تعطیلی مدارس صدمات جبران‌ناپذیری به دانش‌آموزان وارد می‌کند

ابوالفضل باقری فرد معاون وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و عضو شورای عالی آموزش و پرورش در وبینار «آسیب شناسی بیماری های جسمی و حرکتی دانش آموزان در دوران کرونا» که به میزبانی دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش برگزار شد، اظهار کرد: روند کاهنده میزان مرگ و میر کودکان در طول زمان و علل اصلی کاهش بیماری های عفونی طی دو دهه اخیر به خاطر گسترش شبکه بهداشت و درمان در کشور، افزایش پوشش واکسیناسیون، افزایش سواد سلامت افراد جامعه، افزایش آگاهی والدین بوده است و برای داشتن جامعه ای ایمن و سالم ادامه این مسیر همچنان ضروری و اجتناب ناپذیر است.

وی با اشاره به میزان مرگ بر اثر علل مختلف در سنین ۵ تا ۱۹ سال در سطح جهان افزود: در جهان بیشترین علت مرگ در کودکان و نوجوانان (۴۳%) حوادث و سوانح است. ۳۰% علل مرگ بیماری های واگیر، عوامل تغذیه‌ای و ۲۷% علل مرگ بیماری های غیرواگیر و همچنین ۴۳% علل مرگ حوادث و سوانح است.

عضو شورای عالی آموزش و پرورش ابراز داشت: در سال اخیر در سطح جهان، یک میلیون و دویست هزار کودک و نوجوان جان خود را بر اثر بیماری‌ها و حوادث از دست دادند.

باقری فرد با اشاره به میزان مرگ بر اثر علل مختلف در سنین ۵ تا ۱۹ سال در سطح ایران اظهار کرد: علل مرگ در کودکان و نوجوانان در ایران ۸.۳% علل مرگ بیماری های واگیر، عوامل تغذیه‌ای و..۳۷.۷% علل مرگ بیماری های غیرواگیر و ۵۴% علل مرگ حوادث و سوانح بوده است.

معاون وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به شایع ترین علل مرگ در سنین ۵ تا ۱۹ سال در ایران اضافه کرد: حوادث ترافیکی، آسیب ها و سوانح، سرطان ها، بیماری های عفونی شایع، بیماری های قلبی، عروقی و دیابت و بیماری های غدد درون ریز از مهم ترین علل شایع مرگ در این سنین است.

این استاد دانشگاه با اشاره به تعداد کودکان و نوجوانان مبتلا به برخی بیماری ها در ایران و جهان گفت: سوانح و حوادث( در جهان: ۱۵۴۶۶۷۷۳۴ در ایران۱۲۶۰۴۸۷) بیماریهای عضلانی و اسکلتی( در جهان ۵۶۴۳۶۲۳۰ در ایران ۵۱۰۲۲۳) سرطان( در جهان ۳۱۵۱۵۷۷ و در ایران ۳۲۰۸۹) دیابت( در جهان ۸۷۸۷۱۴۴ و در ایران ۸۱۳۲۰) بیماری های قلبی و عروقی( درجهان ۱۳۰۶۳۸۶۲ و در ایران ۱۵۵۴۹۳) بیماری های مزمن تنفسی( در جهان ۸۱۳۵۴۵۸۴ و در ایران ۸۶۵۱۶۶) و بیماری های دهان و دندان( در جهان ۹۴۳۸۷۳۰۹۲ و در ایران ۱۰۶۲۳۷۲۰) می باشد و البته توجه به همزمانی کووید -۱۹ و بیماری های زمینه‌ای در این خصوص خیلی مهم است.

باقری فرد با اشاره به عوامل خطر اصلی در سنین ۵ تا ۱۹ سال در سطح جهان و ایران خاطر نشان کرد: در ایران، اختلال عملکرد کلیه، آلودگی هوا، قند خون بالا، دود دست دوم، فشار خون بالا و... می باشد و این عوامل در جهان، منبع آب ناامن، سرویس بهداشتی ناامن، عدم دسترسی به امکانات شستشوی دست، آلودگی ذرات معلق محیط و... از عوامل خطر اصلی در این سنین است.

معاون وزیر آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به اینکه عوامل خطر تهدید کننده سلامت کودکان و نوجوانان در جهان و ایران متفاوت است. ادامه داد: عوامل اصلی ایجاد ناتوانی در سنین ۵ تا ۱۹ سال در سطح ایران عبارتند از اختلالات روانی، اختلالات عصبی، بیماری های پوستی، اختلالات عضلانی، اسکلتی، مشکلات تنفسی مزمن، مصرف مواد و... و این عوامل در جهان عبارتند از اختلالات روانی، اختلالات عصبی، بیماری های پوستی، اختلالات عضلانی، اسکلتی، کمبودهای تغذیه ای، اختلالات مادری و نوزادی، بیماری های اندام حسی، مالاریا و... است.

وی تاکید کرد: ۶۸ درصد ناتوانی‌ها در کودکان و نوجوانان ناشی از چهار مورد اختلالات روانی، اختلالات عصبی، بیماری های پوستی، اختلالات عضلانی و اسکلتی است.

باقری فرد با اشاره به کودکان و نوجوانان در پاندمی کووید-۱۹ اظهار داشت: بر اساس گزارشات رسمی، در سطح جهان ۱۲۳۰۰ کودک و نوجوان بر اثر ابتلا به کووید-۱۹ ، جان خود را از دست داده‌اند. ۵۸% این مرگ‌ها در سنین ۱۰ تا ۱۹ سال و ۴۲% آنها در سنین زیر ۹ سال رخ داده است.

عضو شورای عالی آموزش و پرورش با اشاره به اثرات پنهان پاندمی کووید-۱۹ بر کودکان و نوجوانان گفت: یکی از مهم ترین تاثیرات پنهان پاندمی کووید ۱۹ فقر و سوءتغذیه درکودکان و نوجوانان است.

وی اظهار کرد: حدود ۶-۷ میلیون کودک در جهان از قحطی و سوء تغذیه شدید رنج می برند و کووید-۱۹ موجب افزایش فقر در جهان شده و وضعیت تغذیه‌ای کودکان فقیر به مراتب بدتر شده و اختلال پیش آمده در ارایه خدمات بهداشتی در جهان منجر گردیده که ۱۶۰ میلیون کودک زیر ۵ سال ویتامین A لازم را دریافت نکنند.

معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ادامه داد: تعطیلی مدارس باعث شده تا کودکان وعده غذایی تهیه شده توسط مدارس را دریافت نکرده و از ۱۳۲ میلیون فردی که با شروع پاندمی کووید-۱۹، دچار گرسنگی شدند، ۴۴ میلیون نفر کودک هستند.

وی با اشاره به یکی دیگر از اثرات پنهان پاندمی کووید-۱۹ بر کودکان و نوجوانان گفت: یکی دیگر از تاثیرات پنهان این بیماری فقر و کودکان کاراست که حدود ۱۶۰ میلیون کودک کار در جهان( ۶۳ میلیون دختر و ۹۷ میلیون پسر) وجود دارد.

باقری فرد افزود: بحران اقتصادی ناشی از پاندمی کووید-۱۹ موجب گردیده کودکان کار ساعات بیشتری را در شرایط نامناسب‌تر به کار بپردازند و این خطر وجود دارد که، ۹ میلیون کودک دیگرتا انتهای سال ۲۰۲۲ در سطح جهان به کودکان کار اضافه شوند.

عضو شورای عالی آموزش و پرورش با اشاره به یکی دیگر از اثرات پنهان پاندمی کووید-۱۹ بر کودکان و نوجوانان ابراز داشت: فقر و خشونت یکی دیگر از اثرات این بیماری است به طوری که سالانه حدود ۴۰ میلیون کودک در جهان، مورد سوء رفتار واقع می‌شوند. علاوه بر مرگ، آسیب‌های عمیق بر سلامت روان برای بسیاری از قربانیان و شاهدان خشونت وجود دارد.

وی اضافه کرد: بحران ناشی از پاندمی کووید-۱۹ بعضاً موجب تشدید عوامل اختلاف زا در خانواده مانند ناسازگاری زناشویی، اختلاف والدین و پایین بودن وضعیت اجتماعی ـ اقتصادی خانواده شده و نهایتا ممکن است موجب افزایش خشونت با کودکان شود.

باقری فرد اظهار داشت: در این شرایط ضرورت تعطیلی مدارس در پاندمی کووید-۱۹ تقریبا در تمامی جهان احساس شد، این تعطیلی پیامد های نامطلوبی از جمله فعالیت بدنی ناکافی، چاقی و اضافه وزن، پیامدهای آموزش غیرحضوری و... بر دانش آموزان تحمیل کرد.

معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به پیامدهای جسمی دوران پاندمی کووید-۱۹ در کودکان و نوجوانان گفت: در دوران پاندمی به علت فعالیت کمتر جسمی و رژیم غذایی نامطلوب، استفاده طولانی مدت از وسایلی چون موبایل، تبلت و ....،کودکان ممکن است دچار پیامدهایی از جمله چاقی و افزایش وزن، کاهش فعالیت بدنی و اختلال در افزایش قد، اختلالات عضلانی-اسکلتی و اختلالات بینایی شوند.

وی افزود: چاقی کودکان و نوجوانان عامل خطر و یک تهدید انکارناپذیر است که کرونا با خود برای آنها به ارمغان آورده است از سویی دیگر میزان شیوع چاقی در دختران و پسران سنین کودکی و نوجوانی در سطح جهان در پاندمی کووید-۱۹ افزایش یافته است.

عضو شورای عالی آموزش و پرورش ادامه داد: روند چاقی کودکان و نوجوانان در هردو جنس و در تمامی مناطق جهان افزایش یافته است به طوری که میزان شیوع چاقی در پسران کودک و نوجوان ایران ۱۰.۶% و میزان شیوع چاقی در دختران کودک و نوجوان ایران ۸.۶% است.

باقری فرد با اشاره به فعالیت بدنی ناکافی در کودکان و نوجوانان ابراز داشت: به دلیل آگاهی ناکافی و کمبود زیرساخت لازم، روند فزاینده فعالیت بدنی در سطح جهان به کندی پیش می رود.این موضوع در کودکان و نوجوانان به ویژه در دوران پاندمی مشهودتر است. از هر ۴ کودک و نوجوان در جهان، ۳ نفر فعالیت بدنی کافی (۶۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط تا زیاد) را انجام نمی دهند. میزان فعالیت بدنی ناکافی در دختران کودک و نوجوان بیش از پسران است.

وی باتاکید بر اینکه کودکان از والدین خود الگو می‌گیرند اظهار کرد: مهم ترین عوامل خطر رفتاری مانند تغذیه ناسالم، عادت های غلط زندگی، کمبود فعالیت بدنی و... نقشی عمده در ابتلا به بیماری ها در کودکی و نوجوانی دارند.

عضو شورای عالی آموزش و پرورش با اشاره به اختلالات عضلانی-اسکلتی در کودکان و نوجوانان ابراز کرد: استفاده مداوم کودکان و نوجوانان از وسایل ارتباط مجازی به ویژه در دوران پاندمی کووید ۱۹ موجب گشته تا این اختلالات شایع‌تر گردد.اختلالات عضلانی، اسکلتی از عوامل اصلی ایجاد ناتوانی می باشد و میزان ابتلا به اختلالات عضلانی، اسکلتی در دختران بیش از پسران است.

معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به راهکارهای پیشنهادی گفت: دوره های خلاقانه جهت کودکان و نوجوانان، استفاده از فیلم های ویدئویی می تواند سبک زندگی سالم را در این شرایط به بهترین نحو آموزش دهد تا فعالیت کودکان، رژیم غذایی متعادل، الگوی خواب منظم و بهداشت شخصی مناسب را به آنها یاد دهند.

وی افزود: اختلالات عضلانی-اسکلتی عبارتند از درد گردن، مشکلات ساختاری اسکلتی و انحنای ستون فقرات، تغییر شکل ستون مهره‌ها، کمردرد و بیرون زدگی دیسک مهره‌ها، درد و کشیدگی در عضلات مختلف بدن، سندروم تونل کارپ و درد استخوان دنبالچه هستند.

باقری فرد اظهار کرد: ورزش منظم یک راهبرد مهم حفظ سلامتی در کودکان و نوجوانان است. ورزش کنترل وزن را تسهیل می کند، به افزایش استحکام استخوان ها کمک می نماید و عوامل خطرساز قلبی عروقی را بهبود می بخشد. هر ۲۰ تا ۳۰ دقیقه حرکات کششی برای رهاسازی این عضلات انجام شود. این تمرین‌ها به کاهش فشار و تنش وارده بر سیستم عضلانی اسکلتی و پیشگیری از بروز درد کمک می‌کند. تمرین‌های کششی عضلات بین دو کتف و دست‌ها و ساق پا روش مناسبی برای کاهش خستگی و گرفتگی عضلات به شمار می‌رود.

وی بیان کرد: ارتفاع صندلی دانش‌آموز باید قابل تنظیم باشد و بهتر است فرد صاف بنشیند و برای جلوگیری از آسیب ستون فقرات و گردن از پشتی مناسب استفاده شود و دست و مچ در یک راستا و موازی با زمین و شانه‌ها در حالت آزاد و آرنج‌ها نزدیک بدن باشد و پاها صاف روی زمین یا روی زیرپایی مناسب قرار گیرد.

عضو شورای عالی آموزش و پرورش اضافه کرد: صفحه نمایش نیز باید در ارتفاع مناسب روبه‌روی صورت قرار گیرد تا نیازی به خم‌کردن گردن نباشد. والدین باید به فرزندان خود آموزش دهند که در زمان استفاده از ابزارهای آموزش‌های از راه دور سر را خم نکنند و کاملاً گردن دانش آموز صاف، بدون زاویه باشد، به شکلی که هیچ فشاری به ستون فقرات وارد نشود.

وی افزود: هنگام کار با کامپیوتر و تلفن همراه، از قوز کردن و خم کردن گردن خودداری شود تا آسیب وارده به ستون فقرات کاهش یابد. یکی از اساسی‌ترین مسائلی که باید مورد توجه مسئولان آموزش و پروش و خانواده‌ها باشد، زمانبندی است. بهتر است آموزش مجازی بیشتر از ۳۵ تا ۴۰ دقیقه و حداکثر در چهار بخش زمانی در روز انجام نگیرد.

معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به پیامدهایی دیگر دوران پاندمی کووید-۱۹ در کودکان و نوجوانان اظهار کرد: مطالعه ای در چین علایم افسردگی در۴۳%، اضطراب در۳۷%و ترکیب افسردگی و اضطراب در۳۱% نوجوانان را در پاندمی کووید-۱۹ گزارش کرده و همچنین اختلالات رفتاری، کاهش عملکرد تحصیلی، کاهش مهارت تعاملات اجتماعی و افزایش احتمالی اعتیاد در نوجوانان و... این بیماری باعث ایجاد آنها شده است.

وی با اشاره دانش آموزان با نیازهای ویژه، گفت: این دانش آموزان به هفت گروه آموزشی آسیب شنوایی، آسیب بینایی، کم توانی جسمی-حرکتی، کم توانی های ذهنی، اختلال های هیجانی-رفتاری، اختلال طیف اوتیسم، اختلال یادگیری خاص و ناتوانی های شدید و چندگانه تقسیم می شوند که باید آموزش های لازم و متناسب با شرایط و موقعیت زمانی و مکانی به آنها داده شود.

عضو شورای عالی آموزش و پرورش با اشاره به گام های موثر ایجاد مدرسه سالم افزود: برقراری همکاری های بین بخشی و فرابخشی، به‌روز کردن سیاست ها، تقویت نظام هدایت کننده مدارس،تخصیص منابع، استفاده از شواهد علمی، تقویت همکاری مدرسه و جامعه، تقویت زیرساخت مدارس، طراحی برنامه های آموزشی مناسب، دسترسی معلمان به آموزش های حرفه ای، اطمینان از دسترسی به خدمات سلامت، دخیل کردن دانش‌آموزان در برنامه ها، جلب مشارکت والدین، کارکنان بهداشتی و جامعه محلی در برنامه ها و پایش و ارزشیابی برنامه ها موارد است که می توان در ایجاد مدرسه سالم از آنها استفاده موثر کرد.

باقری فرد همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت آموزش و پرورش را یک ضرورت انکارناپذیر دانست و اظهار کرد: در این راستا دستورالعمل کنترل و پیشگیری کووید ۱۹، نحوه محافظت از دانش آموزان و کارکنان در مدارس، هر دانش آموز یک سفیر سلامت، تفاهم نامه های منعقد شده با وزارت آموزش و پرورش در سال های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۶و همچنین توافق نامه با وزارت آموزش و پرورش در خصوص همکاری با برنامه سلامت دهان و دندان دانش آموزان و توافق نامه اجرایی برنامه خودمراقبتی از جمله این موارد است.

وی با تاکید بر اینکه سلامت در همه سیاست ها یک تعهد ملی است، تصریح کرد: تشکیل دبیرخانه های سلامت در دستگاه های اجرایی بر اساس مصوبات پانزدهمین جلسه شورای عالی سلامت انجام شده است.

معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: اطلاعات مورد نیاز به‌منظور برنامه‌ریزی برای پیشگیری و کنترل بیماری‌ها موجود، تدوین برنامه‎ها و سیاستگذاری مبتنی بر اطلاعات معتبر، می‎تواند به نتایج قابل توجهی در پیشگیری و کنترل بیماری‎ها منتهی شود و در نهایت اینکه با همکاری وزارتخانه ها و سازمان های همکار می‎توان گام بلندی در راستای پیشگیری و کنترل بیماریها برداشت.

باقری فرد اظهار کرد: تعطیلی مدارس از هم لحاظ جسمی و حرکتی و هم از لحاظ روحی و روانی صدمات جبران ناپذیری به دانش آموزان و به تبع آن به خانواده ها وارد می کند. سلامت موضوعی فرابخشی است که جلب مشارکت تمامی ذی‎نفعان را می ‎طلبد.