الزام شهرداری تهران به ارائه لایحه احیا و مدیریت بازچرخانی آب

طرح «الزام شهرداری تهران به ارایه لایحه برنامه عملیاتی احیا و مدیریت بازچرخانی آب» در یکصد و چهارمین جلسه شورا مورد بررسی اعضای شورا قرار گرفت.مهدی بابایی، رئیس کمیته محیط زیست شورای اسلامی شهر تهران در خصوص این طرح توضیح داد: در حال حاضر مهمترین رویکرد در حوزه برنامه شهری، توجه به توسعه پایدار است، توسعه پایداری که توجه به دغدغه‌های زیست محیطی و همچنین عدالت اقتصادی و ا جتماعی از مهمترین شاخصه‌های آن است.

بابایی ادامه داد: در این راستا حفظ منابع محیط زیستی که یکی از عناصر مهم آن موضوع آب است، از دغدغه‌های مهم در سیاستگذاری این حوزه بوده و کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات محیط شهری بر اساس همین این دغدغه این طرح را پیشنهاد داده‌ایم و امیدواریم با نظر مساعد اعضای شورا به تصویب برسد.

وی با اشاره به وقوع سیل در مردادماه بیان کرد: در جریان این سیل استانی که بیش از سایرین تحت تاثیر قرار گرفت، استان تهرانبود، اما شهر تهران به دلیل وجود زیرساخت‌های لازم، از این آسیب مصون ماند یکی از دلایل مهم آن حدود 530 کیلومتر کانال و مسیل‌هایی است که در مدیریت شهری در دوره‌های قبل در شهر تهران احداث شده و این کانال‌ها و مسیل‌ها موجب شد که این آب‌ها مدیریت شده و از زیر شهر تهران رد شده و مخاطره‌ای برای شهر تهران نداشته باشد.

رئیس کمیته محیط زیست شورای اسلامی شهر تهران در ادامه با بیان این نکته که ما تاکنون استفاده بهینه‌ای از این روان آب‌های سطحی که در مسیل‌ها و کانال‌ها بوده، نداشته‌ایم، تذکر داد: تنها اقدامی که در این باره انجام شده این بوده که به صورت موردی تصفیه خانه‌های محلی احداث شده اما برنامه مدونی جهت استفاده از روان آب‌ها متاسفانه وجود نداشته است. بیشترین رویکردی که برای استفاده از آب‌ها در سازمان پارک‌ها مورد توجه بوده استفاده از پساپای تصفیه خانه آب و فاضلاب است که یک رویکرد بسیار پسندیده است اما صرفا نمی‌توانیم تمام امید خود را محدود به استفاده از این پساب کنیم چرا که قسمت اعظمی از این تصفیه خانه‌ها در حومه شهر واقع شده و برای ایجاد شبکه آبرسانی از حومه شهر به داخل هزینه‌های سنگینی را به دنبال داشته که در برخی قسمت‌ها مقرون به صرفه نیست؛ لذا بر این اساس ما طرحی را پیشنهاد داده‌ایم که به استناد آن شهرداری بتواند اقدامات ویژه و سیاستگذاری‌های لازم را در این زمینه انجام دهد.

بابایی در ادامه به دلایل بررسی این طرح اشاره کرده و ادامه داد: از دلایل بررسی این طرح کاهش برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی و جلوگیری از هدررفت آب قنوات شهران، بهینه سازی مصرف آب در حوزه‌های مختلف عملکردی در تهران، بروز رسانی سیستم جمع‌آوری و شبکه توزیع آب مورد نیاز خدمات شهری، استفاده حداکثری از پس آب شهری و شبکه انهار و مسیل‌ها در تامین نیازهای آبی فضای سبز و سایر مصارف، بروزرسانی ضوابط و مقرررات شهرسازی در راستای بازچرخانی آب در ساختمان‌های شهرداری و سایر ساختمان‌های در حال ساخت و کاهش مخاطرات خساران ناشی از رخداد فرونشست در شهر تهران است.

وی افزود: در حال حاضر دستورالعمل‌های لازم برای استفاده از پس آب‌های ساختمان‌هایی که به صورت شهرک احداث می‌شوند و یا خود ساختمان‌های شهرداری وجود ندارد، لذا انتظار می‌رود در قالب طرحی که شهرداری را الزام به ارائه برنامه عملیاتی می‌کند در این حوزه نیز پیشنهادات لازم ارائه شود.

رئیس کمیته محیط زیست شورای اسلامی شهر تهران، در ادامه متن پیشنهاد مورد نظر را چنین شرح داد: به استناد وظایف قانونی مندرج در بندهای 2 و 23 ذیل ماده 80 قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شورای اسلامی شهر و انتخاب شهرداران مصوب 1375 و الحاقات بعدی آن، بند 10 راهبردهای توسعه شهر، طرح جامع شهر تهران مصوب 1386، وفق مفاد بند 2 ماده 57 در برنامه 5 ساله سوم توسعه شهر تهران مصوب 1397 و همچنین آئین نامه‌های اجرایی قانون توسعه و بهینه سازی آب شرب شهری و روستایی مصوب 1395 هیئت دولت، شهرداری تهران موظف است در راستای بهینه سازی مصرف و تامین نیاز آبی در حوزه‌های عملکردی به ویژه در حوزه خدمات شهری فضای سبز مطابق بندهای مذکور اقدام کند.

بابایی ادامه داد: بر این اساس شهرداری موظف است لایحه برنامه عملیاتی احیا و مدیریت بازچرخانی آب را برای یک بازه زمانی سه ساله با افق چشم انداز ده ساله و با لحاظ کلیه نیازهای آبی و مصارف خود به تفکیک نوع مصرف، نحوه تامین منابع آب و میزان سهم پس آب و حدود اختیارات و وظایف هر یک از واحدهای تابع خود ظرف مدت سه ماه با همکاری دستگاه‌های ذیربط تهیه کرده و به همراه برنامه زمان بندی و بودجه مورد نیاز پروژه اجرایی به شورا جهت سیر مراحل تصویب ارائه کند.

وی در ادامه شرح این گزارش گفت: شهرداری موظف است با هماهنگیو اجرای یکپارچه برنامه عملیاتی احیاء و مدیریت برنامه بازچرخانی آب ضمن احصاء کلیه ضورت‌ها و برنامه‌های مورد نیاز این موارد را در برنامه لحاظ کند؛ نخست در راستای استحصال آب انهار، مسیل‌های و سایر کانال‌های جمع آوری روان آب‌های سطحی شهر با همکاری شرکت‌های آب منطقه‌ای و آب و فاضلاب استان تهران، تصفیه خانه های محلی را احداث و راه اندازی کند.

رئیس کمیته محیط زیست شورای اسلامی شهر تهران افزود: به منظور استفاده از پس آب تصفیه شده نسبت به ایجاد شبکه توزیع و انتقال و ذخیره سازی برای مصارف بوستان‌ها و اراضی جنگلی با رعایت استانداردهای اقدام کند. سومین وظیفه این است که در راستای کاهش برداشت از آب‌های زیرزمینی و جایگزینی پس آب به جای آن از طریق فاضلاب شهری آب انهار، مسیل‌ها و کانال‌های آب‌های سطحی مطابق یک برنامه زمان بندی ده ساله به نحوی صورت پذیرد که سالانه به میزان 15 میلیون متر مکعب به حجم آن افزوده شود تا در سال دهم حجم پس آب جایگزین شده به 145 میلیون متر مکعب در سال برسد.

بابایی در ادامه در خصوص چهارمین وظیفه شهرداری در این زمینه بیان کرد: ببه منظور اجرای ضوابط فنی مقررات ملی ساختمان مالکان و سازندگان به احداث تصفیه خانه ها در شهرک‌ها و مجتمع‌های مسکونی بزرگ که ضوابط آن از نظر مقیاس مجتمع‌ها و دامنه شمول با هماهنگی سازمان‌های ذیربط از جمله نظام مهندسی ساختمان تعیین خواهد شد و ایجاد تاسیسات جمع آوری آب باران جهت تامین آب فضای سبز و خدمات در فرآیند صدور پروانه ساختمانی ملزم شوند.

وی مورد بعدی در شرح وظایف شهرداری در این زمینه را چنین توضیح داد: با توجه به استفاده از پس آب و روان آب‌های سطحی کلیه دستوررالعمل‌های مورد نیاز جهت پایش و کنترل کیفیت آب حاصل از بازچرخانی مطابق با استانداردهای محیط زیستی، بهداشتی و ایمنی تهیه و تدوین شود. شهرردای تهران موظف است نسبت به پیگیری تحویل پس آب رایگان از شرکت‌های آب و فاضلاب و تامین بخشی از نیازهای آبی بوستتان جنگلی تهران با تخصیص آب خام از طریق شرکت آب منطقه‌ای تهران اقدام کند.

بابایی در انتهای گزارش خود با اشاره به این نکته که در حال حاضر مجموعه میزان آبی که در فضای سبز سالانه مورد استفاده قرار می‌گیرد 180 میلیون متر مکعب است، گفت: از این 180 میلیون متر مکعب قسمت کوچکی به آب‌های سطحی تخصیص یافته و تنها 12 میلیون متر مکعب از این آب‌های سطحی مورد استفاده قرار گرفته است، 14 میلیون متر مکعب از پس آب و 21 میلیون متر مکعب از قنوات و 133 میلیون متر مکعب آن در سال از چاه استفاده می‌شود؛ یکی از دلایل ارائه این طرح این است که بتوان استفاده از آب‌های سطحی و پس آب را افزایش داده و میزان برداشت آب از چاه‌ها و قنوات را به حداقل رساند.

میثم مظفر، رئیس کمیته بودجه شورای شهر تهران، با اعلام موافقت نسبت به طرح ارائه شده در این باره اظهار کرد: در دنیا تجربه‌ای وجود دارد این است کهه با بازیافت آب شرب که بیش از 80 درصد آب شرب به طور متوسطه در کشورهای توسعه یافته قابل بازیافت است. اقدامی که در کمیسیون خدمات شهر انجام شده بسیار ارزشمند و ضروری است، پیشننهاد می‌شود مکانیسمی تشویقی جهت صدر تخفیف و یا معافیت‌ها در عوارض صدرو پروانه احداث بنا و پایان کار ساختمانیف شهرداری واحدهای مسکونی را نیز مدنظر قرار دهد که اگر ییک سیستم تعبیه جمع اوری آب‌های ناشی از نزولات آسمانی در پشت بام واحدهای مسکونی، تجاری و آموزشی و بازیافت آن شرب جهت مصارف غیر شرب همان ساختمان چنانچه انجام شده و در پایان کار آن لحاظ شود، شامل معافیت‌هایی در عوارض باشد.

در ادامه مهدی عباسی، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورا نیز ضمن اعلام موافقت تاکید کرد: شاید امروز مهمترین اولیوت ما در ششهر تهران، توجه به مسئله آب و حفاظت از منابع آبی است که قطعا بدون مدیریت مصرف آب و همچنین بازچرخانی آن محققق نخواهد شد؛ در نتیجه اگر روزی قرار باشد در گونه انسان و درخت مجبور به انتخاب شویم، قطعا باید اولویت را با انسان قرار دهیم اما چرا باید امروز منتظر زمانی باشیم که آب به میزان کافی در تتهران وجود نداشته و ما را در این دوگانه قرار دهد.

عباسی ادامه داد: با لحاظ وضعیت موجود و کاهش بارندگی‌ها و نزولات آسمانی باید این پیش بینی را داشته باشیم اگر این شرایط برای سنوات آتی ادامه یابد، آن چیزی که قطعی و حتمی است تامین آب برای شهروندان تهرانی است. امروز شهروندان تهرانی در سال یک میلیارد و 50 میلیون متر مکعب آب مصرف می‌کنند. این میزان مازاد مصرف و میانگین‌های جهانی است و لذا از شهروندان تهرانی تقاضا می‌شود به گونه‌ای عمل کنند که شرایط با استانداردهای جهانی در مصرف برابر باشد، اما تامین آب مصرفی و آب شرب، یک ضرورت است و به راحتی می‌توان از پس آب و بازچرخانی آب، نه تنها می‌توان آب مورد نیاز فضای سبز تهران را تامین کرد بلکه می‌توان نسبت به توسعه آن نیز اندیشید؛ از این رو این طرح با این رویکرد در شهرداری مبنی بر اجرای تصفیه خانه‌های محلی می‌تواند کارآمد باشد.

سید محمد آقامیری رئیس کمیته عمران شورا با بیان اینکه فرونشست یکی از مباحث اصلی در تهران است، یادآور شد: چون بازچرخانی آب به درستی انجام نمی شود شاهد فرونشست هستیم. او افزود: سال ۹۸ در منطقه ۴،۸ و ۱۳ سفره های زیر زمینی آب ۱۵ متر نشست کرده و دلیل آن مصرف آب چاه ها برای آبیاری است.

وی اضافه کرد: ما همین امروز ۳۵ تا ۴۰ میلیون متر مکعب کسری ذخایر آب زیرزمینی داریم و به ۱۷۵ میلیون متر مکعب در سالهای آینده خواهد رسید.

اینکه تصفیه خانه آب راه اندازی کنیم و از رواناب ها برای تصفیه و آبیاری فضای سبز استفاده کنیم، سفره های آب زیرزمینی از این ظرفیت بهره مند نخواهند شد، لذا باید این موضوع نیز مورد توجه قرار بگیرد.

احمد صادقی، رئیس کمیته شفافیت و شهر هوشمند شورا در ادامه روند بررسی این طرح ضمن قدردانی از ارائه آن بیان کرد: باید بسیار زودتر از اینها شهرداری برای ارائه و اجرای این طرح ورود می‌کرد؛ سالیان سال است که ما در حال خروج بزرگترین سرمایه خود یعنی مایه حیات از شهر هستیم. ما در تلاشیم تا آب‌هایی را که وارد شهر می‌شود اعم از روان آب‌ها و یا فاضلاب به بیرون هدایت می‌کنیم که هیچ بهره و ثمره‌ای برای شهر نداشته باشد و از سوی دیگر متوسل به آب‌های زیرزمینی شویم به این ترتیب که آبی که باید برای شرب باشد در مصارف خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

صادقی در ادامه پیشنهاد داد: نیازی به ایجاد یک چرخه در این زمینه نیستیم بلکه می‌توانیم با استفاده از تجربیات داخلی و بین‌المللی این طرح را پیاده سازی کنیم.

نرگس معدنی پور، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران نیز ضمن تشکر از طرح کمیسیون سلامت و محیط زیست و تاکید بر اینکه این یکی از ضروریات جامعه فعلی است، بیان کرد: در واقع در بسیاری از کشورها این موضوع عملی می‌شود و بیش از 52 درصد از فاضلاب‌های شهری آن‌ها بازچرخانی می‌شود و یکی از مولفه‌های موثر در مدیریت‌های بلندمدت منابع آبی است.

معدنی پور افزود: هرچند که بازچرخانی آب به عنوان راهکاری برای تامین نیازهای رو به رشد آب و کاهش تلفات و تبخیر تلقی می‌شود اما به عنوان منبع جدید آب محسوب نمی‌شود و از طریق تصفیه خانه‌های ثانویه و جایگزینی با مصارف غیر شرب می‌تواند در بسیاری از مصارف از جمله آبیاری بوستتان‌ها و شستشوی خیابان‌ها و خدمات شهری در تهران استفاده شود که از این منظر بسیار حائز اهمیت است.

وی گفت: در این خصوص توجه به پیشگیری قبل از وقوع هدررفت آب و بازچرخانی آن لازم و ضروری به نظر می‌رسد که در این زمینه نیاز به فرهنگ سازی و آموزش است، لذا پیشنهاد می‌شود که در یکی از بندهای این طرح به بحث آموزش اشاره و تاکید شود. در اینجا منظور از آموزش‌ توصیه‌های کلیشه‌ای همیشه نیست بلکه ایجاد سوادآبی، گسترش روحیه مسئولیت پذیری و مطالبه گری و توضیح مبانی و دلایل لزوم حفاظت از منابع آبی و راهکارهای آن است.

جعفر شربیانی در جریان بررسی طرح « الزام شهرداری تهران به ارایه لایحه برنامه عملیاتی احیا و مدیریت بازچرخانی آب » گفت: در فروردین امسال بنده در اولین تذکر سال به موضوع کم آبی بود.

وی افزود: از کمیسیون محیط زیست شورای شهر تهران تشکر می کنم که به این مساله مهم پرداختند.

نایب رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری سورای شهر تهران ادامه داد: متولی مدیریت آب های سطحی در شهر تهران شهرداری است.

وی بیان کرد: ماموریت حیاتی و آینده نگری معاونت خدمات شهریموضوع مدیریت آب های سطحیاست که باید به آن توجه ویژه شود. این عضو شورای شهر تهران یادآور شد: پیشنهاد می شود با تغییر ساز و کار اجرای در این زمینه در معاونت خدمات شهری و ساختار موجود؛ تجنمیع شرکت هایی که در زمینه مدیریت آب های سطحی در شهرداری تهران وجود دارد؛ انجام شود تا متولی اصلی این حوزه به طورکامل در مدیریت شهری مشخص شود.

شربیانی تاکید کرد: مساله مدیریت آب های سطحی در تهران موضوع مهمی است که به آینده شهر و شهروندان مربوط است.

عباسی در ادامه متذکر شد: در حوزه آب در تهران چه برای تامین و چه برای زنجیره انتقال و چه برای جمع آوری فاضلاب اقدامات بزرگی انجام شده است که اگر چنین نبود امروز نمی‌توانستیم از بازچرخانی آب بگوییم، حتی در اجرای تصفیه خانه‌ها نیز کارهای بزرگی انجام شده که در حال حاضر 40 میلیون مرت مکعب آن را شهرداری برای استفاده در فضای سبز بهره برداری می‌کند، لذا تصور نشود که برای اولین بار است که این موضوع در شورا مورد توجه قرار گرفته است.

سروری در ادامه با اشاره به روالی که در شورا باب شده مبنی بر اینکه نماینده هر نکته‌ای را تحت عنوان تذکر مطرح کند، متذکر شد: در اینجا یک موضوع کارشناسی مورد بررسی قرار گرفته و نمی‌شود نکات اینچنینی مطرح شود که اگر تداوم یابد رویکرد شورا نیز تغییر خواهد یافت.

سید احمد علوی، رئیس کمیته گردشگری شورای شهر تهران در مورد این طرح و بازچرخانی آب بیان کرد: در مطالعاتی که درخصوصص فرونشست انجام شده یکی از موضوعاتی که مطرح می‌شود نحوه مصالحی است که برای توسعه شهر استفاده می‌شود. در نتیجه این مطالعات ، یکی از کانال‌هایی که به صورت سنتی آب را در شهر چرخانده و نفوذپذیری آب به سفره‌های زیرزمینی را ممکن می‌کرد باعث خشک شدن و فرونشست در اصفهان (محل مورد مطالعه) شد.

علوی افزود: پیشنهاد و تقاتضا می‌شود که در اقداماتی که شهرداری قرار است انجام دهد، این نکته را نیز مدنظر قرار دهد که پوشش کانال‌ها با بتن چه تاثیری بر نفوذپذیری آب در شهر خواهد داشت.

چمران در توضیحاتی تکمیلی با اشاره به مسدود کردن آب در ایر ان و عراق از سوی ترکیه، در خصوص این طرح بیان کرد: موضوع آب در دنیا به عنوان یک بحث مهم مطرح است. وضع آب در تهران بحرانی است و مردم باید به این موضوع توجه داشته و آن را جدی بگیرند و اگر بارشی رخ ندهد، این وضعیت تشدید خواهد شد.

رئیس شورا در ادامه با تایید موضوع فرونشست تصریح کرد: با توجه به این نکته همه پشت بام‌ها و پیاده روها یا آسفالت و یا موزاییک است امکان نفوذ آب به منابع زیرزمینی وجود ندارد، یکی از اقداماتی که شهرداری می‌تواند در این باره انجام دهد، جمع آوری آب‌های سطحی است. ما می‌توانیم از ظرفیت پس آب‌ها در تمام پارک‌ها استفاده کنیم. اصراری نیست که لزوما جوی‌های آب از بتن ساخته شود یا اگر قرار است چنین باشد از بتن نفوذپذیر برای این منظور استفاده شود.

وی درباره آب‌های جمع شده در پشت بام‌ها نیز گفت: این آب‌ها به فاضلاب‌ها هدایت می‌شود در واقع در یک چرخه معیوب قرار دارد به این معنا که ما آب پاکیزه را با هدایت به سمت فاضلاب آلوده کرده و مجددا برای تصفیه می‌فرستیم. این آب‌ها در برخی مناطق هدر می‌رود برای تاثیرگذاری بیشتر می‌توان در این زمینه از مشوق‌هایی نیز استفاده کرد.

آبخیزداری نکته دیگری که چمران ضمن تاکید بر توجه بر آن بیان کرد: آب‌های که از کوه‌ها روان می‌شود تبدیل به سیل می‌شود که با آبخیزداری می‌توان جنگل‌ها و یا درختان شمال شهر را که فاقد آب کافی هستند، آبیاری کرد.

رئیس شورا گفت: بازه زمانی که برای این اجرای این برنامه در نظر گرفته شده است، طولانی است، ما تا این اندازه زمان نداریم که سالانه 15 میلیون متر مکعب به منابع آبی بیفزاییم. اگر بتوان این طرح را در بازه زمانی کوتاه تری اجرایی کرد، دولت نیز همکاری‌های لازم را در این زمینه انجام خواهد داد.

وی در خصوص آموزش و فرهنگ سازی عمومی در این باره توضیح داد: این نکته خوبی است و باید لحاظ شده و تنها به تبلیغ و توصیه‌های تکراری محدود نشود. این آموزش به ویژه در ساختمان سازی بسیار ضروری است.

علی محمد مختاری، رئیس سازمان‌ بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران در روند بررسی این طرح توضیح داد: طرح جامع آب خام فضای سبز شهر تهران در سال 1371 آغاز شده و در دستور کار شهرداری قرار گرفت. وضعیت فعلی شهر تهران در مدیریت آب به دلیل پیش بینی‌هایی است که در گذشته انجام شده است. این طرح همواره بروزرسانی می‌شود وگرنه در حال حاضر باید به جای فضای سبز، با کویر مواجه بودیم.

مختاری با بیان اینکه در حال حاضر 59 هکتار فضای سبز درون شهری و برون شهری نگهداری می‌شود، تاکید کرد: برای حفظ این فضا صد درصد از آب خام استفاده می‌شود این درحالی است دز سال 65 برای حفظ فضای سبز تهران از آب شرب استفاده می‌شد که در قالب طرح جامع آب خام تهران بود.

رئیس سازمان‌ بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران با اشاره به اینکه در حال حاضر از بهخ میزان 133 میلیون متر مکعب از ذخیره چاه‌ها استفاده می‌شود، به این ترتیب 19 میلیون متر مکعب از قنوات، 12 میلیون متر مکعب از روان آب‌ها و 7 میلیون متر مکعب تا سال گذشته از پس آب که الان به 14 میلیون متر مکعب رسیده، بهره برداری می‌شود. در هفته اینده نیز 2.5 میلیون متر مکعب هم از سازمان آب و فاضلاب دریافت خواهد شد.

وی در پایان افزود: برنامه سال جاری با توافقی که در قالب تفاهمنامه‌ای که با وزارت نیرو منعقد شده استریال بنا داریم این میزان را به 30 میلیون متر مکعب افزایش دهیم. بر اساس این تفاهنامه قرار است تا سال 1410، 145 میلیون متر مکعب از پس آب و مابقی به میزان 80 میلیون متر مکعب برای جبران فرونشست رخ داده در منطقه 18 و 19 از چاه‌ها کاهش دهیم. برداشت از آب‌های زیرزمینی اشتباه است.

چمران در ادامه جریان بررسی این طرح پیشنهاد داد استفاده از بخش خصوصی نیز برای این منظور نیز در دستور کار قرار گیرد.

این طرح در نهایت با 18 رای موافق به تصویب اعضای شورا رسید.