آسیب ماندگار کرونا به بازار کار

به گزارش دنیای اقتصاد، آمارها نشان می‌دهد میزان اشتغال در پاییز سال جاری به ۲۳میلیون و ۵۳۵هزار نفر رسیده که نسبت به فصل مشابه سال قبل ۱۲۲هزار نفر افزایش داشته است. همچنین نرخ بیکاری نیز با کاهش ۵/ ۰واحد درصدی نسبت به فصل مشابه سال قبل به ۹/ ۸ درصد رسیده است. اگرچه این دو روند در مجموع خبر خوبی برای اقتصاد ایران محسوب می‌شوند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان اشتغال و مشارکت هنوز تا رسیدن به سطح قبل از کرونا فاصله قابل توجهی دارد.

نرخ مشارکت پاییز ۹۸ حدود ۳/ ۴۴‌ درصد و جمعیت شاغل حدود ۲۴ میلیون و ۵۰۰‌ هزار نفر گزارش شده بود. رصد آمار مربوط به بیکاری و اشتغال نشان می‌دهد که از زمستان سال ۱۳۹۸ و همزمان با آغاز پاندمی کرونا در ایران، نرخ مشارکت اقتصادی و میزان جمعیت شاغل در کشور کاهش چشمگیری داشت.

کاهش چشمگیر جمعیت فعال در ماه‌های بعد نیز ادامه یافت و در فصل سوم سال‌جاری با وجود واکسیناسیون گسترده، میزان جمعیت شاغل و نرخ مشارکت همچنان در سطوح پایینی بوده است. نرخ مشارکت اقتصادی که قبل از آغاز کرونا، بیش از ۴۴‌ درصد بود، پس از شروع پاندمی در تمام ماه‌‌‌های سال در سطح ۴۲‌ درصد یا کمتر از آن گزارش شده است. جمعیت شاغل قبل از پاندمی کرونا یعنی در پاییز سال ۹۸ بیش از ۲۴میلیون گزارش شده بود. با این حال از زمستان همان سال تا پاییز سال‌جاری جمعیت شاغل از سطح ۵/ ۲۳ میلیون نفر فراتر نرفته و در مقاطعی به ۲۲میلیون نفر نیز رسیده است. این دو موضوع در کنار یکدیگر نشان می‌دهد، پاندمی کرونا به بازار اشتغال در ایران آسیب جدی وارد کرده که همچنان آثار آن در اقتصاد کشور ماندگار است.

آسیب پایدار کرونا

در تابستان و پاییز سال‌جاری، میزان واکسیناسیون در ایران در سطح قابل قبولی قرار گرفته، با وجود این، نرخ مشارکت و میزان اشتغال هنوز در سطح پایینی قرار دارد. نرخ مشارکت فصل پاییز ۹/ ۴۰‌درصد و جمعیت شاغل ۲۳میلیون و ۵۳۵‌هزار نفر گزارش شده که در مقایسه با پاییز ۱۳۹۸ و قبل از شروع کرونا، میزان جمعیت شاغل یک‌میلیون نفر و نرخ مشارکت ۴/ ۳واحد‌درصد کاهش داشته است. مقایسه این دو مولفه در کنار یکدیگر نشان می‌دهد که وضعیت بازار اشتغال پس از افت تب کرونا، هنوز نتوانسته خود را بازسازی کند. این در حالی است که در بسیاری از کشورها، بازار اشتغال پس از افزایش واکسیناسیون و بهبود وضعیت کرونا، بازسازی شده است. در ایران، از آغاز پاندمی کرونا تاکنون جمعیت شاغل در ایران از سطح ۵/ ۲۳میلیون نفر فراتر نرفته است. این در حالی است که جمعیت شاغل در ایران قبل از آغاز پاندمی کرونا، همواره بالاتر از ۲۴میلیون نفر گزارش شده بود. در زمینه نرخ مشارکت نیز، وضعیت هنوز نتوانسته به دوران قبل از آغاز کرونا نزدیک شود. نرخ مشارکت ایران در سال‌های اخیر قبل از آغاز کرونا، همواره بالاتر از ۴۴‌درصد گزارش شده بود. با وجود این، پس از شروع کرونا، نرخ مشارکت در زمستان ۹۸ به ۴۲‌درصد رسید و پس از آن در زیر ۴۲‌درصد قرار گرفت و این روند در پاییز سال‌جاری نیز ادامه داشت.

کاهش نرخ بیکاری و نرخ مشارکت

نتایج طرح آمارگیری نیروی‌‌‌کار پاییز ۱۴۰۰ منتشر شد. بررسی نرخ بیکاری افراد ١٥ساله و بیشتر نشان می‌دهد که ۹/ ۸‌درصد جمعیت فعال، بیکار بوده‌‌‌اند. منظور از جمعیت فعال، افراد جویای کار هستند و شامل افراد بیکار و صاحب شغل می‌شوند. بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری حاکی از آن است که این شاخص، نسبت به فصل مشابه در سال قبل، ۵/ ۰‌درصد کاهش یافته است. نرخ بیکاری نسبت به فصل قبل نیز ۷/ ۰‌درصد کاهش داشته است. در فصل قبل نرخ بیکاری ۶/ ۹‌درصد گزارش شده بود. با این حال، می‌توان یکی از دلایل کاهش بیکاری فصل پاییز نسبت به سال گذشته و ماه گذشته را ناشی از کاهش نرخ مشارکت اقتصادی در کشور دانست. در پاییز ۱۴۰۰، به میزان ۹/ ۴۰‌درصد جمعیت ١٥ساله و بیشتر از نظر اقتصادی فعال بوده‌‌‌اند؛ یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌‌‌اند. بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی حاکی از آن است که این نرخ نسبت به فصل مشابه سال قبل ۵/ ۰‌درصد کاهش یافته است. جمعیت شاغلان ١٥ساله و بیشتر در این فصل ۲۳میلیون و ۵۳۵‌هزار نفر بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل ۱۲۲‌هزار نفر افزایش داشته است. علاوه بر اینها، بررسی اشتغال در بخش‌‌‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که در پاییز ۱۴۰۰، بخش خدمات با ۹/ ۴۹‌درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. در مراتب بعدی بخش‌‌‌های صنعت با ۷/ ۳۴‌درصد و کشاورزی با ۴/ ۱۵‌درصد قرار دارند.

بررسی نرخ بیکاری در بخش‌‌‌های مختلف

نرخ بیکاری جوانان ١٥ تا ٢٤ساله حاکی از آن است که ۶/ ۲۳‌درصد فعالان این گروه سنی در پاییز ١٤٠٠ بیکار بوده‌‌‌اند. بررسی تغییرات فصلی نرخ بیکاری این افراد نشان می‌دهد، این نرخ نسبت به فصل مشابه در سال قبل ۱/ ۰‌درصد کاهش یافته است. بررسی نرخ بیکاری گروه سنی ۱۸ تا ۳۵ساله نیز نشان می‌دهد که در پاییز سال‌جاری، ۱/ ۱۶‌درصد جمعیت فعال این گروه سنی بیکار بوده‌‌‌اند. این در حالی است که تغییرات فصلی نرخ بیکاری این افراد نشان می‌دهد این نرخ نسبت به پاییز سال گذشته، به میزان ۴/ ۰‌درصد کاهش یافته است. بررسی سهم اشتغال ناقص جمعیت ١٥ساله و بیشتر نشان می‌دهد که در پاییز سال‌جاری، ۶/ ۱۰‌درصد جمعیت شاغل، ‌‌‌ به دلایل اقتصادی کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار کرده و آماده انجام کار اضافی بوده‌‌‌اند. دلایل اقتصادی این امر می‌تواند شامل فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیشتر یا مسائل دیگر باشد. این در حالی است که ۴/ ۳۷‌درصد شاغلان، بیش از ٤٩ساعت در هفته کار کرده‌‌‌اند.

افزایش کمیت شغلی

بررسی سهم شاغلان ۱۵ساله و بیشتر بر اساس ساعت کار معمول نشان می‌دهد، ۴/ ۳۷‌درصد شاغلان، به طور معمول، ۴۹ساعت و بیشتر در هفته کار می‌کنند. این شاخص که یکی از نماگرهای کار شایسته است، نشان می‌دهد در کشور سهم زیادی از شاغلان بیشتر از استاندارد کار می‌کنند. این شاخص نسبت به فصل مشابه سال قبل ۵/ ۰‌درصد افزایش داشته است. علاوه بر اینها، در پاییز ۱۴۰۰، سهم جمعیت بیکار فارغ‌التحصیل آموزش عالی از کل بیکاران ۳/ ۴۲‌درصد بوده است. این سهم در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی بالاتر است. بررسی تغییرات این شاخص نشان می‌دهد، نسبت به فصل مشابه سال قبل ۱/ ۲‌درصد افزایش داشته است. در پاییز ۱۴۰۰ سهم جمعیت شاغل فارغ‌التحصیل آموزش عالی از کل شاغلان ۸/ ۲۵درصد بوده است. این سهم در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی بالاتر است. بررسی تغییرات این شاخص نشان می‌دهد که نسبت به فصل مشابه سال قبل ۸/ ۰درصد افزایش داشته است.