نام و آثار گرانبهای سعدی مایه مباهات پارسی‌ زبانان است

در پیام محمدمهدی اسماعیلی به مناسبت اول اردیبهشت روز سعدی شیرازی آمده است: آغاز اردیبهشت به نام نیک شاعر و سخنوری نامبردار شده است که سایه­ سار شعر و سخنش نه تنها شعر و ادب پارسی که بلندای ادبیات جهان را هم در نوردیده و به مدد مکتب رندی و لطیفه آرزومندی، نامش نه تنها افتخار ایران زمین که فخر بشریت است.

نام سعدی و آثار گرانبهایش دیر زمانی است که حافظه تاریخی جهان را مزیّن ساخته و این افتخاری سترگ است که تا امروز و همیشه تاریخ، مایه مباهات همه پارسی زبانان خواهد بود. این حقیقتی است که زبان فارسی پس از فردوسی مدیون سعدی، شهریار ملک سخن است و ما ایرانیان بعد از گذشت هفت قرن هنوز با سعدی زندگی می­ کنیم و با زبان او سخن می­ گوییم. کلام سعدی با آن که مشحون از مضمون­ های بلند معنوی و نکته­ های ژرف اجتماعی است، از دیدگاه زیبایی شناختی و هنری نیز نامبردار است و از همین رو این شاعر بزرگ به شایستگی در مقام استاد مسلّم سخن، بر ستیغ شعر فارسی ایستاده است.

سعدی را باید نماد خردورزی، کرامت و منزلت انسانی دانست. سعدی پرچمدار عدالت است و گلستان او بابی برای آیین کشورداری است. عدالت گستری، مددجویی از رأی خردمندان و اصحاب اندیشه، آزمودن صاحب منصبان و دولتمردان قبل از گماشتن ایشان بر مناصب، تدبیر در مواجهه با دشمن و دوری گزیدن از مغرضان؛ بخشی از آموزه­ های اوست. اندرزهایی که سعدی می­ دهد در پاسداشت فضایلی است که آدمی را از دیگر آفریدگان خداوند متمایز می­ سازد و برخورداری از آن فضایل است که او را به مقامی می­ رساند که فرشته را نیز به آن راه نیست.

سعدی هیچگاه از جاده شریعت و اسلام خارج نشده است. سخنانش مستند به آیات و روایات است و بهره­ مندی او از احادیث در بوستان و گلستان، به اندازه­ ای است که با در نظر گرفتن حجم این دو کتاب، به جز مثنوی مولانا دشوار است شاهکاری را یافت که به اندازه این دو اثر مشحون از مضامین و مبانی حدیث باشد.

روزگار ما همچنان به سعدی و جهان­‌بینی، اندیشه­ ها و آموزه­ های او نیازمند است. از سعدی نه تنها شیوه سخن گفتن که شیوه زندگی کردن را باید آموخت. از این رو، بزرگداشت شیخ اجل و برگزاری روز سعدی را نباید رخدادی صرفاً گاه شمارانه تلقی کرد، بلکه این نام­گذاری و آیین­ هایی از این دست را باید دست­مایه نگرشی تازه به زیستن قرارداد؛ زیستنِ سرشار از شور و معنا و انسان­ دوستی و خداباوری.

بدون تردید، پیام­ های انسان­ دوستانه و اخلاق‌­مدار سعدی، می­ تواند در جهان خسته از خشونت و افراطی­ گرایی امروز، بیشتر مورد توجه جهانیان قرارگیرد؛ جهانی که عرصه « نبرد اراده­ ها» و «جنگ روایت­ ها» است. زبان و سخنِ سعدی نسخه­ ای حیات­بخش برای زمانه ماست. سعدی در مقابل ظلم بیدادگران می­ایستد و باورمند به خدمت خلق و حاکمیت مردم است. او و حافظ، هر دو دغدغه انسانِ آزاد دارند. هر دو از ستمی که بر انسان­ های روزگارشان می­ رود در رنج­اند؛ هر دو از دروغ و تزویر و ریا بیزارند و هر دو به تعالی انسان و آزاد بودن اندیشه انسانی تأکید می­ ورزند.

روز بزرگداشت شیخ اجل، سعدی شیرازی را بر تمامی فارسی­ زبانان به ویژه دوستداران فرهنگ و ادبیات ایرانی تبریک می­ گوییم و تقارن روز اول اردیبهشت را با شب­ های پربرکت قدر و ضربت خوردن و شهادت مولای متقیان حضرت علی(ع)، فرصتی بی­ همتا می­دانم برای تهذیب نفس و نیل به کمالات انسانی؛ خاصه از آن رو که حکمت­ های علوی در سروده­ های سعدی بی­ شمار است و این شهسوار بی­ بدیل عرصه نظم و نثر فارسی، متأثر از بلاغت و مفاهیم متعالی کلام امام علی(ع) بوده است. امید آن که به شعر سعدی از وجه تعلیمی آن نیز بنگریم و میراث عظیم اجتماعی و اخلاقی او را بیشتر مورد توجه قرار دهیم.

پند سعدی را که مایه گرفته از معارف قرآن و حدیث است ارج می­ نهیم و این بیت درخشان را نثار روح بلندش می­ کنیم: «سخنی که با تو دارم به نسیم صبح گفتم/ دگری نمی­ شناسم تو ببر که آشنایی».