حسین امیرعبداللهیان*
اهمیت سفر به آمریکای لاتین
سیاست خارجی متوازن، دیپلماسی پویا و تعامل هوشمند، دکترین دولت سیزدهم در حوزه سیاست خارجی و روابط بین‌الملل است. در این دکترین، توسعه همه‌جانبه مناسبات و تنوع‌بخشی به روابط و همکاری‌های بلندمدت با کشورهای جهان از جمله منطقه امریکای لاتین حائز اهمیت است.
سفر جناب آقای دکتر رئیسی، رئیس‌جمهور محترم به سه کشور ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه از تاریخ ۲۲ لغایت ۲۵ خرداد‌ماه، گامی عملی در راستای گسترش همکاری‌ها با کشورهای این منطقه می‌باشد؛ منطقه‌ای که سابقه ارتباط و دوستی ایران با آن به ۱۲۰ سال می‌رسد. با چنین قدمتی از ارتباطات، ایران در ردیف اولین کشورهایی است که استقلال کشورهای امریکای لاتین را در نتیجه مبارزات ضد استعماری قرون گذشته به رسمیت شناخت.
در ایران، کشورهای این منطقه بیشتر از دریچه فرهنگ، هنر و سیاست و به‌ویژه تحولات سیاسی مربوط به دوران جنگ سرد شناخته می‌شوند. بسیاری از ایرانیان با نام و آثار نویسندگان بزرگ این منطقه از جمله پائولو کوئیلو نویسنده بزرگ برزیلی، گارسیا مارکز نویسنده شهیر کلمبیایی، ماریو بارگاس یوسا نویسنده نامدار و معاصر پرویی و شاعران بزرگی از جمله اوکتاویو پاز، نویسنده، شاعر و دیپلمات مکزیکی و پابلو نرودا شاعر شیلیایی آشنا هستند.
به موازات ادبیات، نمایش آثار سینمایی از کارگردانان امریکای لاتین با موضوعات اجتماعی و سیاسی این منطقه در جشنواره‌های سینمایی، موجب گردید تا بینندگان ایرانی این آثار بیش از سایر مناطق جغرافیایی با محیط زندگی، فرهنگ، آداب و رسوم، چالش‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این منطقه آشنا شوند.
پیشتازی ملت‌های این منطقه در مبارزه با استعمار، سرچشمه ادبیات مقاومت در سپهر سیاست جهانی است. مبارزات اسطوره آزادیخواهی امریکای لاتین، سیمون بولیوار و یارانش از جمله آنتونیو خوزه دوسوکر(بولیویایی)، خوزه د سان مارتین (آرژانتینی) و برناردو او هگینگز (شیلیایی) پایان استعمار را در این بخش از جهان رقم زد.
اگرچه سیمون بولیوار به آرزوی خود برای تأسیس ایالات متحده امریکای جنوبی نائل نشد و دسیسه‌های امپریالیستی در شمال موجب تفرقه و ایجاد ۱۲ کشور در امریکای جنوبی گردید لیکن جریان آزادیخواهی بولیواریسم در سال‌های بعدی به منبع اصلی جریانات سیاسی و اجتماعی در این منطقه برای مبارزه با سلطه‌گری غرب و سیاست‌های نئولیبرالیستی در دوره جنگ سرد و پس از آن تبدیل شد. آزادیخواهان بزرگی همچون سالوادور آلنده در شیلی، فیدل کاسترو و ارنستو چه گوارا در کوبا و دانیل اورتگا در نیکاراگوئه و هزاران مبارز بی‌نام و نشان برای آزادی و عدالت، مبارزه و جانفشانی کردند.
با پایان جنگ سرد، امیدهای بسیاری برای رهایی امریکای لاتین از جریان قدرتمند استعمار نو زنده شد لیکن خیلی زود روشن گردید که غارت منابع و ثروت‌های این منطقه توسط شرکت‌های چند‌ملیتی و امپریالیسم اقتصادی همچنان در دستور‌کار است.
ظهور مبارزین نسل جدید جریان بولیواریسم به رهبری رئیس‌جمهور فقید ونزوئلا آقای هوگو چاوز و با همراهی آقای اوو مورالس در بولیوی، کورئا در اکوادور و رهبر بزرگ برزیل آقای لولا، نوید بخش آگاهی مردمی بود که حضور قدرتمند، اثرگذار و پر نفوذ امریکای لاتین در صحنه‌های منطقه‌ای و جهانی را طلب می‌کردند.
اگرچه جریان چپ قرن بیست‌و‌یکم با ویژگی حفظ استکبار‌ستیزی مورد هجمه قدرت‌های غربی قرار دارد و در این میان کشورهای ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه از تحریم‌های غیرقانونی و یک‌جانبه امریکا رنج می‌برند و سایر کشورهای منطقه نیز با انواع ابزارهای تنبیهی برای رفتار مستقل خود در سطح منطقه و جهان روبه‌رو هستند، لیکن این واقعیت که جریان مقاومت در این گستره از جهان در حال گسترش و تعمیق می‌باشد نیز بر کسی پوشیده نیست.
روابط تاریخی، پیوندهای عمیق فرهنگی و تمدنی، آرمان‌های بلند و منافع مشترک اقتصادی و تجاری مهمترین انگیزه‌های دولت و ملت جمهوری اسلامی ایران برای حفظ، تداوم و توسعه روابط با کشورهای منطقه امریکای لاتین است.
ظرفیت‌های بزرگ اقتصادی در حوزه‌های کشاورزی، انرژی، صنعتی، معدنی، فناوری‌های نوین، خدمات فنی و مهندسی، پزشکی و... از بخش‌های اساسی توسعه روابط بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای منطقه امریکای لاتین به‌شمار می‌آیند. در دولت دکتر رئیسی روابط تجاری ایران با کشورهای این منطقه به چند برابر افزایش یافته است. از نظر کارشناسان اقتصادی، با توجه به ظرفیت‌های عظیم اقتصادی موجود، امکان رشد فزاینده مبادلات تجاری با کشورهای این منطقه وجود دارد و با منطق اقتصادی و تعریف منافع متقابل می‌توان هدف‌گذاری بلندمدتی را ترسیم نمود.
تحریم‌های یک‌جانبه امریکا علیه کشورها از جمله ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه موجب نزدیک‌تر شدن این کشورها شده است. گروه دوستان منشور ملل متحد که آخرین نشست آن در سال گذشته در تهران برگزار شد، هموارکننده مسیر رشد همکاری‌ها به‌منظور کاستن از آثار منفی تحریم‌هاست. طی سنوات گذشته، همکاری‌های ایران و ونزوئلا موجب گردید تا طرفین در یک معادله سودمند، منافع متقابل خود را بیش از گذشته مورد توجه قرار دهند. این همکاری‌ها در کلیه سطوح در جریان است.
روابط ایران و کوبا که از همکاری در بخش‌های بهداشتی و بیوتکنولوژی آغاز شده است، به تدریج وارد گستره وسیع‌تری خواهد شد. در اوج پاندمی کرونا و انحصار واکسن توسط قدرت‌های بزرگ، همکاری دو کشور در خصوص ساخت واکسن پنجره جدیدی از توانمندی ایران و کوبا برای ساخت مشترک واکسن کرونا و خدمت به بشریت گشود و دو کشور با آغوش باز این دستاورد و دیگر دستاوردهای علمی و پزشکی خود را به دیگران عرضه کردند.
ایران و نیکاراگوئه دو انقلاب همزاد در سال ۱۹۷۹ هستند. دو کشور در آغاز یک مسیر طولانی همکاری قرار دارند. تلاش‌ها برای تعریف حوزه‌های جدید همکاری ادامه دارد. همکاری در حوزه‌های انرژی، صدور کالا و خدمات فنی و مهندسی از موضوعات مدنظر برای توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری با نیکاراگوئه است.
ظهور نشانه‌های تغییر عمده در نظم جهانی و افزایش قدرت‌های پیرامونی در شکل‌گیری نظام نوین بین‌الملل، همکاری‌های چندجانبه به‌ویژه در میان قدرت‌های منطقه‌ای را ایجاب می‌نماید. ارتقای جایگاه جمهوری اسلامی ایران در غرب آسیا به‌عنوان یک قدرت اثرگذار منطقه‌ای، موقعیت ویژه ایران در صحنه مبادلات و معاملات سیاسی، منطقه‌ای و جهانی را ارتقا بخشیده است. از سوی دیگر، ارتقای قابل توجه جایگاه جهانی تعدادی از کشورهای مهم منطقه امریکای لاتین و خیزش سایر کشورهای این منطقه برای بهبود جایگاه منطقه‌ای و جهانی خود، زمینه مناسبی را برای تحکیم همکاری چندجانبه میان ایران و امریکای لاتین فراهم آورده است. بریکس و دیگر ائتلاف‌های اقتصادی، نمادی از اراده کشورهای نوظهور اقتصادی برای ایجاد تغییر و نظم در حال تحول جهانی است و حضور برزیل و نامزدی دیگر کشورهای امریکای لاتین برای عضویت در این گروه و نیز تمایل ایران برای پیوستن به آن، می‌تواند نقطه آغازی برای این نقش‌آفرینی باشد.
سفر جناب آقای دکتر رئیسی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به سه کشور ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه، تحولی روشن در جهت تثبیت و تقویت همکاری‌های سودبخش برای منافع مشترک دولت‌ها و ملت‌های ایران و منطقه امریکای لاتین است. این سفر پنجره‌ای نو در روابط دیرینه ایران و امریکای لاتین می‌گشاید و همکاری‌های سودبخش متقابل را در حوزه‌های انرژی، علمی، فناوری، بهداشتی، پزشکی، کشاورزی و صدور کالا و خدمات فنی مهندسی تقویت می‌کند.
*وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران
ارسال دیدگاه