کرونا نقش کلیدی مدرسه در تربیت دانش‌آموزان را آشکار کرد

زهرا جلیلیان معلم منتخب کشوری ناحیه یک شهر کرمانشاه است که در گفتگویی به بیان دغدغه‌ها و نظرات خود در موضوعات آموزشی و تربیتی سخن گفته است. متن این مصاحبه در ادامه می‌آید.

لطفا درباره خودتان برای مخاطبان توضیح دهید.

زهرا جلیلیان هستم، دارای مدرک کارشناسی ارشد ژئوفیزیک؛ در حال حاضر در دبیرستان تیزهوشان دوره دوم ناحیه یک شهر کرمانشاه، فیزیک تدریس می‌کنم و با ۲۲سال سابقه کار در امر آموزش و تعلیم و تربیت در سال جاری به عنوان معلم منتخب استان کرمانشاه انتخاب شدم.

چه فعالیت‌هایی باعث انتخاب شما به عنوان معلم نمونه در کشور شد؟

در اسفندماه سال گذشته آموزش و پرورش با صدور بخشنامه‌ای از معلمان خواست تا مستندات خود را بر روی سامانه ویژه معلمان بارگذاری کنند و سپس توسط چند گروه از داوران در سطح مدرسه، منطقه و استانی مستندات، مورد غربالگری، داوری و شناسایی قرار ‌گرفتند که در آخرین مرحله چند تن از معلمان به عنوان سرآمد و نمونه معرفی می‌شدند تا در نهایت توسط داوران کشوری مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرند که ۱۷نفر از معلمان در کل کشور به عنوان معلمان منتخب انتخاب شدند.

به نظر شما یک معلم خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟

سازمان یونسکو سه ویژگی بارز را برای یک معلم معرفی می‌کند که شامل زمینه علمی، مهارت‌های حرفه‌ای و تخصص شغلی است، اما معتقدم علاوه بر این سه ویژگی، یک معلم خوب باید صبور، خلاق، به روز و توانمند باشد تا بتواند با دانش روز دنیا خود را پیش ببرد، زیرا تکنولوژی هر روز در حال پیشرفت است و استفاده از روش‌های سنتی پاسخگوی نیاز دانش آموزان امروزی نیست و تنها راه پیشرفت در این مسیر به روز شدن اطلاعات است.

یکی از اقداماتی که برای تأثیرگذاری بیشتر مطالب درسی انجام داده‌ام، تبدیل مطالب و محتوای کتاب‌ها به صورت الکترونیکی بود تا برای دانش آموز جذاب‌تر و قابل فهم باشد. بر اساس مطالعات و تحقیقاتی که انجام دادم سعی کردم خودم را با جدیدترین و به روزترین روش‌های آموزش و یادگیری به روز نمایم. در این مسیر با نظریه بار شناختی آشنا شدم، بر اساس این نظریه نباید محتوای کتاب را یک جا به دانش آموزان آموزش داد، بلکه با در نظر گرفتن مسائل مربوط به امور یادگیری، مطالب را به صورت خرد-خرد و تحت تأثیر قرار دادن گفتار و شنیدار به دانش آموزان آموخت.

فعالیت‌های شما چه زمانی بیشتر و بازتاب آن قابل مشاهده شد؟

فعالیت‌هایم در ایام کرونا بیشتر شد، به دلیل اینکه در ایام قبل از کرونا معمولاً تلاش معلمان دیده نمی‌شد، زیرا معلم در چارچوب کلاس خود قرار داشت و فعالیت‌ها مستندسازی و بازتاب خاصی از آن به چشم نمی‌خورد، اما در ایام کرونا تمام کارهای معلمان رؤیت و تفاوت‌ها مشخص شد؛ که در این راستا نیز سعی کردم، متفاوت‌تر عمل کنم و نرم افزارها و روش‌های جدید تدریس را یاد گرفتم.

نقش معلم در تربیت دانش آموزان را چطور می‌بینید؟

تا قبل از آموزش غیرحضوری نقش تربیتی معلمان و مدرسه چشمگیر نبود و تصور می‌شد که دانش آموز تنها در مدرسه مطالبی را یاد می‌گیرد و سپس به خانه باز می‌گردد اما در دوران کرونا اثبات شد مدرسه نقش بسیار کلیدی در تربیت دانش آموزان دارد و این موضوع را پس از ۲۸ماه دوری دانش آموزان از فضای حضوری مدرسه از طریق تغییر رفتار آنها مشاهده ‌شد و پس از حضوری شدن مدارس، به تدریج دانش آموزان با فضای مدرسه سازگار شدند و مشخص شد که مدرسه تنها در امر آموزش تأثیرگذار نبوده و بعد تربیتی آن‌ها را نیز مورد توجه قرار می‌دهد.

از ویژگی‌های بارز شهید مطهری به عنوان معلم نمونه کدام ویژگی ایشان مورد توجه شما قرار گرفته است؟

شهید مطهری برای تمامی معلمان شناخته شده است؛ با توجه به اینکه یکی از افراد سخنور، اندیشمند و متفکر بوده‌اند به گونه‌ای که امام خمینی (ره) هم درباره ایشان توصیفاتی داشته‌اند. بنابراین مطهری فردی بود که علاوه بر تبحر در علوم حوزوی توانسته بود ارتباط بین حوزه و دانشگاه را به خوبی حفظ کند و در هنگام صحبت کردن بسیار مستدل موضوع را روشن می‌کرد و امروزه همه ما سعی می‌کنیم که این شیوه‌های رفتاری را به عنوان معلمان دلسوز جامعه دنبال کنیم.

در تدریس خود معمولاً از چه شیوه‌هایی استفاده می‌کنید که باعث ایجاد تفاوت شده است؟

در ایام کرونا شیوه‌های بسیاری را به منظور تأثیرگذاری بیشتر در ارائه مطالب امتحان کردم و گاهی اوقات این سوال برای من پیش می‌آمد که چرا اثربخشی کلاس‌های آنلاین کمتر از کلاس‌های حضوری است که با مطالعه دریافتم کلاس‌های آنلاین شیوه آموزشی خاص خود را می‌طلبد.

در ادامه به این نتیجه رسیدم که بارگذاری مطالب تنها به صورت عکس و یا فایل‌های نوشتاری تمام ابعاد یادگیری دانش آموز را دربر نخواهد گرفت و یادگیری به خوبی صورت نمی‌گیرد. به همین دلیل، روش‌های قابل فهم و جذاب مانند صداگذاری، موشن گرافی و اینفوگرافی برای دانش آموز به صورت تدریجی آموزش دهم که در این راه از نرم افزارهای بسیاری برای تولید محتوا کمک گرفتم تا در خارج از زمان مشخص شده برای ارائه مطالب در اختیار دانش آموزانی که شرایط حضور در کلاس را نداشتند، نیز مورد استفاده قرار گیرد.

در امر آموزش چه مسائلی را دلیل اصلی پیشرفت دانش آموز و معلم می‌بینید؟

به طور کلی یکی از مهمترین اهداف نظام آموزشی پیشرفت تحصیلی است، اما مهم‌ترین فاکتور اثرگذار در پیشرفت تحصیلی شرایط شخص دانش آموز، خانواده، مدرسه، معلم و اجتماع را می‌توان اشاره کرد که دانش آموز می‌تواند با هدفمند کردن خود در طول ایام تحصیلی برای رسیدن به اهداف خود تلاش کند.

نوع رفتار یک معلم با دانش آموزان را چگونه پیشنهاد می‌کنید؟

در کلاس درس علاوه بر ذهن باید دل دانش‌آموزان را نیز به دست آورد و ارتباط صمیمانه‌ای در چهارچوب‌های تعریف شده برقرارکرد و این موضوع در زمان شیوع کرونا به صورت مجازی برقرار بود و تا امروز که تدریس حضوری شده ادامه دارد.

چالش‌های شبکه شاد را چگونه ارزیابی کردید؟ برای جبران افت تحصیلی دانش آموزان چه فعالیت‌هایی لازم است؟

برنامه شاد در ابتدا با مشکلات بسیاری روبرو بود اما برای ادامه پیدا کردن آموزش در بستر شاد باید برخی مشکلات آن مانند هزینه، سرعت و دسترسی به اینترنت، امکانات و… آن برطرف شود تا بتوان به صورت تأثیرگذار با رفع این چالش‌ها آموزش مناسبی را به دانش آموزان داشت.

دلیل اصلی افت تحصیلی دانش آموزان عدم همکاری خانواده‌ها با معلمین و سپس شخص دانش آموز شناخته شده است، اما در هفته‌های ابتدایی حضوری شدن مدارس تلاش‌هایی مانند تکرار تدریس‌های پیشین، شناسایی نقاط ضعف و قوت، برگزاری کلاس‌های جبرانی تلاش‌های بسیاری شد و سپس شروع تدریس مطالب جدید را در دستور کار خود قرار دادم.

اگر معلم نمی‌شدید چه شغلی را انتخاب می‌کردید؟

اگر معلم نمی‌شدم باز هم معلم می‌شدم، چون علاقه شدیدی به تدریس داشتم و با توجه به اینکه در زمان تحصیل جز دانش آموزان برتر بودم همیشه درصدد آموزش مطالب به دیگران بودم؛ اما به تصور اطرافیان و خانواده این انتظار می‌رفت که در آینده پزشک شوم که در نهایت شغل معملی را انتخاب کردم.