دانش‌آموز خبرنگار پانا روایت می‌کند:
پهنه سمنان؛ گرمابه‌ای به قدمت تاریخ و مذهب /فیلم
سمنان (پانا) - اگر تاریخ دوست باشید و بخواهید سفری به تاریخ داشته باشید، موزه‌ها می‌توانند راه‌گشای شما باشند. حمام حضرت یا حمام پهنه از بناهای تاریخی و جاهای دیدنی سمنان و از موقوفات مسجد جامع سمنان است که در دوره تیموریان ساخته شده است. این بنا بعدها پس از عملیات مرمت و بازسازی به موزه مردم‌شناسی تبدیل شده که این موزه شامل چند غرفه است که در هر یک از این غرفه‌ها ویترین‌هایی شامل لوازم و اشیای تاریخی وجود دارد.
بازدید از موزه ها اطلاعات زیادی از گذشته ها در اختیارمان قرار می دهد و موزه ها در واقع جایی هستند که بصورت عملی می توانید اطلاعات تاریخی تان را با مشاهده زیاد کنید و از وسایلی که شاید هر کسی نشناسد و حتی از وجود آن ها با خبر نباشد، باخبر شوید.
سمنان را می‌توان یکی از شهرهای تاریخی سرزمینمان دانست که همچون دیگر مناطق ایران، تاریخچه‌ای غنی را در خود جای داده است؛ بنابراین می خواهیم به استان سمنان سفر کنیم و به یکی از موزه های آن به نام موزه گرمابه پهنه سمنان سر بزنیم و ببینیم در این موزه چه می گذرد.
این موزه در واقع اول حمام و گرمابه بوده است به همین دلیل هم به نام موزه گرمابه شناخته می شود. روی سر در این حمام کتیبه ای وجود دارد که یکی از تاریخ نویسان دوران قاجار هم آن را در کتابی آورده است و تاریخ ساخت آن را به دوارن تیموریان نسبت داده اند. این بنا، در دوران صفویان و حتی تا نیمه دوران پادشاهی قاجاریان هم استفاده می شده است تا اینکه در زمان سلطنت مظفرالدین شاه، بازسازی می شود.
حمام حضرت یا حمام پهنه از بناهای تاریخی و جاهای دیدنی سمنان و از موقوفات مسجد جامع سمنان است که در دوره تیموریان ساخته شده است. این بنا بعدها پس از عملیات مرمت و بازسازی به موزه مردم‌شناسی تبدیل شده که این موزه شامل چند غرفه است که در هر یک از این غرفه‌ها ویترین‌های شامل لوازم و اشیای تاریخی وجود دارد.
این بنا که به عنوان گرمابه مورد استفاده قرار می گرفته در مجاورت راسته بازار قدیم شهر واقع و تاریخ نزدیک به ۶۰۰ سال را پشت سرگذرانیده است. به استناد کتیبه سر در آن، بنا در زمان سلطنت میرزا ابوالقاسم بابرخان «پادشاه دوره تیموری» و به دستور وزیرش خواجه غیاث الدین محمد بن خواجه تاج الدین بهرام سمنانی در ماه شوال سال ۸۶۵ هجری قمری ساخته شده است.
این حمام مورد بازدید یکی از تاریخ‌نویسان دوره قاجار به نام محمد حسن خان صنیع‌الدوله قرار گرفته و متن کتیبه سر در حمام را در کتاب «مطلع الشمس» نوشته است. موزه گرمابه پهنه سمنان در سال ۱۳۵۳ به عنوان یکی از آثار با ارزش تاریخی ایران در فهرست آثار ملی ثبت شد و در سال های ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۳ به موزه مردم شناسی، تغییر کاربری داد.
پس از ثبت بنای آن در سال ۱۳۵۵ در فهرست آثار ملی در سال ۱۳۶۵ تعمیرات اساسی و زیربنایی آن آغاز و پس از باز پیرایی، در سال ۱۳۵۵ در فهرست آثار ملی قرار گرفت. در سال ۱۳۶۵ تعمیرات اساسی و زیربنایی آن آغاز و پس از بازپیرایی در سال ۱۳۷۳ به صلاحدید کارشناسان به موزه تغییرکاربری داده شد.
موزه گرمابه پهنه سمنان وسعتی معادل ۱۰۰۰ متر مربع دارد، در این موزه می توان قسمت ای مختلفی مانند هشتی ورودی، رختکن، گرمخانه و خزانه های آب گرم و خزانه های آب سرد را دید. هشتی ورودی این موزه امروزه به محلی برای فروش بلیط ورود و دادن بروشورهای اطلاعاتی و دیگر تولیدات فرهنگی و انتشاراتی تبدیل شده است. اگر این مسیر را ادامه دهیم به یک فضای مربع شکل با ابعاد تقریبی هشت متر در هشت متر می‌رسیم که طاق‌های ضربی موزون و عریضی سقف آن را پوشانده است و یک آبنمای زیبا به‌همراه کاشی‌کاری‌های متنوع در میان است. هنگامی که نمایشگاهی موقت در محل موزه برگزار می‌شود، به‌عنوان فضای نمایشگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پس از گذر از یک راهروی باریک و یک هشتی به صحن بزرگ گرمابه که سالن اصلی موزه است، می‌رسیم که دارای چند بخش مجزا است.
بعد از عبور از چند قسمت به راهروی باریکی می رسید و بعد از گذر از آن راهرو وارد صحن گرمابه می شوید که دارای غرفه های است. در یکی از این غرفه ها، اسکلت ۴۰۰۰ ساله ای به چشمی می خورد که در یکی از مناطق دامغان به نام تپه حصار پیدا شده است.
اسکلت مادری جوانمرگ با جنینی در شکم از هزاره دوم پیش از میلاد رو به خورشید در حفاری های تپه حصار دامغان یافت شد و همانطور سالم و دست نخورده در محفظه ای شیشه ای در مهمترین بخش موزه یعنی یکی از غرفه های متصل به صحن اصلی گرمابه حضرت نگهداری می شود. هدف از قرار دادن آن در موزه، شنایی مردم با شیوه تدفین در هزاره دوم پیش از میلاد در فلات مرکزی ایران بوده است.
اسکلتی منحصر به فرد که سالم ترین اسکلت باقی مانده در ایران است. مادر سنی در حدود ۱۷ تا ۲۰ داشته که به علت کوچکی لگن در حین زایمان جان خود را از دست داده و جنین از سمت پا از از شکم مادر خارج شده است.
مادر جوانمرگ را به صورت "جنینی" (یک نوع شیوه تدفین) که در آیین میترائیسم (دوره پرستش الهه میترا) مرسوم بوده، دفن کرده اند. تمامی مردگان و زن جوان طوری به خاک سپرده شده اند که سر رو به طلوع خورشید باشد.
اعتقاد به دنیای پس از مرگ سبب می شد که همراه مرده اشیایی را به خاک بسپارند تا نیازهای شخص متوفی در عالمی دیگر مهیا باشد. در کنار این زن کاسه ای سفالی و مقداری گوشت شکار قرار داده اند. علاوه بر این، همراه زنان زیورآلات و همراه مردان آلات جنگی و ابزار کارشان را دفن می کردند، به همین خاطر در مشت این مادر دستبند و انگشتری گذاشته اند.
اسکلت ۴۰۰۰ ساله به دست آمده از تپه حصار دامغان در یکی از سالن‌های متصل به صحن اصلی در یک محفظه مکعبی شیشه‌ای قرار دارد که مهمترین عنصر موزه سمنان است. این اسکلت از محل حفاری در تپه حصار به‌صورت کاملا دست نخورده به این محل منتقل شده است. در کنار این اسکلت لوازمی وجود دارد که موقع مرگ کنار متوفی قرار داده شده است. این اسکلت روش تدفین در هزاره دوم قبل از میلاد در قسمت فلات مرکزی ایران را نشان می‌دهد.
موزه گرمابه حضرت که در شمال غرب پهنه ساخته شده دارای دو ورودی زنانه و مردانه می باشد. در ورودی مردانه دارای دو صفه می باشد که از سه طرف کاشی کاری ها زیبا آن را احاطه نموده است و مجموعه کاشی کاری های سر در آن طبق آنچه در گوشه کار درج شده «عمل زین العابدین سمنانی» می باشد. سقف گرمخانه آن را گنبد زیبایی پوشانده است و نورگیرهای متعدد این محل را زیباتر نموده است. همین صحن به محل عرضه و نمایشگاه دائمی آثار باستان شناسی اختصاص دارد که از تپه حصار دامغان و خطیرکوه و تپه خندق سمنان منطقه خرند و... به دست آمده اند.
قسمت آقایان شامل دو ایوان است که از سه طرف کاشی‌کاری شده است. کتیبه‌ای از کاشی سفید رنگ بر زمینه لاجوردی وجود دارد. علامت شیر و خورشید با کاشی‌های زرد رنگ در دو لچک و به‌شکل یک نیم دایره در بالای این در ورودی وجود دارد. تصویر دو سرباز قاجار در دو طرف این در، کاشی‌کاری شده که روی این کاشی جمله «عمل زین العابدین سمنان ۱۳۳۰» نوشته شده است. همچنین در بالای در ورودی، اشعاری به خط نستعلیق خوانا و ماهرانه نوشته شده است.
در یکی دیگر از غرفه های شیشه ای این موزه می توان اشیا و لوازمی سفالی را دید که قدمت آن ها به هزاره دوم قبل از میلاد مسیح برمی گردد. در غرفه های بعدی هم می توان اشیا و لوازی مربوط به دوران اسلامی از انواع ظرف های لعابدار گرفته تا کاسه های مختلف را دید.
در ادامه مسیر در ویترین دیگری، وسایلی که از دوران هزاره دوم قبل از میلاد در تپه حصار از جنس سفال خاکستری برجای مانده است و شامل کاسه، آبریز و ظروف آیینی دیگر است، قرار دارد. ظروف به دست آمده از منطقه کوه سمنان از دیگر آثار سفالین موجود در موزه است که به دوران هزاره اول قبل از میلاد مربوط می‌شود. ظروف لعابدار و دیگر ظروف مربوط به تپه‌های تاریخی استان سمنان در ویترین‌های بعدی به چشم می‌خورد که به دوران اسلامی برمی‌گردد. در انتهای موزه و در یک هشتی، بخش مردم‌شناسی موزه وجود دارد که شامل اشیای مختلف مردم‌شناسی از قبیل وسایل موسیقی مثل ساز، دهل، کرنا و … است. زینت‌آلات سنتی زنان عشایر استان سمنان در غرفه دیگر قرار دارد. ابزارآلات اعتقادی و پیشگویی مانند رمل مهره‌های شانس و … در ویترین دیگر وجود دارد. ابزار آلات و استعمال دخانیات مثل چپق، کیسه توتون و سوزن‌های تمیز کردن دسته چپق در ویترین انتهایی دیده می‌شود.
غرفه های بعدی موزه گرمابه پهنه سمنان شامل جواهرات و زینت آلات زنان عشایر سمنانی است.
با توجه به مساحت کوچک و آثار به نمایش گذاشته در این موزه، این مکان همواره مورد توجه مسافران راههای ارتباطی استان و ساکنان شهر بوده است. کسانی که در ادامه راسته بازار اصلی شهر به سر در موزه رسیدند، بیشتر بازدیدکنندگان موزه را تشکیل می‌دهند. همچنین دانشجویان رشته‌های مختلف در سطح استان و کشور مخاطبان اصلی موزه هستند که برای اتمام پروژه تحصیلی خود به این مکان می‌آیند.
گرمابه حضرت که نام دیگر آن گرمابه پهنه است، از بناهای تاریخی شهر سمنان است که با گذشت ۵۶۷ سال از تاریخ بنای اولیه آن، بین مسجد جامع و امامزاده یحیی قرار دارد. این بنا در سال ۱۳۵۵ با شماره سند ۱۰۲۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
وقتی که از موزه خارج شدید، می‌توانید قدم‌زنان به بازار اصلی شهر بروید و در آنجا به خرید سوغات سمنان همچون پسته، گردو، نان چای و غیره با چمدانی پر از خوراکی‌های خوش طعم به منزل برگردید. ادرس موزه گرمابه پهنه سمنان به راحتی قابل جست و جوست، تنها لازم است تا خود را به خیابان امام برسانید و در بازار شیخ علاءالدوله و در ضلع غربی تکیه پهنه خود را به این حمام سنتی برسانید و از بودن در آنجا لذت ببرید.
خبرگزاری پانا استان سمنان با هدف شناساندن بیشتر ظرفیت‌های کم‌نظیر و جذاب گردشگری، تبدیل استان سمنان از معبر به مقصد گردشگری و آشنایی بیش از پیش مسافران نوروزی و گردشگران داخلی و خارجی با اماکن و بناهای تاریخی، گردشگری و جاذبه‌های طبیعی و دیدنی استان، به معرفی جاذبه های گردشگری این خطه می‌پردازد.
استان سمنان که به دارالمرحمه معروف است با مساحت نزدیک به ۹۷ هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع یکی از پهناورترین استان‌های کشور ایران است که با پنج و ۹ دهم درصد مساحت کل کشور، از این نظر هفتمین استان ایران محسوب می‌شود.
این خطه از جانب شمال به استان‌های خراسان شمالی، گلستان و مازندران، از جنوب به استان‌های خراسان جنوبی و اصفهان، از شرق به استان خراسان رضوی و از غرب به استان‌های تهران و قم محدود است؛ بر این پایه و به دلیل موقعیت جغرافیایی همجواری با پایتخت و هفت استان مهم کشور، این استان از اهمیت زیادی برخوردار است.
در حالی سالانه افزون بر ۱۵ میلیون زایر با عبور از شهرستان‌های مختلف استان پهناور سمنان به زیارت حضرت علی بن موسی الرضا(ع) در مشهد مقدس می‌روند که دست کم یک شب در استان اقامت می‌کنند؛ از این رو، تبدیل استان سمنان از معبر به مقصد گردشگری یکی از برنامه‌های مهم حوزه گردشگری و مورد تاکید محمدرضا هاشمی استاندار این استان است.
استان سمنان دارای بیش از یک هزار و ۸۳۳ اثر تاریخی، فرهنگی، طبیعی و معنوی شناسایی شده است که ۸۶۸ اثر از این تعداد در فهرست آثار ملی ثبت شده قرار دارد.
دانش آموز خبرنگار: کوثر پریمی
ارسال دیدگاه