نگاهی به سه‌گانه «نون‌خ»

این رویکرد مبارک سبب شده تا یکی از اتفاقات نادر در تلویزیون هم رقم بخورد؛ سری‌های بعدی یک‌ سریال از فصل اولش جذاب‌تر باشند و بتوانند بینندگان بیشتری را به خود جلب کنند. این اتفاق خجسته حتی درباره سریال پرمخاطب و برجسته‌ای مانند «پایتخت» هم رقم نخورد و سریال سیروس مقدم در فصول جدید با نقاط ضعف فراوانی عجین شد و انتقادات زیادی را برانگیخت. همچنان بسیاری از منتقدان اعتقاد دارند «پایتخت ۱» بهترین سری از شش‌گانه دست‌پخت سیروس مقدم و محسن تنابنده است. سریال سعید آقاخانی اما درست رویه معکوسی را طی کرده و هر چه جلوتر رفته به پختگی و مقبولیت خاصی رسیده و توانسته است از اقبال مخاطبان عام و منتقدان به شکل توأمان برخوردار شود. آقاخانی با اعتماد و میدان دادن به بازیگران استانی که اغلب هم همشهریان و هم‌دوره‌ای‌هایش در جوانی بوده‌اند فرصتی را در اختیارشان قرار داده تا گوشه‌ای از توانایی‌ها و قابلیت‌های بالفطره خود را به بالفعل تبدیل کنند و در معرض دید عموم قرار دهند. آقاخانی اگر چه در فصل اول و تا حدودی دوم سریال، دست‌به‌عصا راه رفته و جانب احتیاط را گرفته و بازیگران فعال و شناخته شده در پایتخت را برای ایفای نقش‌های اصلی مد نظر داشته است اما با دیدن قابلیت‌ها و توانایی‌های بازیگران استانی، فصل سوم را با محوریت آن‌ها ساخته و اتفاقاً جواب فوق‌العاده مثبتی هم گرفته است. مثال بارزش می‌شود کاظم نوربخش بازیگر نقش «سلمان» که ناگهان در فصل سوم سریال گُل می‌کند و کاراکترش را به یکی از ستون‌ها و جاذبه‌های بی‌بدیل «نون خ» تبدیل می‌سازد. آقاخانی البته هوشمندانه و از برای این‌که سریالش در حد یک کار استانی تنزل نکند، برخی از بازیگران شناخته شده را هم برای ایفای نقش‌های اثرش در نظر گرفته که اگر همین رُل ها را هم به بازیگران استانی می‌سپرد ضرر نمی‌کرد و سریالش با افت مخاطب مواجه نمی‌شد.
سعید آقاخانی رگ و ریشه کردی دارد و برای ساخت سریال «نون خ» به سراغ مردم و اقلیمی رفته است که از آن برخاسته و قصه خود را در این جغرافیا و در میان این مردمان روایت می‌کند. همه می‌دانیم که پرداخت به قومیت‌ها به‌خصوص در یکی دو دهه اخیر چقدر به کنش سخت و حساسی تبدیل شده است و به راه رفتن بر روی لبه تیغ می‌ماند. همین حساسیت‌ها باعث شده که بسیاری از نویسندگان و کارگردانان قصه‌های خود را در یک ناکجاآباد روایت کنند و کاراکترهایشان هیچ نشان و هویت قومیتی نداشته باشند. آقاخانی اما با توجه به شناختی که از قوم خود دارد پرداخت درستی به کردها داشته و علیرغم شوخی با آن‌ها، نه حساسیتی را برانگیخته و نه سبب دلخوری شده است. او اتفاقاً با بازنمایی پاره‌ای از غنای فرهنگی و شاخصه‌های اخلاقی کردها زمینه تحبیب و بزرگی این قوم ایرانی را فراهم آورده و بر عزت و مقبولیت شان افزوده است. در سایه چنین سیاستی، شوخی و مطایبه حساب شده، نه‌تنها دیگر حساسیت نمی‌زاید و اعتراض نمی‌آفریند که سبب‌ساز فراهم آمدن اوقات مرفه و حال خوش برآمده از آن نیز می‌شود.
سه‌گانه «نون خ» حول‌وحوش زندگی مرد میانسالی به نام نورالدین خانزاده و دختران و اطرافیانش می‌گذرد. امیر وفایی در مقام نویسنده سریال کوشیده تا در ورای روایت روابط میان کاراکترها و اتفاقات و ماجراهایی که در بین شان می‌گذرد نگاهی انتقادی به مناسبات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی برقرار در جامعه امروز داشته باشد و در این میان، حتی سیاست‌مداران را نیز از نیش و کنایه‌های خلاقانه‌اش بی‌نصیب نمی‌گذارد. اصولاً عنوان سریال که برگرفته از حروف ابتدایی اسم و فامیل کاراکتر اصلی است، به‌نوعی نام و عنوان اختلاس گران و مفسدان اقتصادی را تداعی می‌کند و به همین منظور هم طراحی شده است. شخصیت‌پردازی اصولی و منطقی کاراکترهای به‌خصوص بومی و در نظر گرفتن سهم مناسب برای نقش‌آفرینی در قصه، باعث شده نه‌تنها این کاراکترها برای مخاطب باورپذیر و ملموس به نظر برسند که افزون بر آن، تمام بار طنز سریال بر روی دوش یکی دو کاراکتر اصلی نباشد و شخصیت‌های فرعی هم به‌اندازه خود سهم و نقش داشته باشند در پیشبرد قصه و به‌خصوص اتفاقات کمدی. از میان شخصیت‌های فرعی اما تأثیرگذار در قصه می‌توان به سلمان، کیوان، ادریس و کاووس اشاره کرد.
سریال «نون خ» البته چه در قصه و چه در ساختار دچار ایراداتی هم هست که نباید از آن‌ها غافل ماند. قصه سریال گاه دچار آشفتگی شده و به نظر می‌رسد سرنخ ماجرا از دست خود نویسنده هم خارج شده است؛ و از سوی دیگر، برخی از داستانک های موازی قصه اصلی، تأثیرگذاری لازم را ندارند و به نظر می‌رسد فقط برای پر کردن وقت طراحی و خلق شده‌اند. هرچند فرآیند شخصیت‌پردازی در سه‌گانه «نون خ» به‌طورکلی نمره قبولی می‌گیرد اما طراحی شخصیت‌هایی از جمله سیروس، داماد نورالدین با بازی کلیشه‌ای و تکراری و کسل‌کننده علی صادقی، سطح کار را پایین آورده است و یک امتیاز منفی برای سریال آقاخانی به شمار می‌رود. فی‌الواقع، دوران علی صادقی و نقش‌های همیشگی‌اش به پایان رسیده و عجیب است که آقاخانی خواسته دوباره به این ریسمان پوسیده چنگ بیندازد.
در مجموع، سریال «نون خ» یکی از بهترین آثار نمایشی تلویزیون در دهه ۹۰ به شمار می‌رود که دیدن دوباره‌اش خالی از لطف نیست. سریالی که توانست قدم در جای پای رقیب قدرتمندی مانند «پایتخت» بگذارد و کم نیاورد. هر سه فصل سریال جذاب است؛ فصل سوم اما جذاب‌تر. شبکه آی فیلم مدتی است پخش سریال را آغاز کرده و این شب‌ها به فصل دوم «نون خ» رسیده است؛ هر شب ساعت۲۱.
*منتقد سینما