چرا تعداد آثار سینمایی و تلویزیونی با محوریت زندگی امام علی (ع) انگشت‌شمار است

۳۱ سال پیش مجموعه «امام علی(ع)» از شبکه یک پخش شد و مورد توجه مردم قرار گرفت اما پس از آن کمتر کسی جرأت ساخت چنین موضوع پرخرج و با اهمیتی را داشت به‌همین‌دلیل شاهد فیلم‌های انگشت‌شماری با این موضوع هستیم.

اگر نهادهایی مثل وزارت ارشاد که بودجه در اختیارشان است از ساخت فیلم یا سریال با محوریت امام علی (ع) حمایت کنند، فیلمسازان برای ساخت آن صف خواهند کشید و هیچ مشکلی برای ساخت چنین موضوعاتی پیش نخواهد آمد.

شاید مشکل اساسی که فیلمسازان را از ساخت فیلم یا سریالی درباره این شخصیت وا داشت بودجه سنگینی که تولید چنین محصولی نیاز دارد بوده است. کسانی که حمایت مالی می‌کنند باید جلو بیایند، زیرا این کارهای تهیه کننده خصوصی ندارد و کارهای پرخرجی است و در نتیجه باید تهیه‌کننده دولتی داشته باشند. تلویزیون هم می‌تواند نقش مهمی در این زمینه داشته باشد و اقدام به ساخت تله فیلم کند.

«اینجا شهر دیگریست» فیلمی که به عقیده کارگردان به آن بی‌مهری شده است
نویسنده فیلمنامه حمید امجد است و سعید سعدی تهیه‌کنندگی آن را برعهده داشته است. در این فیلم که با هزینه بنیاد سینمایی فارابی ساخته شده است، پژمان بازغی، داریوش ارجمند، پریوش نظریه، هومن برق‌نورد، حسین سلیمانی، فرخ نعمتی، علیرضا کمالی و داوود فتحعلی بیگی نقش‌آفرینی می‌کنند. داستان فیلم حول چهار شخصیت اصلی می‌گذرد که یک زن و سه مرد آن را ایفا خواهند کرد.
داستان فیلم زمان پس از ضربت خوردن حضرت علی(ع) را روایت می‌کند و ظلم‌هایی که افراد مختلف بر ایشان روا داشتند. فیلم یک شب پس از ضربت خوردن حضرت‌ علی(ع) تا زمان شهادت را به تصویر می‌کشد و قصه در مدت زمان ۲۴ ساعت می‌گذرد.
فیلم «اینجا شهر دیگری است» در سال ۹۰ ساخته شده و در بخش خارج از مسابقه سی و مین جشنواره فیلم فجر حضور داشت. فیلم بعد از جشنواره تدوین مجدد شده است.
علیرغم اینکه بیش از یک میلیارد تومن هزینه ساخت این اثر شده است، فیلم در جذب مخاطب به هیچ وجه موفق نبود و در گیشه با شکست مواجه شد. ساختار تئاتری فیلم، ریتم کند و دیالوگ‌های طولانی و خسته‌کننده‌ای که افراد مختلف در توصیف یک شخص غایب دارند از عوامل شکست این فیلم ذکر شده است.
همچنین احمدرضا گرشاسبی کارگردان فیلم سینمایی «اینجا شهر دیگریست» در مصاحبه‌ای درباره این فیلم و عواملی که باعث شکست آن شدند گفته است که موقعیت اکران این فیلم سینمایی در ماه رمضان نامناسب بود و متاسفانه در بدترین زمان و شرایط ممکن و بدون تبلیغات اکران شده و اگر لطف تلویزیون نبود و چند تیزر پخش نمی‌کرد، مخاطب سینمای ایران از وجود این فیلم مطلع نمی‌شد. اگر یک فیلم هالیوودی هم با این شرایط تولید و پخش می‌شد قطعا نتیجه اکران آن شکست بود.
وی همچنین در مصاحبه دیگری عنوان کرده است که مدیران سینمایی قبلی از محتوای فیلم «اینجا شهر دیگری است» زیاد خوششان نمی‌آمد و موافق آن نبودند، هر چند مدیران جدید هم زیاد دل خوشی از این فیلم ندارند.

مجموعه «امام علی (ع)» بهترین سریالی که در وصف امام علی (ع) ساخته شد

شاید موفق‌ترین اثری که در شرح زندگی امام اول شیعیان ساخته شده است مجموعه تلویزیونی «امام علی» به نویسندگی و کارگردانی داود میرباقری باشد که بعدها یک نسخه سینمایی هم از آن تولید و اکران شد. شاید ساخت چنین سریال توسط کارگردانی ۳۳ ساله بسیار جالب بود.
ساخت این مجموعه از آبان سال ۷۰ آغاز شد و درنهایت بهمن ماه سال ۷۵ به روی آنتن شبکه یک سیما رفت، این مجموعه که دارای کارنامه‌ای قابل دفاع است به‌قدری در بین مردم محبوبیت به دست آورد که پس از آن هربار بازپخش آن از تلویزیون به نمایش درآمد باز هم مورد توجه قرار گرفت.
سریال «امام علی (ع)» که در زمان خودش یکی از نوادر تولیدات تلویزیونی محسوب می‌شد و هنوز هم به عنوان یک اثر الگو در آثار تاریخی صاحب جایگاه است محصول یک تصمیم درست از مدیران وقت سیما بود.
مجموعه «امام علی (ع)» در انتخاب بازیگر توجه و دقت خاصی به کار برده است چرا که اگر به کستینگ (بازیگران و عوامل) تیتراژ این مجموعه تلویزیونی نگاهی دقیق داشته باشیم متوجه خواهیم شد که تمام بازیگران این سریال تاریخی از بهترین‌های کشور در زمان خودشان بودند و البته باقی کسانی که اندکی ناشناخته‌تر بودند با بازی در این سریال توانستند در عرصه بازیگری صاحب جایگاه شوند.
اولین دکور تاریخی زمان اسلام در شهرک سینمایی غزالی برای این سریال ساخته شد و بعدها به عنوان لوکیشن اصلی اغلب آثار مذهبی استفاده شد. بسیاری از چهره‌های تاریخی برای اولین بار از دل تاریخ جان گرفتند و دیده شدند. چهره اشخاصی مثل یزید، معاویه، عمروعاص، ابن ملجم، طلحه و زبیر و ... که شاید قدیمی‌ترها در تعزیه دیده بودند و ما فقط در کتاب‌ها خوانده بودیم برایمان دیدنی شد.
بازیگران مطرح بسیاری از جمله داریوش ارجمند، مهدی فتحی، بهزاد فراهانی، محمدرضا شریفی‌نیا، پرویز پرستویی، سیروس گرجستانی، ویشکا آسایش، عنایت بخشی، اصغر همت و کریم اکبری مبارکه در آن به ایفای نقش می‌پردازند.
دوبله‌های عالی استادان و قدیمی‌های دوبله ایران از ویژگی‌های سریال امام علی(ع) بود و به جذابیت کار کمک فراوانی کرد. به دلیل شلوغی سر صحنه، کار به دوبله کشید. دوبله‌ای که در زمان پخش معلوم شد بازیگرانی که جای خودشان حرف زده‌اند، بهتر توانسته اند دیالوگ‌هایشان را ماندگار کنند. اگرچه نمی‌شد تاثیر صدایی مثل منوچهر اسماعیلی یا مینو غزنوی را بر روی شخصیت‌های مالک و قطام، انکارکرد. مدیریت دوبلاژ سریال را مرحوم بهرام زند به عهده داشت.
خود زند به جای عمار یاسر (سعید نیکپور) گویندگی کرد. دوبلور مالک اشتر هم منوچهر اسماعیلی بود. نقش ابوموسی اشعری (عباس امیری) را نیز پرویز بهرام گفت. مرحوم فتحی، بهزاد فراهانی و پرویز پرستویی نیز از بازیگرانی بودند که به جای خودشان صحبت کردند. در کل دوبله این مجموعه، جزو بهترین کارهای مدیر دوبلاژ و گویندگانش است.

فیلمی که هرگز ساخته نشد

سال ۹۷ اولین باری بود که تریلر فیلم «نبأ السما» یا «The Tale of The Heavens» (قصه آسمان) منتشر شد، عباس یوسفی کارگردان این فیلم سینمایی مصاحبه‌های متعددی درباره چگونگی ساخت و محل فیلمبرداری آن انجام داد و قرار بود به فاصله یک سال تولید شود اما بعد از مدتی دیگر خبری از آن در هیچ رسانه‌ای منتشر نشد و مشخص نشد چه آینده‌ای برای این فیلم در نظر گرفته شده است.

عباس یوسفی از والدینی ایرانی در سال ۱۹۸۶ در دمشق به دنیا آمد و در کویت و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس زندگی کرد. او به عنوان کارگردان مستقل و تهیه‌کننده با برخی شبکه‌های تلویزیونی کویت ازجمله شبکه «الرأی» و «الوطن» در تولید سریال‌های تلویزیونی، موزیک‌ویدئو و فیلم‌های تبلیغاتی همکاری کرد. سریال «بعدالنهایه» یکی از سریال‌های داستانی یوسفی است که از تلویزیون کویت روی آنتن رفت.

این کارگردان در گفت‌وگو با خبرنگار پانا در مهرماه سال ۹۷ درباره این پروژه گفته بود که «نبأ السما» یک فیلم سینمایی خواهد بود که به زندگی امام علی(ع) از ولادت تا شهادت می‌پردازد و داستان‌های مهمی از زندگی حضرت را روایت می‌کند، تریلر فیلم برای معرفی پروژه ساخته شده است که در شهرک سینمایی نور تابان (پیامبر اعظم) که آقای مجید مجیدی برای تولید فیلم «محمد رسول‌الله» ساخته‌اند، فیلمبرداری شده است. فعلا به دنبال جذب اسپانسر از سراسر دنیا هستیم تا تامین مالی پروژه انجام شود. در صورت تامین مالی ساخت فیلم کلید خواهد خورد.

معصومیت از دست رفته به کارگردانی داود میرباقری (۱۳۸۲)

داستان این سریال، به سده نخست هجری برمی‌گردد و با محوریت شخصیتی به نام شوذب شکل می‌گیرد.

شوذب از یاران علی است، منتهی اکنون خزانه‌دار کوفه و امویان شده‌است. میرباقری شوذب را در میانه عشق بین دو زن ترسیم می‌کند.

اولین زن ماریا است که زمانی مسیحی بوده‌است و خاطرات شیرینی از دوران خلافت علی دارد که به منزل آنها سر می‌زده‌است و دستگیر فقر و تنگدستی‌شان بوده‌است. دیدن شوذب، ماریا را به یاد علی می‌اندازد و همین بتدریج علاقه او را به شوذب شکل می‌دهد. ماریا که پس از مرگ مادر به دیر سپرده شده و به قالب راهبه مسیحی درآمده است، همچنان دل در گرو عشق شوذب دارد و برایش پیام‌هایی عاطفی می‌فرستد و در مواجهه بین این دو، شوذب نیز گرفتار عشق ماریا می‌شود.

اما زن دوم یک یهودی است به نام حمیرا که با شمایل کولی‌وار خویش، دل شوذب را می‌فریبد و او را بتدریج با وسوسه به راهیابی بیشتر به دستگاه خلافت امویان، از ایمان دور می‌سازد.

به این ترتیب سریال میرباقری در یک عرصه دوسویه شکل می‌گیرد سویه‌ای که نهایتش به سعادت ختم می‌شود و سویه‌ای که فرجامش جز شقاوت نیست و اکنون شوذب باید بین این تنگنا راهی را برگزیند. شوذب نهایتاً با ماریا ازدواج می‌کند اما به دلیل رفت‌وآمدهای مکرر حمیرا نسبت به او بی محبت شده و ماریا او را ترک می‌کند. ماریا در هنگام زاییدن پسرش از دنیا می‌رود و شوذب نیز با حمیرا ازدواج می‌کند. اما چند سال بعد پسر شوذب، زید، اتفاقی عاشق ربابه دختر حمیرا می‌شود و در این راه کشته می‌شود. شوذب هم دیوانه شده و ربابه را در مجلس عروسیش می‌کشد. اما نهایتاً به وسیله سواری از زندان نجات می‌یابد.

در داستان این سریال شاهد هستیم که زن مسیحی با دیدن مردی مسلمان که به گفته وی او را به یاد مرام و مسلک و مهربانی علی (ع) می اندازد عاشق وی شده و به دین اسلام روی می‌آورد. هرچند در سریال «معصومیت از دست رفته» که روایت آن در تاریخی پس از شهادت امام علی (ع) می‌گذرد شاهد حضور ایشان در قصه نیستیم اما رستگاری همه شخصیت‌های سریال بدون آنکه گل درشت و شعاری به نظر برسد به واسطه ارادت شان به امام علی (ع) شکل می‌گیرید. همچنین شخصیت‌هایی که از خط امام دوری می‌کنند همان هان‌هایی هستند که خسران دنیا و آخرت را در داستان زندگی‌شان در سریال می‌توان دید. سریال «معصومیت از دست رفته» با اینکه داعیه پرداختن به زندگی مولا علی(ع) را ندارد اما یکی از بهترین آثاری است منش و اخلاق امام را در ابعاد دراماتیک داستان گسترانده و به مخاطب معرفی می‌کند.