ابوالفضل ظهره‌وند *
کابل قربانی مداخلات فرامنطقه‌ای
تحولات افغانستان در ابعاد بین‌المللی دنبال می‌شود و بسیاری از بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای قصد نقش‌آفرینی در این کشور را دارند. هر کدام از بازیگران با هدفی پیگیر مساله افغانستان هستند.
در یک سو آمریکا قرار دارد که در پی برخورد با ایران، روسیه و چین است. در سوی دیگر پاکستان قرار دارد که در مجموعه مهمی از اتفاقات و رویدادهای افغانستان تاثیرگذار است. روسیه و چین هم در پی نقش‌آفرینی هستند و اهداف خود را دنبال می‌کنند.
در واقع می‌توان گفت مردم افغانستان قربانی مداخلات بیگانه و نیروهای فرامنطقه‌ای‌اند. واقعیت تلخ این است که اکنون ۲۱ میلیون نفر در افغانستان نیازمند کمک غذایی هستند. این وضعیت محصول مداخلات جهانی است. ۴۷ کشور تحت عنوان مبارزه با تروریسم در مسائل افغانستان دخالت کردند و این کشور را به این ورطه هولناک انداختند. آمریکایی‌ها نزدیک ۲۰ سال در افغانستان فعال بودند و چندی پیش غیرمسوولانه این کشور را ترک کردند و این در حالی است که دور جدیدی از بحران را طراحی می‌کنند. با توجه به این مسائل نمی‌توان گفت که موضوع افغانستان صرفا یک مساله داخلی است.
از سوی دیگر باید به این نکته هم اشاره کرد که کشورهای پیرامونی افغانستان هم هر کدام متناسب با منافع ملی خود مسائل این کشور را پی می‌گیرند. به عنوان نمونه تاجیکستان از تشکیل دولت فراگیر در افغانستان حمایت می‌کند اما پاکستان در پی به‌رسمیت‌شناختن طالبان است. طبعا ایران هم در این زمینه ملاحظاتی دارد و نگران مولفه‌های ژئوپلیتیکی است. بنابراین مساله افغانستان را تک‌متغیر و تک‌ساحتی نمی‌توان دید. بنابراین جمهوری اسلامی هم باید براساس منافع ملی خود در مواجهه با این روند اقدام کند. از منظر اجتماعی هم موضوع پناهجویان و مهاجران افغانستانی و سرریز آن به مرزهای کشورهای پیرامونی از جمله ایران محل تامل است.
از منظر امنیتی و سیاسی هم موضوع تروریسم و امکان افزایش تحرکات گروه‌های تروریستی در افغانستان از موضوعاتی است که جامعه جهانی از جمله ایران با نگرانی آن را دنبال می‌کند. فراتر از این بحث نظام سیاسی و نوع آن در افغانستان است که در بلندمدت در نوع تعاملات کشورهای مختلف متاثر است. این‌که در افغانستان یک نظام طالبانی روی کار بیاید یا این‌که یک دولت مشارکتی قدرت را در این کشور به دست بگیرد در نوع ارزیابی‌های ما از آینده تحولات سیاسی افغانستان تاثیر خواهد گذاشت. بالاخره موضوع حضور و مشارکت هزاره‌ها، تاجیک‌‌ها و شیعیان در دولت آینده افغانستان برای ایران اهمیت دارد. به هر صورت هر کدام از گروه‌های قومی و مذهبی بخشی از هویت تاریخی ما هستند.
اینجا مساله حوزه تمدنی ایران مطرح است و اگر این حوزه تمدنی مسدود شود طبعا در مولفه‌های ژئوپلیتیکی ایران تاثیرخواهد گذاشت و باید از این داشته‌های تاریخی و تمدنی صیانت کرد. در مجموع در مورد افغانستان باید سیاستی در پیش گرفت که زمینه و توجیه مداخلات نیروهای فرامنطقه‌ای کاهش پیدا کند. اگر یک دولت مشارکتی و فراگیر در افغانستان روی کار بیاید زمینه مداخله‌گری نیروهای فرامنطقه‌ای تحت عنوان مبارزه با تروریسم و دفاع از حقوق بشر ضعیف خواهد شد و این به نفع ما خواهد بود. اما اگر قرار باشد حاکمیت سیاسی افغانستان به صورت تک قومی اداره شود یک سناریوی بلندمدت به دست غرب و آمریکا خواهد افتاد تا به مداخله‌گری خود در این کشور تداوم ببخشند.
*سفیر اسبق ایران در افغانستان
منبع: جام‌جم
ارسال دیدگاه