رابطه میان تئاتر و اسلام از نگاه پژوهشگر آمریکایی کتاب شد

به گزارش صبا، کتاب «تئاتر و اسلام» نوشته ماروین کارلسون با ترجمه مهدی چاوش‌ور به‌همت نشر نیماژ به چاپ می‌رسد.

در توضیح ناشر از این کتاب آمده است: «ماروین کارلسون پژوهشگر و نویسنده برجسته و باسابقه آمریکایی در کتاب «تئاتر و اسلام» به‌عنوان یک آستانه‌نشین به رابطۀ تئاتر و اسلام نگاه نکرده بلکه سعی داشته با برشمردن و مطالعۀ آثار پژوهشگران مسلمان، این رابطه را از نزدیک بنگرد. وی رابطۀ اسلام با تصویر یا شمایل را به صورتی تاریخ‌مند در نقاط مختلف جغرافیایی و فرهنگی مطالعه کرده و تصویری فراگیر ولی موجز (متناسب با اقتضای دورۀ کتاب‌های تئاترکاوی) ارائه می‌دهد. گزارش او از شیوه برخورد گروه‌های مختلف اسلامی با تئاتر، پژوهشی انتقادی نیز هست چراکه در تقابل با نگاه رایج به این مقوله در غرب که عمدتا با مراجعه به کتاب تاریخ تئاتر جهان اسکار براکت دستگیر خواننده می‌شود، خود را معرفی می‌کند. با توجه به نقصان موجود در این کتاب مرجع در ارتباط با خاورمیانه و سنت‌های تئاتری منطقه، کارلسون کتاب مفصل بدیلی با تمرکز بر دوران استعمار و پسااستعمار در جهان عرب و دنیای اسلام به‌ویژه مغرب می‌نویسد: تئاتر در مراکش، الجزایر و تونس: سنت‌های اجرایی در مغرب. در کتاب حاضر از پژوهش او در منطقۀ مغرب استفاده شده با این تفاوت که رویکرد تطبیقی خود را در این جغرافیای فرهنگی به دیگر کشورها از جمله ایران گسترش داده است.

او نگاهی ویژه به تعزیه دارد و اوج هنر نمایش در دنیای اسلام را با فاش‌ترین کلام به ایران نسبت می‌دهد که چطور راه را برای تأثیرپذیری متقابل میان درام و اسلام باز می‌کند.»

در بخشی از کتاب «تئاتر و اسلام» می‌خوانیم: «اسلام، برخلاف بودیسم و مانند مسیحیت و یهودیت، از ابتدا نه بر تشریفات آیینی بلکه بر محوریّت متنی مقدّس تأکید داشت و از این رو، حدّاقل در نخستین مظاهر مراسم مذهبی خود، هیچ‌گونه محتوای نمایشی را تولید نکرد. با وجود این، با توسعه‌ی اهمیت ابعاد فرهنگی و گستره‌ی جغرافیایی آن، ناگزیر با سایر عناصر جامعه‌ی پیرامون، تعامل مثبت و منفی ایجاد کرد.

اگرچه این جامعه، مانند فرهنگ سانسکریت هند در زمان معاصر خود، سنت تئاتری قابل توجهی نداشت، ولی با این‌ حال انواع مختلفی از فرم‌های نمایشی مشخصی را ارائه می‌کرد که همگی ناگزیر تحت‌ تأثیر ظهور اسلام بودند. عمده‌ترین آن‌ها عبارت بودند از؛ نمایش‌های طنز عامیانه و ساده که در فرهنگ‌های سراسر جهان یافت می‌شود، نمایش‌های عروسکی و اَشکال مختلف خطابه‌ی عمومی و از همه مهم‌تر، نقّالی وداستان‌ سُرایی.»

ماروین کارلسون یکی از مهم‌ترین پژوهشگران آمریکایی در زمینه‌ مطالعات تئاتر و اجراست که به‌عنوان استاد ممتاز در مرکز مطالعات عالی دانشگاه CityUniversityofNewYork اشتغال دارد. او مدرک دکترایش را در سال ۱۹۶۱ در زمینه‌ درام و تئاتر از CornellUniversity دریافت کرد و از آن پس پژوهش‌هایش را بر نسبتِ تئاتر و ادبیات تطبیقی، نظریه‌ تئاتر و تاریخ تئاتر و درامِ اروپای غربی - به ویژه قرون ۱۸ تا ۲۰ - متمرکز کرد. پیش از ورود به دانشگاه CityUniversityofNewYork در دانشگاه‌هایی چون CornellUniversityوIndianaUniversity تدریس کرد.

کتاب «تئاتر و اسلام» در بخش تئاتر و ادبیات نمایشی نشر نیماژ در ۱۱۶ صفحه و با قیمت ۴۹ هزار تومان روانه بازار کتاب شده است.