میرکیانی: نویسندگان کودک و نوجوان آثار دوست داشتنی خلق کنند

محمد میرکیانی نویسنده‌ای که سال‌هاست در زمینه ادبیات به خصوص ادبیات کهن،‌ تاریخ، روان‌شناسی و شعر کودک و نوجوان در حال فعالیت است. کتاب‌های این نویسنده بعد از گذشت سال‌ها همچنان جزو پر مخاطب‌ترین و پرفروش‌ترین کتاب‌های سال به حساب می‌آیند.آثار منتشر شده او بیش از ۶۰ جلد کتاب برای کودکان و نوجوانان است و مجموع قصه‌های چاپ شده‌اش برای همه گروه‌های سنی در قالب‌های داستان کوتاه، بلند و رمان، نزدیک به ۵۰۰ عنوان می‌رسد، همچنین بیش از 25 کتاب درباره ادبیات کهن و عامیانه برای گروه سنی کودک و نوجوان تالیف کرده است. بعضی از آثار به یاد ماندنی این نویسنده مانند «حکایت‌های کمال» و «قصه ما مثل شد» به تولیدات تصویری و تلویزیونی نیز تبدیل شده‌اند. گپ و گفتی دوستانه با این نویسنده درباره ادبیات کودک و نوجوان و بایدهایی که نویسندگان جوان برای خلق آثار جدید در نظر داشته باشند داشتیم که در ادامه می‌خوانید:

شما را می‌توان در زمره نویسندگانی دانست که در تمام سال‌های نویسندگی، مدیریت گروه کودک شبکه یک در صدا و سیما یا زمانی که مدیریت انتشارات کانون پرورش فکری را به‌عهده داشتید همیشه پیشرو و فعال عمل کرده‌اید، شما برای ادبیات خصوصا در حوزه کودک و نوجوان زحمات زیادی کشیدید. باتوجه به تجربه‌ای که در این سال‌ها کسب کردید عواملی که باعث خلق یک اثر خوب و شناخته شدن آن می‌شود را چه می‌دانید؟

نویسندگی مانند خلق یک تابلوی نقاشی می‌ماند، در نظر بگیرید که برای خلق همچین اثری عوامل زیادی تاثیر گذارند، از انتخاب قلموی مناسب و استفاده از رنگ و بوم باکیفیت تا هنر و خلاقیت نقاش و نحوه معرفی اثری که خلق کرده است. در عصر تکنولوژی کتاب رقیب بزرگی چون رسانه و فضای مجازی پیدا کرده است، چه بخواهیم چه نخواهیم این رقیب بزرگ باقی خواهد ماند. نویسندگان آثار ادبیات کودک و نوجوان باید سعی کنند آثار دوست داشتنی بنویسند، ناشران ادبیات کودک باید کارهای خوب چاپ کنند و در توزیع آنها دقت داشته باشند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز باید از آثار خوب حمایت کند، برای دیده شدن آثار ادبیات کودک و نوجوان رسانه‌ها نیز نقش بسیار بزرگی دارند، زیرا باید کتاب‌های خوب را پیدا و به مردم معرفی کنند.

شما برای هر گروه‌ سنی چه ژانری را پیشنهاد می‌دهید و به نظرتان در ایران کودکان و نوجوانان به چه مدل کتاب‌هایی علاقه بیشتری دارند؟

برای گروه‌های سنی مختلف آثار جذاب متفاوت است، معمولاً برای گروه‌های سنی کودک داستان‌های ماجرایی و برای گروه‌های سنی نوجوان تا زیر ۱۵ سال داستان‌های آموزشی و مفاهیمی اهمیت بالایی دارند زیرا در سنین یادگیری قرار دارند. برای نوجوانان ۱۵ سال به بالا داستان‌های علمی و تخیلی، فانتزی و طنز جذاب خواهند بود و می‌توانند نوجوانان را جذب کنند. برای تمام گروه‌های سنی نباید از ارزش و اهمیت داستان‌های کوتاه و رمان‌های پر ماجرا غافل شویم. در چند سال اخیر به ندرت شاهد تولید برنامه کودک‌های بامحتوا بودیم، خلاقیت خاصی در آثاری که تولید می‌شوند دیده نمی‌شود و حتی کودک ممکن است از کیفیت بعضی کارتون‌ها خنده‌اش بگیرد.

عواملی که یک برنامه مخصوص کودک یا نوجوان را جذاب و باکیفیت می‌کند و از طرفی مخاطبان جذب آن می‌شوند را چه چیزهایی می‌دانید؟

سه عامل بسیار مهم برای ساخت برنامه‌های کودک خوب تاثیر گذار است، اولین عامل مدیریت رسانه است، کسانی که تصمیم گیرنده حوزه رسانه هستند باید با عرصه ادبیات کودک و نوجوان و ذائقه آنها آشنا باشند. زمانی که «قصه ما مثل شد» ساخته شد من مدیریت گروه کودک شبکه یک را به عهده داشتم، چون خودم نویسنده بودم و با ذائقه کودکان و نوجوانان سال‌ها بود آشنایی داشتم آثار فراموش نشدنی با کمک همکارانم طراحی و تولید کردیم، آثاری که حتی اگر بعد از سال‌ها دوباره پخش شوند جزو برنامه‌های پر بازدید خواهند بود. عامل دوم برای ساخت برنامه‌های کودک خوب، کتاب و ادبیاتی است که انتخاب می‌شوند، عامل سوم هم سپردن آثار خوب نویسندگان به کارگردانان کاربلد انیمیشن است. اگر این اتفاق بیفتد طبیعتاً مخاطبان آثار خوب را شناسایی و تماشا خواهند کرد و بعدها این آثار تبدیل به خاطرات دوست داشتنی می‌شوند که خیلی از بزرگترها آنها را در خاطر خواهند داشت و هرگز فراموش نمی‌کنند. کتاب «قصه ما مثل شد» کتابی برجسته بود که در چین و ترکیه ترجمه و منتشر شد. این کتاب در ۱۵ سال گذشته جزو پرفروش‌ترین آثار ادبیات بوده است. آقای علیرضا کاویان‌راد که یکی از بهترین کارگردانان انیمیشنی ایران هستند کارگردانی این برنامه را به عهده داشتند، تیمی که برای تولید «قصه ما مثل شد» همکاری می‌کردند دست به دست هم دادند و یک اثر خوب ساختند. بعد از «قصه ما مثل شد» آثار دیگری در زمینه مثل‌های عامیانه تولید شد اما به پای آن نرسیدند. این مسئله دلایلی داشت،‌ از جمله اینکه نویسندگی آن آثار قدرتمند نبود، متن کشش نداشت و فضا قابل فهم نبود. در «قصه ما مثل شد» یک نفر با طمأنینه و آرامش قصه را تعریف می‌کند، انگار یک معلم مهربان جلوی مخاطب نشسته و داستان می‌گوید. علاوه بر تمام نکاتی که گفتم انتخاب یک عنوان خوب برای کتاب بسیار مهم است، به شخصه برای هر کدام از کتاب‌هایم مدت‌ها فکر می‌کنم و اسمی انتخاب می‌کنم که وزن موسیقیایی داشته باشد و برای کودکان و حتی بزرگسالان جذاب به نظر برسد.

شما تاثیر مدیریت رسانه بر تولیدات کودک و نوجوان را در سال‌های اخیر چطور ارزیابی می‌کنید؟

به نظرم مدیریت فرهنگی در حوزه تولیدات کودک و نوجوان بسیار ضعیف عمل می‌کند، ۱۵ سال پیش که مدیر گروه کودک بودم روزی ۱۲۰ دقیقه برنامه مفید برای کودکان پخش می‌کردیم، برنامه عمو پورنگ و خاله شادونه کار من بودند و در زمان خودشان بسیار جریان ساز شدند، بعد از ۱۵ سال هنوز برنامه‌ای به خوبی آنها ساخته نشده اما خاطرات آنها در ذهن مردم مانده است.

آیا قبول دارید که نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان با وجود افتخارآفرینی‌های جهانی، کمتر شناخته شده‌اند و آثارشان کمتر مورد بررسی قرار گرفته است؟

من این را قبول ندارم، زیرا نویسندگان خوب همیشه راه خودشان را پیدا می‌کنند و قطعا مردم هم آنها را می‌شناسند. اما نویسندگی کاری دیر بازده است و نویسندگانی که به دنبال دیده شدن هستند باید حداقل یک یا دو دهه کار کنند تا از جانب مردم شناخته شوند. شاید یکی از مشکلات نویسندگان جوان این باشد که انتظار دارند بلافاصله بعد از چاپ کتاب اول یا دوم نویسنده شوند یا به عنوان یک نویسنده شناخته شده از آنها یاد شود. پدرهایی هستند که با من تماس می‌گیرند و بابت بعضی از آثارم تشکر می‌کنند و از این بابت خوشحالم، من سال هاست مشغول نوشتن هستم و به نظرم آنقدر که باید، شناخته شده‌ام.