احمدوند؛ از گرانی کاغذ تا ممیزی در نشر
قلب جریان نشر برای هجدهمین بار در وزارت ارشاد چگونه خواهد تپید؟
تهران (پانا) - معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای بسیاری از اهالی کتاب حکم پدری را دارد که در بحران‌ها می‌تواند به‌عنوان یک پدر خوب سنگ زیرین آسیاب باشد و خود را به آب‌وآتش بزند تا فرزندانش از بحران به‌سلامت عبور کنند یا نقش پدر بی‌خیالی را داشته باشد که منتظر است تا ببیند فردا چه می‌شود.
در روزگاری که به گفته محمدمهدی اسماعیلی، وزیر ارشاد دولت سیزدهم بخش عمده‌ای از حقوق مؤلفان و ناشران در حوزه فعالیت‌های فرهنگی، گرفتار نوعی از فعالیت‌های غیرقانونی ازجمله شبکه تکثیر و توزیع است، باید دید «یاسر احمدوند» که از اولین معاونت‌های منصوب شده در وزارت ارشاد است برای مافیاهای متعدد حوزه کتاب در بخش‌های مختلف چه تدبیری می‌اندیشد.
مسند نشینان معاونت فرهنگی ارشاد
یاسر احمدوند هجدهمین فردی است که بر صندلی معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد تکیه می‌زند. پیش از با احتساب بیژن نامدارزنگنه (دو مرتبه)، مهدی فریدزاده، صباح زنگنه، احمد مسجدجامعی (چهار مرتبه)، علیرضا برازش، علی‌اصغر رمضان‌پور، محمدعلی شعاعی، محسن پرویز، بهمن دری، علی اسماعیلی (سرپرست)، عباس صالحی، محمد سلگی (سرپرست) و محسن جوادی، عهده‌دار این معاونت شده بودند.
احمدوند از سردبیری تا مدیریت حوزه نشر
یاسر احمدوند، متولد سال ۱۳۵۵ است و دارای مدرک دکترای عرفان و تصوف اسلامی از دانشگاه ادیان و مذاهب قم است. از جمله سوابق او در عرصه نشر می‌توان به مدیریت انتشارات موسسه همشهری، معاونت اجرایی مجمع ناشران انقلاب اسلامی، مدیرعاملی شرکت پخش محصولات فرهنگی ترنج، مدیرعاملی فروشگاه‌های ترنجستان، مدیریت مرکز آموزش‌های کاربردی نشر، مدیریت روابط‌عمومی بنیاد دایرة‌المعارف و عضویت در هیئت‌مدیره مجتمع چاپ واژه‌پرداز اندیشه اشاره کرد.
دبیری جشنواره کتاب کودکان دفتر تبلیغات اسلامی، سردبیری هفته‌نامه صداوسیما و فصلنامه دیدار، سردبیری هفته‌نامه همشهری محله، سردبیری ماهنامه مهر و ماه، مدیرمسئولی نشریه شیرازه کتاب و سردبیری سایت کانون اندیشه جوان و مدیرعاملی خبرگزاری آنا از دیگر سوابق فرهنگی احمدوند است. وی قبل از این انتصاب معاون نماینده ولی‌فقیه در جمعیت هلال‌احمر بود.
چالش‌های پیش روی احمدوند
اقتصاد نشر از مسائل مهم و حیاتی این روزهای نشر است، مسئله‌ای که در گرو حل مسائلی مانند کاغذ و... است. گسترش ویترین‌های عرضه کتاب، برابر شدن حمایت از کتاب‌فروشان و ناشران، هماهنگی با سایر دستگاه‌های دولتی همچون اداره مالیات و بیمه برای حمایت از کتاب‌فروشی‌ها در این زمینه می‌تواند بسیار مؤثر باشد. در این میان موضوع کتاب‌بازی‌ها و قاچاق کتاب ازجمله دغدغه‌های ناشران به شمار می‌رود، آسیب‌هایی که منجر به خسارت شدیدی به اقتصاد نشر در سال‌های اخیر شده است. از مهم‌ترین موارد دیگری که به‌عنوان چالش پیش روی «یاسر احمدوند» در حوزه فرهنگ می‌توان نام برد، عبارت‌اند از:
بلاتکلیفی کاغذ
مطالبه اصلی ناشران و فعالان صنعت چاپ پیگیری مسئله کاغذ است. کاغذ امروز کالایی اساسی برای فعالیت صنعت چاپ و نشر به شمار می‌رود، در حالیکه طی سال‌های گذشته بنا به سیاست‌های غلط وابستگی در این حوزه به واردات به ۱۰۰ درصد رسیده و تولید نیز کم‌فروغ‌تر از گذشته شده است. از سوی دیگر افزایش نرخ ارز موجب شده تا کاغذ کالایی گران شود، رشد چند صددرصدی قیمت کاغذ طی سال‌های گذشته موجب شده تا صنعت نشر و حتی چاپ امروز کمتر توان فعالیت با این قیمت کاغذ را داشته باشد. اگرچه دولت در سال‌هایی یارانه‌ای را برای واردات کاغذ و ارزان‌تر شدن آن برای ناشران اختصاص داد، اما به نظر نمی‌رسد که سیاست اختصاص یارانه برای واردات کاغذ سیاست چندان مطمئن و درستی در این زمینه باشد. از سوی دیگر مطالبه اصلی ناشران نیز اختصاص یارانه به کاغذ است. باید دید که وزیر فرهنگ و ارشاد دولت سیزدهم و معاون فرهنگی او در میانه راه چه برنامه‌ای برای حل بحران کاغذ دارند.
مشکل حل‌نشده ممیزی
مسئله ممیزی نیز یکی از پرچالش‌ترین مسئله‌های فرهنگی برای هر دولتی است، دولت یازدهم در ابتدای فعالیت خود مانور‌های تبلیغاتی فراوانی روی این مسئله داشت، وعده‌هایی که به لحاط قانونی امکان اجرای آن وجود نداشت. تشکیل هیئت نظارت بر کتاب نیز که یکی از اقدامات مورد استقبال دولت یازدهم بود، در ادامه راه به سرانجامی نرسید و مدت‌هاست که تنها در حد نام مانده و عملاً دیگر این هیئت فعالیتی ندارد. همچنین با الکترونیکی شدن فرایند صدور مجوز که باهدف تسریع در امور و کوتاه شدن فرآیند صدور مجوز انجام‌شده بود، انتظار می‌رفت که فرایند صدور مجوز کتاب سریع‌تر از گذشته انجام شود؛ این در حالی است که در ماه‌های گذشته بسیاری از ناشران از ماندن چندماهه کتاب‌هایشان در اداره کتاب خبر داده‌اند. انتظار اهالی قلم این است که دولت سیزدهم در حوزه کتاب و صدور مجوز از نظارت ظاهری فاصله گرفته و به نظارت محتوایی برسد. چه بسیار آسیب‌هایی که در دوره‌های کنونی و گذشته به لحاظ عدم نظارت محتوایی بر کتاب‌ها به مخاطب و جامعه واردشده است.
یارانه‌های نشر
وضعیت یارانه‌های نشر نیز از دیگر نکات حائز اهمیت در حوزه فرهنگ علی‌الخصوص نشر است. یارانه‌هایی که باوجود ادعای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر شفافیت و باوجود تلاش‌های بسیار سال‌های اخیر مبنی بر پایبندی به شفافیت هنوز در مواردی روشن و مشخص نیست. انتقاداتی مبنی بر اختصاص یارانه طرح‌های فصلی به برخی کتاب‌فروشی‌ها از سوی فعالان این عرصه مطرح شده است. همچنین فعالیت هیئت خرید و انتخاب کتاب نیز در سال‌های اخیر همواره مورد انتقاد قرار گرفته و سازوکار آن چندان مشخص نیست. انتظار می‌رود دولت سیزدهم تلاش برای هدفمند شدن یارانه‌ها و اختصاص عدالت محور آن را در دستور کار خود قرار دهد. در این میان تسهیلات کرونا که برای صنعت نشر نیز به مانند سایر صنایع کشور در نظر گرفته شد، هنوز با مشکلاتی در راه تخصیص روبروست که بسیاری از ناشران را وادار به انصراف کرده است.
تعیین تکلیف برای تغییرات در جایزه جلال
جوایز ادبی همچون جایزه جلال آل احمد و پروین اعتصامی و جوایز کتاب سال نیز از دیگر حوزه‌های مهم معاونت فرهنگی وزارت ارشاد است، تغییراتی که معاونت فرهنگی برای جایزه جلال در نظر گرفته است، هنوز در شورای عالی انقلاب فرهنگی است و خبری از بررسی، تائید یا رد آن نیست.
گرنت
حمایت از نشر ایران برای معرفی در خارج از کشور و طرح گرنت که در دولت یازدهم و دوازدهم شکل گرفت و دنبال شد، نیز نیازمند بازنگری و بروزرسانی است، با توجه به افزایش نرخ ارز و طرح‌های کشورهای دیگر در این زمینه به نظر می‌‌رسد باید به‌صورت جدی‌تر و با بودجه بیشتر به این فعالیت توجه داشت.
ساختار معاونت فرهنگی وزارت ارشاد
معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که قلب جریان نشر کشور زیردستش می‌تپد شامل ستاد معاونت، موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی، اداره کل مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی، دفتر چاپ و دفتر مطالعات فرهنگی می‌شود.
در شرح وظایف و سیاست‌های آن‌که شامل ۴۱ مورد است می‌توان به «تعیین و تدوین ضوابط مربوط به چگونگی تأسیس، اداره یا انحلال مؤسسات و دفاتر نشر، صدور پروانه نشر (مکتوب و الکترونیک)، همچنین آیین‌نامه‌های حمایتی، رتبه و سطح‌بندی ناشران و نظارت بر فعالیت آنان»، «تعیین و تدوین ضوابط مربوط به چگونگی تأسیس، اداره، انحلال، حمایت و صدور مجوز انواع چاپخانه‌ها (افست، دیجیتال، سیلک)»، «تعیین و تدوین ضوابط مربوط به چگونگی و شرایط برگزاری نمایشگاه‌ها، جشنواره‌ها، همایش‌ها، مجامع، تشکل‌ها، مسابقات فرهنگی و صدور مجوز فعالیت و نظارت بر آن‌ها» و «تعیین، تدوین و پیشنهاد آیین‌نامه‌های مربوط با چگونگی انتخاب، شیوه عملکرد و مراحل اجرایی امور مرتبط با اعضاء هیئت‌های نظارت بر دبیرخانه‌های «ضوابط نشر»، «صدور پروانه نشر»، «نشر کتب»، «انتخاب و خرید کتب»، «چاپ و نشر»، «رسیدگی به تخلفات» و همچنین کمیته‌های تخصصی «ارزشیابی شعرا و نویسندگان»، «بررسی و انتخاب کتب ارزشمند» و «بررسی و انتخاب طرح‌های فرهنگی و هنری»» اشاره کرد.
در جدول زیر مشروحی از وظایف معاونت فرهنگی وزارت ارشاد آمده است:
|
۱ |
سیاستگذاری، برنامه‌ریزی، استانداردسازی و مهندسی امور فرهنگی، منطبق با اهداف اسلام و انقلاب اسلامی |
|
۲ |
سیاستگذاری و برنامه‌ریزی مناسب فرهنگی در زمینه افزایش و ارتقاء آگاهی‌های مفید عمومی از طرق مختلف ارزشی با همکاری مراکز مرتبط |
|
۳ |
سیاستگذاری و برنامه‌ریزی در جهت تولید، توسعه و ترویج فرهنگ مکتوب، فرهنگ مطالعه و پژوهش |
|
۴ |
سیاستگذاری و برنامه‌ریزی به‌منظور صیانت از استقلال فرهنگی و هویت اسلامی ـ ایرانی |
|
۵ |
سیاستگذاری و برنامه‌ریزی جامع توسعه و ترویج امور فرهنگی‌وهنری مبتنی بر اصول و ارزش‌های دینی در چارچوب اختیارات حاکمیتی |
|
۶ |
سیاستگذاری به منظور تقویت و ترویج فرهنگ نماز، مهدویت، انتظار، اتحاد، جهاد، ایثار و شهادت و تلاش در رشد فضائل اخلاقی با رویکرد خانواده |
|
۷ |
سیاستگذاری و برنامه‌ریزی برای توسعه و ترویج کتاب و کتابخوانی در میان اقشار مختلف به‌منظور رشد و ارتقاء سطح معرفت، دانش و فرهنگ اسلامی از طرق مختلف چون برگزاری نمایشگاه‌ها، جایزه‌های مختلف کتاب و مدیریت یارانه‌های فرهنگی مربوطه |
|
۸ |
برنامه‌ریزی در جهت تولید، توسعه، ترویج، نشر و حمایت از شعر و ادبیات داستانی |
|
۹ |
برنامه‌ریزی و اتخاذ تصمیم در راستای آموزش و تربیت نیروی انسانی مفید در سطح مدیریت و کارشناسی امور فرهنگی و همچنین آموزش‌های لازم ضمن خدمت کارکنان |
|
۱۰ |
برنامه‌ریزی در جهت پرورش استعداد و ذوق فرهنگی افراد (عوام و خواص) به‌ویژه جوانان |
|
۱۱ |
برنامه‌ریزی در جهت تولید، توسعه، ترویج، نشر و حمایت از آثار مکتوب |
|
۱۲ |
برنامه‌ریزی‌های فرهنگی- اجتماعی به‌منظور افزایش آگاهی‌های عمومی مردم جهت به کار نبردن اصول، افکار، عقاید، باورها، الگوها، واژه‌ها و فرهنگ بیگانه در جامعه با هماهنگی و همکاری مراجع ذیربط |
|
۱۳ |
برنامه‌ریزی به‌منظور احیاء و اشاعه فرهنگ‌های اصیل اسلامی‌ـ ایرانی فراموش و مبدل‌شده و جایگزینی آن‌ها با موارد نادرست و عُرفی، همچنین ارائه طرح‌های مناسب جهت ترغیب و تشویق اقشار مختلف به آن‌ها |
|
۱۴ |
برنامه‌ریزی، توسعه، ترویج و گسترش زبان و ادبیات فارسی، فرهنگ ایرانی‌ـ اسلامی از طُرق مختلف چون راه‌اندازی و حمایت از بنیادها و بنگاه‌های فرهنگی‌ـ هنری‌ـ ادبی و همچنین تبیین و ارتقاء جایگاه آن‌ها در داخل و خارج از کشور با هماهنگی و همکاری مراکز ذیربط |
|
۱۵ |
برنامه‌ریزی در راستای فعالیت‌های فرهنگی به‌منظور شناخت، پیشگیری و مبارزه با مقوله‌های استکبار، ظلم، مواد مخدر، مکاتب الحادی، عرفان‌های انحرافی، خرافات و ارائه الگو و خدمات فراخور با هماهنگی سایر واحدها و مراکز مربوطه و بهره‌مندی از امکانات در چارچوب اختیارات محوله |
|
۱۶ |
برنامه‌ریزی و همکاری در راستای ارتقاء و گسترش سطوح کمی و کیفی حوزه ادبیات فارسی و نشر آثار فاخر مربوطه و تعیین و تحکیم جایگاه آن در ایران و جهان با همکاری سایر دستگاه‌های مرتبط، همچنین برنامه‌ریزی برای ایجاد و اداره بنیادها و بنگاه‌های ادبی‌ـ هنری و انجام اقدامات حمایتی و نظارتی در چارچوب ضوابط |
|
۱۷ |
برنامه‌ریزی و همکاری به‌منظور پشتیبانی و حمایت از برنامه‌ها و مشارکت در فعالیت‌های هیأت امنای کتابخانه‌های عمومی در سطح کشور |
|
۱۸ |
نظارت بر اجرای اصول و سیاست‌های فرهنگی کشور در چارچوب اختیارات |
|
۱۹ |
بررسی و نظارت بر دستگاه‌های ذیربط در زمینه انعقاد قرارداد، توافق یا تفاهم‌نامه‌های فرهنگی با سایر کشورها در حوزه اختیارات محوله و اجرای صحیح و به موقع آن‌ها |
|
۲۰ |
هدایت و نظارت بر واحدها و مراکز ذیربط جهت ارتقاء سطوح کمی و کیفی و ارائه هرچه بهتر خدمات فرهنگی‌وهنری مرتبط مطابق با فن‌آوری‌های روز (رایانه‌ای، الکترونیکی، مخابراتی)، کنترل، نظارت و حفاظت (فنی و محتوایی) از آن‌ها |
|
۲۱ |
هدایت و حمایت مادی و معنوی از ترویج و آموزش فرهنگ پهلوانی در زمینه فرهنگ نشر مکتوب و الکترونیک |
|
۲۲ |
انجام مطالعات و تحقیقات لازم در مبانی و مسائل فرهنگ عمومی و استفاده از نتایج آن در برنامه‌ریزی‌های فرهنگی، همچنین طراحی فعالیت‌های نوین در راستای فرهنگ مؤید عمومی باتوجه به نیازهای روز |
|
۲۳ |
مطالعه میدانی از طریق شناسایی فرهنگ سایر ملل به‌منظور توسعه مناسبات فرهنگی و جلوگیری از نفوذ فرهنگ مخرب بیگانه |
|
۲۴ |
هدایت و حمایت مادی‌ومعنوی از پژوهش‌های فرهنگی |
|
۲۵ |
تعیین و تدوین ضوابط، شرایط و چگونگی مدیریت، هدایت، حمایت مادی و معنوی، نظارت بر فعالیت‌های داخلی و خارجی امور فرهنگی‌وهنری و اشخاص (حقیقی و حقوقی) مرتبط و آثار آنان |
|
۲۶ |
تعیین و تدوین ضوابط مربوط به حمایت از مصنفان، مؤلفان، مترجمان، ویراستاران، تصویرگران (اهل قلم)، واحدهای صنفی آنان و فراهم آوردن زمینه‌های لازم برای اجرای آن‌ها |
|
۲۷ |
تعیین و تدوین ضوابط مربوط به چگونگی تأسیس، اداره یا انحلال مؤسسات و دفاتر نشر، صدور پروانه نشر (مکتوب و الکترونیک)، همچنین آیین‌نامه‌های حمایتی، رتبه و سطح‌بندی ناشران و نظارت بر فعالیت آنان |
|
۲۸ |
تعیین و تدوین ضوابط مربوط به چگونگی تأسیس، اداره، انحلال، حمایت و صدور مجوز انواع چاپخانه‌ها (افست، دیجیتال، سیلک) |
|
۲۹ |
تعیین و تدوین ضوابط مربوط به چگونگی و شرایط برگزاری نمایشگاه‌ها، جشنواره‌ها، همایش‌ها، مجامع، تشکل‌ها، مسابقات فرهنگی، صدور مجوز فعالیت و نظارت بر آن‌ها |
|
۳۰ |
تعیین و تدوین ضوابط مربوط به شناسایی، بزرگداشت و چگونگی تکریم و تجلیل از پدیدآورندگان آثار نوشتاری (داخلی و خارجی) و نشر آثار آنان |
|
۳۱ |
تعیین و تدوین ضوابط مربوط به شناسایی، انتخاب و معرفی اهل قلم، آثار مکتوب ، ناشران (اصحاب فرهنگ‌وهنر) همچنین چگونگی تشویق، حمایت و اهداء جوایز و نشان‌های فرهنگی و هنری به آنان |
|
۳۲ |
تعیین و تدوین ضوابط مربوط به ساماندهی، هدایت، حمایت و حفاظت از میراث مکتوب به‌ویژه نسخ خطی و امور مربوطه و نظارت به موارد مذکور |
|
۳۳ |
تعیین و تدوین ضوابط کنترل و نظارت بر فعالیت‌ها، تولیدات، نامگذاری‌ها، طراحی بناها، نصب نمادها، استفاده از علائم و نشان‌ها، به کاربردن شعارها، استعمال مُدها، مفاد آموزشی از نظر عدم کاربرد فرهنگ، مصادیق و واژه‌های بیگانه مغایر با فرهنگ اسلامی ایرانی، با هماهنگی و همکاری واحدها، مراکز و مراجع ذیربط |
|
۳۴ |
تعیین و تدوین ضوابط و شرایط مربوط به چگونگی فعالیت‌های فرهنگی، تبلیغی و اجتماعی اقلیت‌های دینی‌ـ مذهبی و اتباع بیگانه، صدور مجوز فعالیت آنان و نظارت بر امور مذکور |
|
۳۵ |
تعیین، تدوین و پیشنهاد آیین‌نامه‌های مربوط به چگونگی انتخاب، شیوه عملکرد و مراحل اجرایی امور مرتبط با اعضاء هیأت‌های نظارت بر دبیرخانه‌های «ضوابط نشر»، «صدور پروانه نشر»، «نشر کتب»، «انتخاب و خرید کتب»، «چاپ و نشر»، «رسیدگی به تخلفات» و همچنین کمیته‌های تخصصی «ارزشیابی شعرا و نویسندگان»، «بررسی و انتخاب کتب ارزشمند» و «بررسی و انتخاب طرح‌های فرهنگی و هنری» |
|
۳۶ |
تعیین و تدوین ضوابط مربوط به چگونگی صادرات و واردات (ورود و خروج) محصولات، تولیدات و ملزومات فرهنگی مرتبط، آیین‌نامه‌های حمایتی و نظارت بر آن‌ها |
|
۳۷ |
تعیین و تدوین ضوابط و شرایط مربوط به چگونگی تولید، توزیع و عرضه بازی و سرگرمی‌های علمی، فرهنگی و آموزشی مرتبط با همکاری مراکز ذیربط همچنین اجرا و نظارت عالیه آن‌ها |
|
۳۸ |
تدوین، اصلاح و پیشنهاد قوانین، ضوابط و دستورالعمل‌های مربوط به کلیه فعالیت‌های فرهنگی و ارائه به مراجع و مراکز ذیربط برای تائید |
|
۳۹ |
پیش‌بینی و روزآمدسازی بانک جامع آمار و اطلاعات کلیه فعالان، اشخاص (حقیقی و حقوقی)، مراکز (خصوصی و دولتی)، محصولات، تولیدات فرهنگی‌وهنری (داخلی و موارد لازم خارجی) |
|
۴۰ |
شناسایی و بررسی جریان‌ها، سنجش و کشف نیازها، نظارت و ارزیابی فعالیت‌ها، تجزیه و تحلیل عملکردهای امور فرهنگی با بهره‌گیری از کارشناسان خبره و رسیدگی و پاسخگویی به شکایات مربوطه به طرق مقتضی و همچنین استفاده از پیشنهادهای سازنده |
|
۴۱ |
تعامل و تبادل نظر با سایر دستگاه‌ها، مراکز و دست‌اندرکاران حوزه فرهنگ و هنر (داخلی و خارجی) به‌ویژه رسانه‌ها و اصحاب رسانه جهت تقویت، توسعه، ترویج، تبلیغ و تسهیل امور فرهنگی‌وهنری در سطح ملی و بین‌المللی |
ارسال دیدگاه