موسیقی بر جان رزمندگان نواخت

به‌گزارش ایران، اغلب آثار حمید شاهنگیان آهنگساز، نوازنده و تنظیم کننده موسیقی روایتگر دوران انقلاب است؛ سرود«خمینی ای امام» یا «برخیزید» یا «ای جانبازان» که به نوعی شناسنامه او شده است. جالب است بدانید این آهنگساز تحصیلات موسیقی نداشته و فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد مدیریت از دانشگاه شیکاگو است اما ذوق وعلاقه موجب شد دراین مسیر قرار بگیرد و بعد آن در دوران انقلاب اسلامی به‌عنوان اولین سازنده سرود آغاز به فعالیت کرد.

موسیقی چگونه به جبهه‌های جنگ وارد شد؟
او درخصوص اثرگذاری موسیقی در دوران جنگ و انقلاب گفت: «از دیدگاه من ازمجموعه هنرهای هفت گانه در زمینه جنگ و انقلاب و دفاع مقدس، موسیقی مؤثرترین هنر است وتوانسته درکنار تولید آثار گوناگون در سبک‌های مختلف، در زمینه‌هایی چون جنگ و انقلاب و همچنین کارهای ارزشی و میهنی بخوبی ظاهر شود و باید بگویم بازتاب و بازخورد آن هم به‌ همین نسبت اثرگذاربوده است به این دلیل می‌گویم که اثرگذاری دیگر بخش‌های هنری همچون تئاتر، تجسمی یا سینما درطولانی مدت نمایان است، اما تأثیری که موسیقی ایجاد می‌کند به نسبت دیگر حوزه‌ها سرعت بیشتری داشته و البته درتهییج و روحیه رزمندگان هم به‌همین سرعت و نسبت اثرگذاربوده تا آنجا که هرگاه صدای‌ سازی برمی‌خاست رزمندگان شور و حال دیگری می‌گرفتند اما بازخورد این اتفاق را درهیچ هنر دیگری به این سرعت دریافت نمی‌کردید.»

او دلیل این واقعه را دسترسی آسان موسیقی خواند: «شاید به این علت باشد که به نسبت دیگرهنرها که قابلیت دسترسی بهتر و بیشتری دارد و به‌همین دلیل موسیقی توانست به جنگ وارد شود و درهمان دوران به اشکال مختلف از نوع سرودهایی که حتی سازبندی نداشت فقط کلام بود با یک ملودی موزون به‌ گوش رزمندگان رسید و آن را زمزمه می‌کردند. به‌عنوان مثال شعری بود با این عنوان «از شهیدان به ما این پیام است راه حق راه صلح راه امام است» که از طریق موسیقی وحتی بدون ساز‌بندی به گوش رزمنده‌ها رسیده بود و آن را خواندند؛ بد نیست که بدانید این بیت کوتاه به فاصله خیلی کوتاه با خطی خوش روی دیواربزرگی در خرمشهر نوشته شد و آن را از نزدیک مشاهده کردم واین معجزه موسیقی است که سریع الوصول‌ترین و مؤثرترین هنرها در دوران جنگ بوده است.»

یاد و خاطره‌ای از سرود خلبانان
او درباره علت ماندگاربودن این آثار بیان داشت: «باید بگویم مانا و جاودانه بودن یک اثر به کیفیت کار بستگی دارد و همان‌طور که سرعت رسیدن به هدف از طریق موسیقی آسان‌تر از سایر هنرها است به‌نظر می‌رسد سرعت فراموشی آن هم بیشتر از دیگر هنرها باشد و شاید این موضوع را در تکرار نشدن آن باید جست‌و‌جو کرد. به‌عنوان مثال یک سرود یا ترانه بسرعت شهرت می‌گیرد و تا زمانی که در آن جمعیت قرار دارد و زمزمه می‌شود از بین نمی‌رود اما اگر تکرار نشود آرام‌آرام درذهن‌ها فراموش می‌شود و جایگزین آن سرودها و ترانه‌ها دیگر است و برای آنکه به آسانی در اذهان از بین نرود باید از رادیو یا تلویزیون پخش گردد. البته بعضی از موسیقی‌ها هستند که به‌دلیل شرایط تاریخی یا ساختار آن و ترکیب درست در سازبندی و کلام ماندگار‌تر خواهند ماند به‌عنوان مثال «خلبانان خلبانان» اولین سرودی که در زمینه جنگ ساخته شد و یک یا دو روز بعد از آنکه صدام فرودگاه مهرآباد را بمباران کرد این سرود پخش شد و در فاصله‌ای کوتاه شاید کمتر از ۴۸ ساعت ساخته شد و از سال ۱۳۵۹ تا به امروز همچنان این سرود تأثیرگذار است اگرچه شاید به‌ لحاظ موسیقایی استحکام لازم را نداشته باشد، اما اثرگذاری آن به میزانی بود که هنوز هم قابل شنیدن است و مردم هم می‌پسندند؛ البته من درجریان ساخت این اثر نبودم اما با توجه به موقعیت کاری‌ام در واحد موسیقی صداوسیما در جریان تولید کار بوده‌ام و آن‌طور که آقای فیروزبرنجان (بابک رادمنش) آهنگساز این اثر تعریف می‌کرد ۳۱ شهریور سال ۱۳۵۹ جمشید نجفی منزل ما میهمان بود و من مشغول نوشتن نت قطعه‌ای بودم که باید فردای آن روز در رادیو ضبط می‌شد.

همان موقع از حمله عراق به ایران باخبر شدیم. به‌علت نزدیکی خانه ما به فرودگاه، صدای مهیب انفجاری را شنیدیم و مثل همه همسایه‌ها به پشت‌بام رفتیم. بهت زده ایستاده بودم که با دست اشاره کردم و بلند گفتم «پرواز کن!» جمشید گفت چی؟! گفتم هیچی، شما فقط فردا در رادیو حضور داشته باش. تا صبح روز بعد، شعر و آهنگ «خلبانان» را ساختم و تنظیم کردم و به سازمان رفتم. آن زمان خودم عضو شورای موسیقی سازمان بودم. سرود را به همکاران دیگرم نشان دادم و آنها هم استقبال کردند. تصمیم به ضبط گرفتیم. این قطعه توسط ارکستر بزرگ رادیو و ارکستر آذربایجانی در استودیو ۸ رادیو اجرا شد.»

کیفیت خوب دلیل ماندگار بودن آثار موسیقی است
این آهنگساز درباره این سؤال که آیا این سرودها همچنان درنسل و جامعه امروز کارکرد دارد، پاسخ داد: «درباره کارکرد این آثار در نسل امروز یا نوستالژیک بودن این کارها باید بگویم ابتدا دعا می‌کنم هیچ گاه، جنگی در دنیا رخ ندهد و صلح همیشه و همیشه برقرار باشد؛ ولی با توجه به اینکه ازدوران انقلاب و جنگ هشت ساله ایران و عراق زمان بسیاری می‌گذرد تا آنجا که مطلع هستم دراین سال‌ها کار چندانی تولید نشده و قطعاً اگر کاری هم تولید شود مانند آثار آن دوران جذابیتی نخواهد داشت و البته جامعه هم پذیرش و علاقه زیادی به تولید چنین آثاری ندارد اما آثار بسیاری از مجموعه کارهای آن سال‌ها ساخته شده و به یادگار مانده که همچنان تازگی دارد که البته ماندگاری این آثار به ذات آن موسیقی بستگی دارد اگر آن موسیقی از کیفیت بالایی برخوردار نباشد طبیعتاً فراموش خواهد شد اما برخی از آن آثار همچنان شنیدنی است به‌عنوان مثال سرود «خجسته باد این پیروزی» ساخته احمدعلی راغب که برای آزاد‌سازی خرمشهر است و از آن سال تا به امروز زمان بسیاری می‌گذرد اما هرگاه که این کار شنیده می‌شود تازگی دارد و روحیه بخش است.»

دیدگاه نسل امروز به آثار انقلابی چیست؟
شاهنگیان درباره هنر سفارشی براین نظر است: «هنرسفارشی معمولاً جذابیتی نخواهد داشت و ساخت این نوع کارها باید از روی عشق و علاقه باشد.» او درباره تشویق جوانان به ساخت این نوع آثار گفت: «نسل تغییر کرده و نمی‌توان نسل امروز را مقصر این عدم پذیرش دانست چرا که شرایط جامعه جهانی و جامعه خودمان به‌گونه‌ای شده است که نسل امروز مانند جوانان قدیم نمی‌اندیشند به‌عنوان مثال در دورافتاده‌ترین نقطه کشور جوانان با تکنولوژی و اینترنت سرو کار دارند و از طریق یک دستگاه موبایل با دنیا ارتباط برقرار می‌کنند و نگاهشان جهانی شده است و طبیعتاً آنها خواسته‌های نسل گذشته را نمی‌شناسند. البته فراموش نکنیم جوانانی هم هستند که به فعالیت دراین زمینه و ساخت کارهای ملی و ارزشی علاقه‌مند هستند و دل می‌سوزانند اما به‌نظرم این نگرش محدود وکم شده است وطبیعتاً محصول چندانی هم نخواهد داشت. اگرچه این نگاه درحالت عمومی با نگاه جوانان زمان انقلاب ودفاع مقدس متفاوت است و محصول آن هم حتماً متفاوت خواهد بود، البته بدان معنا نیست که دیگر امیدی به آن نوع کارها نباید داشت وهنوز هم در میان این نسل‌ها افرادی خواهند بود که تفکری از جنس سال‌های دور داشته باشند ومحصول ذهن آنها هم در جای خود مفید و به‌همان میزان اثرگذار باشد.»