پانا گزارش می‌دهد؛
تغییر ذائقه کنکوری‌ها؛ چرا داوطلبان به رشته‌های ریاضی تمایل ندارند
تهران (پانا) - امروزه رشته‌های مهندسی در ایران شرایط متفاوتی را تجربه می‌کنند و طبق گفته متولیان آموزش عالی این رشته‌ها، دیگر در اولویت داوطلبان برای ورود به دانشگاه‌ها نیستند. خطری که از استادان جوان گرفته تا پیشکسوتان عرصه علم و آموزش کشور درباره آن هشدار جدی داده‌اند.
در دو دهه اخیر، کاهش چشم‌گیر گرایش به رشته‌های مهندسی در کشور باعث شده تا دیگر اشتیاقی برای ادامه تحصیل در رشته‌های ریاضی نسبت به گذشته در میان داوطلبان کنکور وجود نداشته باشد. برای این ادعا نیز دلایل مختلفی آورده شده است و حالا امروز، آمارها و هشدارهای متخصصان، زنگ خطر را به صدا درآورده است اما علت بی‌رغبتی به رشته‌های ریاضی چیست؟ آمار شرکت‌کنندگان کنکور سراسری در سال‌های مختلف نشان می‌دهد که این نگرانی از کجا نشات می‌گیرد. آمار شرکت‌کنندگان نشان می‌دهد در یک دوره پنج ساله (۹۴-۹۰) تعداد داوطلبان گروه ریاضی و فنی از ۳۶۰ هزار و ۸۷۳ به تعداد ۱۸۱ هزار و ۸۵۶ نفر رسیده است. این در حالی است که در همین مدت، تعداد داوطلبان گروه آزمایشی علوم تجربی از ۴۵۱ هزار به ۴۹۸ هزار و ۸۲۲ نفر رسیده است اما آمارهای داوطلبان در کنکور دکتری امسال نشان می‌دهد در این آزمون ۱۸۶ هزار داوطلب شرکت کرده‌اند که ۱۲۰ هزار نفر آنها در رشته‌های علوم انسانی، ۲۷ هزار نفر فنی و مهندسی و ۱۳ هزار نفر در رشته‌های علوم پایه بوده‌اند. در عین حال ۶۴۷ هزار داوطلب در آزمون کارشناسی ارشد امسال ثبت‌نام کرده‌اند که از این تعداد ۴۳۵ هزار نفر در گروه علوم انسانی و ۳۵ هزار نفر علوم پایه بوده‌اند. در کنکور سراسری نیز گروه ریاضی و فیزیک کمترین جمعیت داوطلبان را داشت که معادل ۱۴۵ هزار نفر می‌شد، در حالی که ظرفیت اعلامی دانشگاه‌ها برای گروه ریاضی و فیزیک بیش از ۲۵۰ هزار نفر است.
کارشناسان آموزشی معتقدند وضعیت نامتوازن داوطلبان رشته‌های مختلف ورود به آموزش عالی در شرایط هشدار است. موضوعی که چند سال قبل از سوی مقام معظم رهبری نیز مورد تأکید قرار گرفته بود. رهبر معظم انقلاب، در دیدار با استادان دانشگاه در روز ۲۰ خرداد سال ۹۷ گفتند: «آماری که به من داده‌اند نشان می‌دهد که مثلاً حدود پنجاه درصد داوطلبان کنکور رشته ریاضی کاهش پیدا کرده است. این برای آینده کشور خطرناک است. ما این رشته‌های مهمّ علوم پایه را به‌خصوص مثل ریاضی را یا فیزیک را برای آینده لازم داریم.» همچنین، علوم پایه در اسناد بالادستی و قوانین، از جمله سیاست‌های کلی علم و فناوری، نقشه جامع علمی کشور، سند راهبردی کشور در امور نخبگان و قانون برنامه ششم توسعه مورد توجه قرار گرفته است. به‌طوری که از هفت حکم ابلاغی برنامه ششم توسعه در امور علم و فناوری و نوآوری، یک حکم به گروه علوم پایه اختصاص داشته است. به‌ویژه، به دلیل اهمیت علوم پایه، تنها گروه علمی که به‌طور خاص در برنامه ششم توسعه برای آن هدفگذاری کمی (افزایش تعداد دانشجویان) صورت گرفته، گروه علوم پایه است.
بسیاری از متخصصان حوزه علوم پایه نیز همچون معاون جدید علمی و فناوری ریاست‌جمهوری معتقدند دیر یا زود همه مشاغل در دنیای امروز به آموزش رشته‌های مهندسی نیازمند خواهند بود و کاهش تمایل داوطلبان کنکور به انتخاب رشته‌های ریاضی و فنی موضوعی است که از زبان همین متخصصان بیان شده است. روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری نیز اخیرا در جشن ورودی‌های دانشجویان کارشناسی 1401 دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به تغییر علاقه داوطلبان کنکور سراسری در سال‌های اخیر خطاب به دانشجویان گفته است: «من آینده خوب برای دوره‌های شما پیش‌بینی می‌کنم. آن زمان که من در کنکور شرکت کردم، حدود ۸۰۰ تا۹۰۰ هزار داوطلب در رشته ریاضی، ۶۰۰ هزار نفر در علوم‌تجربی و ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار نفر در علوم‌انسانی شرکت می‌کردند اما اکنون بیشتر داوطلبان ابتدا در رشته تجربی، بعد در رشته علوم‌انسانی و بعد در ریاضی شرکت می‌کنند که یک زنگ خطر برای رشته ریاضی به حساب می‌آید.»
او همچنین تاکید کرده است: «در مقابل این تهدید برای رشته ریاضی، یک فرصت برای دانشجویان مهندسی خواهد بود چرا که کشور هر روز دارد فنی‌تر و مهندسی‌تر می‌شود و نیاز به مهندسان در سال‌های آینده بسیار بالاتر می‌رود. زمانی که شما مهندسان خوبی بشوید دوباره رشته ریاضی لیگ دسته یک است بنابراین از این فرصت استفاده کنید و صرفا به درس خواندن نچسبید و کنار آدم‌های بزرگ بنشینید و یاد بگیرید.»
خالی‌ماندن 100 هزار صندلی در گروه ریاضی
عبدالرسول پورعباس، رئیس سازمان سنجش آموزش کشور نیز کاهش گرایش به رشته‌های ریاضی را زنگ خطری برای کشور دانسته و گفته است: «با توجه به منویات مقام معظم رهبری، نیازهای علمی و صنعتی کشور و اینکه رشته ریاضی پایه توسعه کشور است، نیازمند هدایت تحصیلی هوشمندانه هستیم که لازم است نگاه ویژه‌ای به هدایت تحصیلی حتی از سال اول دبیرستان برای دانشآموزان در نظر گرفته شود که این موضوع در نهادهای مربوطه در حال پیگیری است. هم آموزش و پرورش و هم سیستم آموزش عالی باید برنامه‌ریزی بلندمدت برای هدایت تحصیلی دانشآموزان و دانشجویان ارائه دهند.»
به گفته پورعباس، در گروه علوم ریاضی و فنی آزمون سراسری 1401 تعداد صندلی‌ها از تعداد داوطلبان بیشتر است؛ یعنی برای 250 هزار صندلی، 150 هزار داوطلب داریم و 100 هزار صندلی خالی مانده است.
محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و استاد دانشگاه نیز در نهمین جشنواره آموزش دانشگاه تهران که اردیبهشت امسال برگزار شده بود، به توزیع نامتوازن استعدادها در رشته‌های مختلف اشاره کرد و گفت: «اکنون همه رشته‌های علمی در دانشگاه تهران دایر است اگرچه در سال‌های گذشته به‌دلیل شرایط کشور با اقبال کمتری در برخی رشته‌ها مواجه شدیم و داوطلبان در رشته‌های علوم پایه و علوم انسانی کمتر رغبت حضور دارند. امروز سیاست نهایی حاکمیت، توزیع متوازن استعدادها در رشته‌های مختلف است، اما پیشرفت چندانی برای توجه به رشته‌های علوم پایه و انسانی نداشتیم و توزیع متوازن استعدادها در این رشته‌ها اتفاق نیفتاده است. لازم است هدایت تحصیلی درستی در مراکز آموزشی ما صورت بگیرد تا جایگاه علمی کشور آسیب نبیند، چرا که داوطلبان براساس عشق ژنتیکی و علاقه، رشته مورد نظر خود را در ورود به دانشگاه‌ها انتخاب نمی‌کنند، بلکه انتخاب رشته براساس شغل آینده صورت می‌گیرد که این نوع نگاه، نوعی ظلم به علم است.»
زلفی‌گل همچنین تاکید کرده بود: «اگر هم علوم پایه تضعیف شود، کل علم کشور تضعیف خواهد شد.»
زبان خارجه در اولویت داوطلبان
البته حساسیت موضوعِ کاهش داوطلبان رشته‌های ریاضی به صحبت‌های مسئولان آموزش عالی ختم نشده و نیمه مرداد امسال بود که علی‌باقر طاهری‌نیا، رئیس مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی نیز در پنل تخصصی بررسی و تحلیل نوسان تقاضای ورود به آموزش عالی و جهت‌گیری‌های آینده از کاهش میزان تقاضا در دو گروه آموزشی ریاضی و فنی و علوم تجربی در کنکور سال‌های اخیر خبر داد و گفت: «بیشترین افزایش متقاضی مربوط به زبان خارجه است و وضعیت داوطلبان کنکور حاکی از آن است که در دو گروه آموزشی ریاضی و فنی و علوم تجربی در سال‌های اخیر با کاهش میزان تقاضا مواجه هستیم و بیشترین افزایش متقاضی مربوط به زیر‌گروه زبان خارجه است.»
او به متغیرهای مؤثر در شکل‌گیری وضع موجود به سه عامل، میزان اشتغال‌پذیری دانشجویان، ماهیت خاص زیر گروه‌های آموزشی و علاقه‌مندی و شناخت از ماهیت رشته‌ها اشاره کرد.
کاهش ۵۰ درصدی دانشآموزان رشته ریاضی
محمدمهدی کاظمی، معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش نیز اخیرا و در سال تحصیلی جدید از افزایش دو درصدی ورودی دانشآموزان رشته ریاضی پایه دهم نسبت به سال گذشته خبر داده است. خبری که می‌تواند نویدبخش توجه به رشته‌های ریاضی در میان دانشآموزان به‌عنوان آینده‌سازان کشور باشد.
او با بیان اینکه علوم پایه موتور محرکه علم و فناوری است، گفته است: «ما حتی اگر قصد پیشرفت در علوم کاربردی داشته باشیم هم نیازمند تقویت علوم پایه هستیم. بدون تقویت علوم پایه، پیشرفتی در علوم کاربردی حاصل نخواهد شد. طبق گزارشات، تعداد متقاضیان و شرکت‌کنندگان در گروه آزمون سراسری ریاضی در سال‌های گذشته کاهش پیدا کرده که بخشی از این موضوع ناشی از کاهش جمعیت دانش‌آموزی در رشته ریاضی فیزیک دوره متوسطه نظری بود.»
معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش گفت: «ورودی دانشآموزان رشته ریاضی از سال تحصیلی ۱۳۹۲-۱۳۹۱ حدود ۲۷,۱۲ صدم درصد بود که تا سال ۱۴۰۰ به ۱۴.۵۶ صدم درصد و تقریباً به نصف کاهش پیدا کرد اما با روی کار آمدن دولت مجدداً این موضوع مورد بررسی قرار گرفت و تقویت و توسعه رشته ریاضی فیزیک را در اولویت قرار دادیم.»
کاظمی بخشی از این مساله را ناشی از موضوعات فرهنگی و نگاه دانشآموزان، وضعیت اشتغال رشته‌ها و تقاضای اجتماعی کاذب برای رشته علوم تجربی و تب پزشک‌شدن در دانشآموزان دانست و عنوان کرد: «ما با برنامه‌ریزی‌های مختلف در این رابطه توانستیم در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ بعد از ۹ سال روند کاهشی، شاهد روند افزایشی جمعیت دانشآموزان رشته ریاضی فیزیک باشیم.»
او همچنین تاکید کرده است که هدفگذاری آموزش‌وپرورش بر این است که تا پایان برنامه هفتم کشور، سهم واقعی مدنظر رشته‌های علوم پایه در دانشگاه‌ها و توسعه رشته ریاضی فیزیک در آموزش و پرورش محقق شود.
به‌کارگیری 180 هزار مشاور تخصصی در مدارس
هرچند متخصصان حوزه ریاضی ضعف هدایت تحصیلی را یکی از عوامل کاهش گرایش دانشآموزان به تحصیل در رشته‌های ریاضی می‌دانند اما علی عظیمی، دبیر اداره مراکز مشاوره آموزش و پرورش در پنل تخصصی که در بالا ذکر شد به استفاده از 180 هزار مشاور در مدارس اشاره کرده و از نیاز جدی همه مدارس کشور به‌عنوان مشاور تخصصی به‌عنوان اولویت وزارت آموزش و پرورش یاد کرد.
زهرا جوادی، عضو هیات علمی دانشگاه و کارشناس حوزه آموزش ریاضی یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش اقبال از رشته‌های ریاضی را، دشواری‌های تأمین شغل برای فارغ‌التحصیلان رشته ریاضی عنوان کرد و به پانا گفت: «عده کمی از دانش‌آموختگان ریاضی یا در بانک‌ها استخدام می‌شوند یا وارد تدریس خصوصی ریاضی می‌شوند. بنابراین بازار کار و یافتن موقعیت شغلی مناسب شاید آنقدر که برای دانشجویان رشته‌های ریاضیات و فیزیک دشوار است، برای فارغ‌التحصیلان رشته‌هایی چون زیست‌شناسی و شیمی سخت نباشد.»
او افزود: «اگر با روند کنونی که موجب بی‌انگیزگی دانشجویان علوم پایه است پیش برویم، این موضوع تهدیدی جدی برای رشته‌های مهندسی خواهد بود زیرا مدیریت اشتباه موجب شده که دانشجویان تمایل دارند در سه رشته پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی تحصیل کنند. در کشور ما با وجود تأکید ویژه‌ای که در سال‌های اخیر بر تولید علم و فناوری شده، شرایط به‌نحوی پیش رفته که رشته‌های علوم پایه اعم از رشته‌های فنی و مهندسی مغفول واقع شوند. این موضوع، پررنگ‌ترین شکل ممکن خود را در کاهش هرساله آمار داوطلبان ورود به رشته ریاضی و فیزیک نشان داده است.»
دلایل کاهش رغبت به علوم ریاضی
این کارشناس آموزش با بیان اینکه کاهش رغبت به علوم ریاضی می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد، گفت: «باید این را در نظر داشت که اگر امروز وضعیت شغلی ریاضی خوب نیست و افراد کمی به‌سمت آن می‌روند، پس می‌توان پیش‌بینی کرد که سال‌های آینده هم با مشکل کمبود متخصص ریاضی و مهندس مواجه خواهیم شد و در نتیجه منطقی است که به همین دلیل در دهه آینده، استقبال از رشته ریاضی بیشتر شود. اما می‌توان یکی از دلایل کاهش تمایل به انتخاب رشته‌های ریاضی را آموزش نادرست و غیر جذاب این رشته و نبود هدف مشخص در آموزش‌ها عنوان کرد. اینکه رشته‌های مرتبط با ریاضی جایگاه شغلی دارند یا خیر، وابسته به کارآفرینی متخصصان همین حوزه است. اگر در انجام این وظیفه اصلی موفق باشند مشاغل خود به خود جای خود را پیدا می‌کنند.»
جوادی توزیع نامتوازن داوطلبان در رشته‌های تحصیلی را برای کشور موجب خسارت دانست و گفت: «معتقدم اهمیت رشته‌ها را برای جوانان به‌خوبی تشریح نکرده‌ایم، باید اهمیت رشته‌ها از سوی مسئولان تبیین شود تا جوانان بدانند که چرا علوم پایه مهم است. خانواده‌ها نیز باید با اطلاع کامل برای انتخاب رشته به فرزندشان راهنمایی بدهند. برای انتخاب رشته باید علاقه و استعداد فرد در نظر گرفته شود و پس از آن خود رشته از لحاظ مختلف مورد بررسی قرار گیرد.»
در مجموع می‌توان گفت با مروری بر وضعیت کنونی رشته‌های فنی و مهندسی، این نتیجه به‌دست می‌آید که کاهش گرایش داوطلبان به انتخاب این رشته‌ها زنگ خطری برای مسئولان به‌حساب می‌آید و لازم است مسئولان امر به همراهی رسانه‌ها در راستای فرهنگ‌سازی برای این رشته‌ها گام بردارند.
ارسال دیدگاه