بردشیر، مظهر شجاعت و دلیرمردی مردان بختیاری

سبک زندگی و آداب و رسوم مردم بختیاری، همچون کتابی است که هر صفحه از آن، مطلبی را از این قوم به ما می آموزد. هر صفحه از این کتاب را که ورق بزنیم با ویژگی های جدیدی از این قوم آشنا می شویم. لباس مردان آن بیانگر پیروزی خوبی ها بر بدی ها،لباس بانوان آن نماد اهمیت شادی در زندگی،چپ و راست نداشتن گیوه رو و آستر نداشتن کلاه خسروی، زیر و رو نداشتن چوقا بیانگر یگانگی و یکنواختی قوم بختیاری و هزاران آداب و رسوم دیگر است که هر کدام به نحوی زبانی برای بیان مفهوم و پیامی هستند. امروز می خواهیم برگ دیگری از این کتاب را ورق بزنیم و به تاریخچه شیر سنگی(بردشیر) در بین مردم بختیاری بپردازیم.

شیرسنگی که اصطلاحاً در زبان بختیاری به آن بردشیر می گویند؛ تندیسی به شکل شیر و از جنس سنگ های سخت و زمخت است که در زمان قدیم آن را بر روی مقبره بزرگان، خوانین دلاور مردان و دلیر مردان بختیاری که در هنگام جنگ با دشمنان،تیراندازی و... کشته می شدند؛نصب می کردند.

در زمان قدیم،هنگامی که خبر کشته شدن مردان بختیاری در جنگ و یا فوت بزرگان و خوانین قوم به گوش مردم دیارشان می رسید،سنگ تراشان به نشانه شجاعت و بزرگی متوفی،سنگ بزرگ و سختی را با ابرازهای ابتدایی به شکل تندیس شیر تراشکاری می کردند و این تندیس را بر روی مقبره آن فرد قرار می دادند. تا هر رهگذری که از آن منطقه گذر کرد بداند که در زیر این شیرهای سنگی مردانی خفته اند که همچون شیر، شجاع و دلیر بودند.

شکل ظاهری شیر سنگی

در گذشته به دلیل عدم ابزارهای امروزی و سختی بسیار سنگ ها، شیرهای سنگی با ظرافت دقیقی تراشیده نمی شدند به همین دلیل، تنها اجزای کلی ظاهر شیر، بر روی این سنگ ها طراحی می‌شد.

شیرهای سنگی ابعاد بزرگی دارند و همه مقبره متوفی را می پوشانند. بردشیرهایی که بر روی مقبره مردان بختیاری نصب شده است،به شکل ایستاده قرار دارند که به ظاهر شبیه شیرهای در حال غرش هستند این تندیس ها در پهلو با اشکالی همچون تفنگ،شمشیر و ... مزین شده اند که بیانگر جنگجویی فرد هستند.‌ استفاده از این تندیس بیشتر بین مردم بختیاری که در خوزستان و یا کوهرنگ سکونت دارند؛به چشم می خورد.

تمامی بردشیرها در زمان گذشته به یک اندازه تراشیده نمی شدند. در آن زمان متناسب با بزرگی و دلاوری مردان بختیاری، بردشیرهای مورد استفاده شده برای آنها نیز متفاوت بود. هرقدر که فرد در بین مردم بختیاری عظیم‌الشان‌تر بود و یا اینکه در جنگ نقش مهمتری را ایفا می کرد، بردشیر بزرگتری هم برای او تراشیده می‌شد.

شیر نماد قدرت و شجاعت است. به همین دلیل مردم بختیاری نه تنها از شیر سنگی برای مردان بزرگ قوم خود استفاده می کردند،بلکه در بیان اسامی افراد بزرگ و نامدار ایل هم اصطلاح شیر را به کار می گیرند. به عنوان مثال علیمردان خان بختیاری از جمله افراد نامدار بختیاری و قهرمانان ملی ضداستبداد بود که در ماجرای فتح تهران حضور داشت و از مخالفان و مبارزان سرسخت علیه استبداد و دیکتاتوری رضاشاه بود و سرانجام به دستور رضاشاه اعدام شد. مردم بختیاری نیز به نشانه بزرگی و دلیرمردی وی، او را شیر علیمردان می خوانند.

استفاده از شیرسنگی کماکان بین عده ای از مردم بختیاری رایج است. امروزه از شیرهای سنگی که از مرمر ساخته شده اند و ظرافت دقیقی دارند؛برای مقبره بزرگان خاندان و یا جوانان شایسته ایل که در سن جوانی ناکام از دنیا رفتند؛استفاده می شود.

دانش‌آموز خبرنگار: حکیمه علیخانی