محمد حمیدی‌مقدم: نسبت به نبود توازن در بودجه سینما گلایه داریم

به گزارش ارتباطات و اطلاع رسانی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، محمد حمیدی‌مقدم مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و دبیر پانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» ۱۸ آذرماه و هم‌زمان با اولین روز از آغاز این رویداد به همراه معین کریم‌الدینی مستندساز مهمان برنامه «شهر فرنگ» با اجرای حمیدرضا مدقق بود و درباره ویژگی‌های این دوره، سینمای مستند، مشکلات و چشم‌اندازهایش صحبت کرد.

حمیدی مقدم در ابتدای این برنامه درباره ویژگی‌های پانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» گفت: ویژگی امسال جشنواره «سینماحقیقت» توام بودن دومین سال آن با پدیده کرونا و تاثیری که این بیماری بر زندگی ما و همه حوزه‌های فرهنگ، اقتصاد، اجتماعی و سیاسی گذاشت، است. سال گذشته به دلیل تاثیر ناگهانی این ویروس، جشنواره «سینماحقیقت» را به‌طور کامل، به‌صورت برخط اجرا کردیم که اتفاق بزرگ و خوبی بود، تهدید ویروس کرونا باعث شد که ما رشد و پیشرفتی در توسعه فضای مخاطبی سینمای مستند داشته باشیم. برگزاری برخط جشنواره «سینماحقیقت» این امکان را برای ما به‌وجود آورد که زیرساخت‌های اکران آنلاین‌مان را قوی کنیم، از سامانه‌های برخط و وی‌اودی‌ها که ورودشان به تازگی آغاز شده بود، استفاده خوبی کنیم و این مرحله را به خوبی پشت سر بگذاریم.

وی ادامه داد: اتفاق مهم‌تر، زنده بودن جریان سینمای مستند و کل سینمای ما در ۲ سال اخیر است؛ سعی کرده‌ایم که جشنواره «سینماحقیقت» با همه مرارت‌های موجود متوقف نشود. باز هم خوشحالیم که مستندسازها در کنار تمام این سختی‌ها به کارشان ادامه دادند و دوربین‌های‌شان اتفاقات و واقعیت‌های جامعه امروز را رصد کرده است. سینمای مستند مهم‌ترین گونه سینماست چراکه دخل و تصرفی در آن نیست، آن چیزی که در تاریخ سینمای مستند می‌بینیم؛ صراحت، شجاعت و جسارت است که خوشبختانه در جشنواره امسال نیز رخ داده است.

حمیدی‌مقدم درباره برگزاری برخط و فیزیکی جشنواره «سینماحقیقت» اظهار کرد: در روزهای اخیر فضای واکسیناسیون عمومی کمی گسترش پیدا کرده و بیماری کم‌تر شده است پس با تایید شورای سیاستگذاری جشنواره «سینماحقیقت» ابتکار عملی در این رویداد رخ داد؛ اجرای فیزیکی و نمایش فیلم‌ها که خوش‌آیند تمام فیلمسازان بود در روزهای اخیر به جشنواره اضافه شد یعنی ما مفتخریم که علاوه‌بر برگزاری کامل برخط این رویداد با برگزاری فیزیکی جشنواره، میزبان جامعه مستند ایران باشیم.

مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در پایان صحبت‌هایش در این بخش درباره بودجه پانزدهمین دوره از جشنواره «سینماحقیقت» تصریح کرد: باتوجه به زیرساخت‌هایی که در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی وجود دارد و همچنین مقرون به‌صرفه‌ترین جشنواره‌ای که شاهد آن خواهیم بود، بودجه جشنواره «سینماحقیقت» امسال در سازمان سینمایی سه میلیارد تومان تعیین شده بود که به دلیل افزودن بخش فیزیکی به جشنواره و هزینه‌های اجاره سالن، آماده‌سازی فنی فیلم‌ها و پذیرایی حداقلی از اصحاب رسانه کمی بیشتر از این می‌شود، پیش‌بینی ما عدد سه و نیم میلیارد یا سه میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان برای این دوره از جشنواره است.

مستند اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد

وی در بخش بعدی صحبت‌هایش در پاسش به این پرسش که به اعتقاد بعضی‌ها اهمیت سینمای مستند محدود به دوران برگزاری جشنواره «سینماحقیقت» است، تاکید کرد: شاید معرفی و حوزه فعالیت مستندسازان برای ورود به بازارهای‌ متفاوت کم‌رنگ است به همین دلیل بیشتر قوت آن در جایی مانند جشنواره «سینماحقیقت» مشهود می‌شود یعنی اهمیت سینمای مستند به شکل مستقل کم نمی‌شود و وجود دارد. همانطور که شاهد هستیم بخش مستند در سازمان صداوسیما و مراکز فرهنگی دیگر نسبت به دیگر بخش‌ها کم‌هزینه‌تر، قابل اتکاتر و مهم‌تر است و برای تبیین مبانی استراتژیک، فکری و اندیشه‌ای، سهل‌ترین گونه سینما، مستند است بنابراین جزیی جدایی‌ناپذیر به‌حساب می‌آید.

این مدیر سینمایی افزود: سینمای مستند در بخش مخاطب دارای کمبودهایی‌ست، در ۲ سال اخیر که به عنوان مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی مشغول بودم به این مسائل توجه کردیم که باید بیش از پیش و خصوصا بعد از جشنواره «سینماحقیقت» رگه ارتباطی با مخاطب حفظ شود، این رگه می‌تواند به‌صورت حضور در تلویزیون، اکران آثار در سامانه‌های برخط، نمایش فیلم‌ها در محفل‌ها و گعده‌هایی که باید سینمای مستند را در آن معرفی کنیم و همچنین حضور موفق در جشنواره‌های خارجی و کشف بازار، باشد. مسیری که ما در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی پی گرفته‌ایم، جدا از معرفی فیلم‌ها در جشنواره‌های جهانی‌ست؛ مسیر ما معرفی مستندهای کشور در همه حوزه‌ها برای ارتباط با توده‌های مخاطب است بنابراین باید روی زیرساخت‌ها و شرکت‌های موثر و فعال در حوزه پخش فیلم که با کمبودهایی مواجه هستند، تمرکز کنیم تا گسترش یابند. مستند اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد و باید بیشتر به آن توجه کنیم.

باید برای مخاطب واقعی کشورهای خارجی محصول تولید کنیم

دبیر پانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» در بخش سوم صحبت‌هایش درباره حضور فیلمسازن مستند در جشنواره‌های جهانی بیان کرد: حضور سینمای مستند در جشنواره‌های جهانی، شکلی واقعی و ملموس دارد، ما همه قله‌ها را فتح کرده‌ایم که بسیار اتفاق خوبی‌ست اما متاسفانه سندرومی در سینمای مستند، داستانی و کوتاه و حتی در حوزه رسانه وجود دارد که آن‌ هم وارد نشدن به قلب بازارهاست. ما ورود به جشنواره‌ها را فتح کرده‌ایم و باید وارد گفتگوی اقتصادی با سینمای دنیا و بازارها شویم، فیلم جایزه‌های متعددی می‌گیرد اما خریداران و پخش‌کننده‌های اصلی که اقتصاد سینما را شکل می‌دهند به سراغ آن نمی‌روند چراکه در نگاه اول فیلم مایوس است و تلخ تمام می‌شود پس خریداران اروپایی آن را برای مخاطبان خود نمی‌پسندند.

حمیدی‌مقدم اضافه کرد: سینمای کره از این تله بیرون آمد و خود را بر سینمای جهان تحمیل کرد، سینمای کره از مرحله دریافت جوایز جهانی عبور کرده است چراکه می‌داند برای فیلمساز فایده‌ای ندارد اما متاسفانه ما در این مرحله باقی مانده‌ایم و جشنواره‌های جهانی وضعیت موجود خود برای نمایشی که دارند را بر ما تحمیل می‌کنند. علی‌رغم احترامی که برای تلاش سینماگران در بالا نگهداشتن این پرچم قائل هستم، توجه را به زیرساخت‌هایی پخش و بازار معطوف می‌کنم؛ ما باید برای مخاطب‌های واقعی کشورهای خارجی محصولی را تولید کنیم که پولی برای آن پرداخت کنند.

وی درباره دیگر ویژگی‌های سینمای مستند خاطرنشان کرد: یکی از مشکلات ما در کشور این است که تنها فیلم مستند را تولید می‌کنیم اما در کشورهای مختلف دنیا، فیلمی که در مرحله پیچینگ توسط شرکت پخش و تلویزیون خریداری نشود به مرحله تولید نمی‌رسد یعنی آن‌ها در مرحله ایده، ساخت اثر و فروش آن را تضمین می‌کنند.

این مدیر سینمایی تاکید کرد: یکی از آسیب‌هایی که در سینمای مستند شاهد هستیم، نبود نظام تهیه‌کنندگی در سینمای مستند است، تا نظام تهیه‌کنندگی ویژه‌ای در این حوزه به‌وجود نیاید، هیچ چیز پیش نمی‌رود. معمولا در حوزه‌های بین‌المللی تهیه‌کننده برای ورود به بازارهای خارجی و شرکت‌های پخش اقدام می‌کند که متاسفانه در کشور ما اینگونه نیست؛ یک فیلمساز تنها و بدون یاور در جشنواره‌ها شرکت می‌کند و در این بازار جهانی گم می‌شود. فیلم‌ها در نقشه جشنواره‌های جهان، یکی از پازل‌های رنگ‌آمیزی برای وقت گذرانی مخاطب در آن چند روز است، آن‌ها منتظر دیدن کلکسیونی از جهان امروز هستند، ما در این پازل حضور داریم اما به بخش بازار و اقتصاد ورود نمی‌کنیم.

بر نبود توازن در بودجه سینما گلایه داریم

حمیدی مقدم در بخش دیگیر از صحبت‌هایش درباره کمبود بودجه در سینمای مستند تصریح کرد: ما مدیران مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به‌عنوان متولی سینمای مستند بر نبود توازن در بودجه سینما گلایه داریم. در سال ۱۴۰۰ هستیم، میزان رشد دستمزدها در سینمای داستانی و حوزه وی‌اودی را شاهد هستم که بسیار برای سینمای ما و جامعه شریف و پویای سینمای مستند مخرب است. مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی محل سیاست کلان حامکیتی در حوزه ۳۰ یا ۴۰ عنوان اثر است، مجموعه‌ای از آثار توسط سازمان‌های فرهنگی و هنری دیگر از جمله سازمان صداوسیما، سازمان تبلیغات اسلامی حوزه هنری، خانه مستند انقلاب اسلامی و مجموعه‌های دیگر که همه در جشنواره «سینماحقیقت» حضور دارند، ساخته می‌شود.

وی درباره علت این مساله گفت: غفلتی نسبت به حوزه ساخت در سینمای مستند وجود دارد که در بخش آسیب‌شناسی، آن را نبود نظام تهیه‌کنندگی می‌دانیم، مستندها عموما به‌صورت ۲ یا سه نفری تولید می‌شوند که نادرست است و باید به‌صورت مجموعه و تیمی شکل گیرد. تهیه‌کننده در کشورهای دیگر در حوزه اجرای برآورد با گروهی از نیروی انسانی که باید از آن پروژه منفعت ببرند، وارد قرارداد می‌شود، وقتی این مسائل شفاف نباشد، نبود تطابق میان بودجه و درآمد به‌وجود می‌آید.

دبیر جشنواره «سینماحقیقت» درباره بودجه‌ای که در اختیار مستندسازها قرار می‌گیرد، عنوان کرد: مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی درحال حاضر بالاترین میزان برآورد نسبت به یک فیلم مستند را می‌پردازد که میانگین آن دقیقه‌ای سه میلیون تومان است یعنی برای یک فیلم ۷۰ دقیقه‌ای ۲۱۰ میلیون تومان می‌پردازیم. حال این سوال پیش می‌آید؛ زمانی که یک تیزر تبلیغاتی برای پروداکشنی ۱۰ روزه با ۱۵۰ میلیون تومان تولید می‌شود یا برای ساخت یک دکور در وی‌اودی‌ها و تلویزیون یک و نیم میلیارد تومان هزینه می‌شود، چگونه می‌شود انتظار داشت که یک فیلمساز فاخر برای کاری یک یا ۲ ساله با اندازه قیمت پایینی که تعیین می‌کنیم، کار کند؟

مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی تاکید کرد: بنابراین باید وجوهی برای تغییر میزان بودجه در سینمای مستند ایجاد شود که مرکز گسترش به تنهایی از پس آن برنمی‌آید و نیاز به هم‌فکری گروهی دارد. با حمایتی که محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و محمد خزایی رییس سازمان سینمایی از جشنواره «سینماحقیقت» داشتند، افق‌های پیش‌روی خوبی را شاهد هستم، امیدواریم که این حمایت‌ شکل گیرد و جریان سینمای مستند پویاتر به پیش رود.

وی درباره راه‌حل‌های موجود برای رفع مشکلات بودجه در سینمای مستند مطرح کرد: ما به کارهای فاخر نیاز داریم اما توان آن را نداریم چراکه میزان بودجه مشخصی داریم که باید میان تعدادی از فیلمسازان مستند تقسیم شود. ایده ما در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برای آینده این است که مرکز گسترش مانند کمپانی‌های بزرگ دنیا وارد تولید صددرصدی آثار نشود و بخشی از حمایت مالی را انجام دهد یعنی تولید به‌صورت مشترک داخلی انجام شود که باعث ایجاد بودجه بیشتر و موضوعات مختلفی می‌شود.

حمیدی‌مقدم در پایان درباره علت نبود سوژه‌های مختلف در سینمای مستند بیان کرد: ما در ساخت مستندهای علمی و محیط‌زیست که مد نظر مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی است، ورود نمی‌کنیم چراکه بسیار گران هستند؛ ساخت فیلمی محیط‌زیستی بیش از ۲ تا سه سال زمان می‌برد و بودجه‌ای بالاتر از یک میلیار تومان را می‌طلبد که تنها از طریق تولید مشترک امکان‌پذیر خواهد بود. همچنین با استفاده از تولید اینگونه مستندها می‌توانیم پول خارجی را از کشورهای مشترک جذب کنیم. ساخت مستندهای اجتماعی سهل‌الوصول است اما مستندهای پرتره یا پژوهشی و تاریخی زمان زیادی را از مستندساز می‌گیرد به همین دلیل مستندسازان به سمت ساخت مستندهای اجتماعی می‌روند، اگر در شاخه‌های مختلف زیرساخت‌های بودجه‌ای را مهیا کنیم، تعادلی موضوعی نیز ایجاد خواهد شد.

پانزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» به دبیری محمد حمیدی مقدم از ۱۸ آذرماه شروع شده و تا ۲۵ آذرماه ادامه دارد.