زمین جان ندارد

حدود ۴۵ سال پیش تقریبا ۵۰ هزار حلقه چاه در کشور وجود داشت، امروز اما این تعداد به ۷۰۰ هزار حلقه رسیده ‌‌است.
فرونشست اما در دشت‌ها بیشتر از سایر نقاط کشور به وقوع می‎پیوندد. به ویژه دردشت‌هایی که تراکم جمعیتی بیشتری دارند و در اطراف کلان‏شهرها قرار گرفته‌اند. برای نمونه می‌توان به دشت تهران، اصفهان‌ و مشهد اشاره کرد که نسبت به بقیه دشت‎ها بیشتر دچار فرونشست شده‎اند.

با وجود افزایش فرونشست در سال‎های اخیر اما می‎توان با راهکارهایی از این فاجعه جلوگیری کرد. برخلاف پدیده زلزله که رخ‏داد آن قابل کنترل نیست فرونشست قابل کنترل است. با کنترل مصرف آب و کاهش سطح برداشت آب‎های زیرزمینی می‎توان تا حدودی فرونشست زمین را کنترل کرد. با این وجود اما بخش زیادی از راهکارهای فرونشست زمین به عملکرد دستگاه‎های دولتی برمی‎گردد. یکی از دستگاه‏هایی که در این بین نقش پررنگی دارد وزارت نیرو است.لازم به یادآوری است که آمار چاه‌های غیرمجاز نیز چیزی از چاه‌های مجاز کم ندارد و باید گفت میزان قابل‌توجهی از آب‌های زیرزمینی به صورت غیرقانونی برداشت می‏شود. شناسایی و جلوگیری از فعالیت ‌ چاه‌های غیرمجاز یکی از کارهایی است که می‎‌تواند به کاهش فرونشست کمک کند. افزون بر این باید بر فعالیت چاه‎های مجاز نیز نظارت کرد زیرا برخی افراد از این چاه‌ها دو تا سه برابر بیشتر از ظرفیت مجاز‌ برداشت می‎کنند.

یکی دیگر از راهکارها برای کاهش فرونشست تزریق مصنوعی آب به سفره‎های آب‎‌ زیرزمینی است. می‌توان با مدیریت صحیح منابع آب شرایطی ایجاد کرد که بتوان مقداری آب را ‌به صورت مصنوعی به حفره‏های چاه‎های زیرزمینی منتقل کرد.
مواردی که به آن اشاره شد اما همه راهکارهای کاهش فرونشست زمین نیست. یکی دیگر از راهکارهایی که به کاهش فرونشست کمک می‎کند مدیریت مناسب کشاورزی در کشور است‌. اصول کشاورزی حکم می‎کند که در مناطق خشک و نیمه‌خشک کشور مانند استان‏های فارس، اصفهان و خوزستان محصولاتی که آب فراوان نیاز دارند، کشت نشود. این در حالی است که در این استان‌ها محصولاتی مانند برنج که میزان آب زیادی نیاز دارد به وفور کشت می‎شود و فرونشست هم در این استان‌ها قابل توجه است.

افزون بر این افزایش بهره‌وری و استفاده از روش‌های مدرن آبیاری در کشور می‎تواند به مدیریت منابع آب و کاهش برداشت از سفره‎های آب‎های زیرزمینی کمک کند. نتایج تحقیقات نشان داده است که روش‌های سنتی آبیاری تا ۷۰ درصد به هدر‌رفت آب منجر می‎شود و این یعنی برداشت آب و فرونشست بیشتر زمین.

*دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی

منبع: جام‌جم