چرا در گرفتاری امن یجیب می‌خوانیم

به‌گزارش تبیان، همه ما انسانها در طول دوران زندگی خود دچار گرفتاری و رنج و بلا خواهیم شد و ممکن است راه حل آن مشکلات از دست ما انسانها خارج شود و باید به خدا پناه ببریم. البته انسان باید در تمام مراحل زندگی اش به خدا توکل داشته باشد و برای رفع مشکلاتش تنها از خدا یاری بخواهد،چون این خداست که به فریاد بنده های خود می رسد.

تمام قرآن و آیات آن مانند معجزه ای است که هر مسلمانی باید در زندگی خود آنها را به کار گیرد و بر اساس آن زندگی خود را پیش ببرد. زمانی که مشکلات و گرفتاری ها گریبان گیر او می شود، و آرامشش را از بین می برد،با بردباری و با توسل به این آیات از کنار این گرفتاری ها عبور کند.

آیات فراوانی وجود دارد که توصیه شده انسان در مواقع گرفتاری، بسیار آنها را به لب بیاورد و ذکر آن را بگوید. از جمله این آیات آیه ۶۰سوره غافر " ادعُونِی‌ أَستَجِب‌ لَكُم" مرا با (خلوص دل) بخوانید تا دعای شما مستجاب کنم و همچنین آیه ۱۸۶ سوره بقره " وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ ۖ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ۖ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ" و چون بندگان من (از دوری و نزدیکی) من از تو پرسند، (بدانند که) من به آنها نزدیکم، هرگاه کسی مرا خواند دعای او را اجابت کنم. پس باید دعوت مرا (و پیغمبران مرا) بپذیرند و به من بگروند، باشد که (به سعادت) راه یابند.‌
یکی دیگر از این آیات که برای رفع گرفتاری‌ها و شفای بیمارن بسیار خوانده می شود، آیه ۶۲ سوره نمل می باشد. حتی مراسمی به عنوان ختم امن یجیب بین بعضی از افراد مرسوم است.

آیه ۶۲ سوره نمل/۲۷ را آیه «امّن یجیب» مى‌گویند و آیه با همین عبارت آغاز مى‌شود و به دلیل توجه ویژه مسلمانان هنگام گرفتارى‌ها و مشکلات به آن، معروف شده است. خداوند متعالى در این آیه توجه مى‌دهد که هرگاه بندگان مضطرش او را بخوانند، غم و اندوه و هر نوع مشکلى را از آنان برطرف مى‌سازد. از همان قرن‌هاى نخستین اسلامى، مسلمانان با توجه به این آیه در ناراحتى‌ها، بیمارى‌ها و درماندگى‌ها به خداوند روى می آوردند و براى رفع نیازهایشان او را مى‌خواندند و یا یکدیگر را به دعاکردن به درگاه الهى دعوت مى‌کرده‌اند.

تفسیر آیه " امن یجیب"

آیه ۶۲ سوره نمل " أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَیَكْشِفُ السُّوءَ وَیَجْعَلُكُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ ۗ أَإِلَٰهٌ مَعَ اللَّهِ ۚ قَلِیلًا مَا تَذَكَّرُونَ" یا آن کس که دعای بیچاره مضطر را به اجابت می‌رساند و رنج و غم آنان را بر طرف می‌سازد و شما (مسلمین) را جانشینان اهل زمین قرار می‌دهد؟ آیا با وجود خدای یکتا خدایی هست؟ (هرگز نیست لیکن) اندکی متذکر (این حقیقت) هستند. این آیه به ما می رساند که تنها خدای یکتاست که رنج و غم و گرفتاری ها را از زندگی ما انسانها دور می کند.

در این آیه، روی عنوان مضطر تکیه شده است؛ چراکه یکی از شرائط اجابت دعا آن است که دعا صادقانه باشد و انسان مضطری که دیگر به غیر خدا امیدی ندارد و کاملا درمانده شده است، دعایش حقیقی است و در این حالت فرد فقط خدا را می‌خواند و خدا هم اجابت می‌کند.

کلمه مضطر به معنای ناچار. لاعلاج. کسى که اضطرار و ناچارى او را گرفته است و السوء بفتح اول مصدر است به معنى بدى و بضم اول اسم است به معنى بد و ناگوار و بلا.

شان نزول آیه: محمد بن العباس از ابراهیم بن عبدالحمید او از محمد بن مسلم و او از امام باقر علیه‌السلام نقل کند که این آیه درباره امام قائم علیه‌السلام نازل شده که هنگامى که ظهور نماید در مقام ابراهیم میان مسجدالحرام نماز می‌گذارد و بسوى خداى خود تضرع و زارى کند.

و نیز از امام صادق علیه‌السلام روایت شده که فرمود این آیه درباره قائم آل محمّد علیه‌السلام نازل شده است و نیز فرمود: به خدا سوگند اوست که با حالت اضطرار و خضوع و خشوع در مقام ابراهیم دو رکعت نماز می‌گذارد و خداى خود را می‌خواند و خداوند هم دعاى او را مستجاب نموده و سوء و بدى را از او دور نماید و وى را جانشین خود در روى زمین قرار دهد. از این جهت است که این امام بزرگوار در فرازی از دعای ندبه در توصیف امام عصر می‌فرماید «أَیْنَ‏ الْمُضْطَرُّ الَّذِی‏ یُجَابُ إِذَا دَعَا»؛ یعنی کجاست آن مضطری که وقتی دعا کند، اجابت می‌شود.

و نیز امام باقر علیه‌السلام فرماید: به خدا قسم مانند آنست که مى بینم کسى که این آیه براى او نازل گردیده ظهور نماید و به حجرالاسود خانه کعبه تکیه کند و حمد و ستایش پروردگار نماید.

سپس گوید اى گروه مردم اگر هر کسى بخواهد با من درباره پروردگار محاجّه کند و پرسشى نماید من برتر و اولى از مردم نسبت به پروردگار هستم و پاسخ او را خواهم گفت و نیز هر کسى با من درباره آدم و نوح] و عیسى و موسى محاجّه نماید و سؤالى کند من از تمام مردم نسبت به آنان اولى و برتر مى باشم و جواب او را خواهم داد و نیز هر کسى بخواهد با من درباره محمد پیامبر اسلام و کتاب آسمانى او قرآن محاجّه کرده و پرسشى بنماید من از همه مردم نسبت به رسول خدا صلی الله علیه و آله و قرآن برتر و اولى هستم و پاسخ او را خواهم گفت، سپس امام فرمود: به خدا قسم اوست مضطرّى که گوید، «امّن یجیب المضطرّ اذا دعاه و یکشف السوء و یجعلکم خلفاء الارض»، بنابراین آیه مزبور درباره او نازل گردیده است.

در روایت دیگری آمده است که این آیه درباره‌ی قائم نازل شده است و جبرئیل به‌صورت پرنده‌ی سفیدی بر ناودان کعبه می‌نشیند؛ نخستین کسی که با او بیعت می‌کند جبرئیل است. آنگاه ۳۱۳ نفر با وی بیعت می‌کنند. هرکس به راه افتاد، به زودی به او می‌رسد و هرکس به راه نیفتاد، در رختخوابش ناپدید می‌شود، یعنی از همان جا که خوابیده، ناگهان حرکت می‌کند. این است معنی گفته‌ی امیرالمؤمنین که فرمود «آنان در رختخوابشان ناپدید می‌شوند.» چنانکه خداوند در سوره بقره آیه ۱۴۸می‌فرماید: در نیکی‌ها و اعمال خیر بر یکدیگر سبقت جویید، هرجا باشید، خداوند همه‌ی شما را حاضر می‌کند

از روایات رسیده متوجه می‌شویم که نمونه‌ى مضطرّ واقعى، امام زمان (عجّل‌اللّه تعالى فرجه الشریف) است و بدترین سوء «وَ یَكْشِفُ السُّوءَ»، سلطه‌ى کفّار است که در زمان آن حضرت برطرف مى‌شود و نمونه‌ى‌ «یَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ» حکومت صالحان در آن زمان است.

آیات ۶۰ تا ۶۴ سوره نمل با "امن" آغاز می شود این ۵ آیه ،سؤالات پنجگانه است که مجموعه‌ای از یک باز پرسی و محاکمه معنوی را تشکیل می‌دهد، و آیه ۶۲ هم سخن از حل مشکلات، و شکستن بن بستها و اجابت دعاهاست. در واقع می گوید آیا معبودهای بی‌ارزش شما بهترند «یا کسی که دعای مضطر و درمانده را هنگامی که او را بخواند به اجابت می‌رساند و گرفتاری و بلا را بر طرف می‌کند»؟

در آن هنگام که تمام درهای عالم اسباب به روی انسان بسته می‌شود و از هر نظر درمانده و مضطر می‌گردد، تنها کسی که می‌تواند قفل مشکلات را بگشاید نور امید در دلها بپاشد ذات پاک اوست و نه غیر او.

در تفاسیر دیگر این آیه امده است که این دعا نقشی در استجابت دعا ندارد ، اما مردم به خاطر تناسب محتواى آیه تبّرکاً آن را مى‌خوانند و مانعى ندارد. همچنین مناجات با خداى سبحان و راز ونیاز با او کارى پسندیده و لازم است، دعا به درگاه او و درخواست حل مشکلات خصوصاً هنگام درماندگى، براى همگان ضرورى است. از روایات رسیده متوجه می شویم که نمونه‌ى مضطرّ واقعى، امام زمان (عجّل‌اللّه تعالى فرجه الشریف) است و بدترین سوء «وَ یَكْشِفُ السُّوءَ»، سلطه‌ى کفّار است که در زمان آن حضرت برطرف مى‌شود و نمونه‌ى‌ «یَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ» حکومت صالحان در آن زمان است.

در این تفسیر مراد از اجابتِ مضطرّ، کارى الهى است ولى سنّت الهى را تغییر نمى‌دهد. مثلًا سنّت خداوند آن است که مردم به نحوى باید از دنیا بروند و همه‌ى انسان‌ها در لحظه‌ى احتضار، مضطرّند و اگر خداوند به همه جواب مثبت دهد، باید قانون مرگ را لغو کند.
در این تفسیر دلایل مستجاب نشدن دعا را این گونه بیان کرده است:گاهی ممکن است برای رفع یک گرفتاری و مشکل بسیار دعا کنیم ولی به نتیجه ی مطلوبی نرسیم.ما انسانها باید بدانیم که هر جا دعاى ما مستجاب نشود، دلیلى دارد،ممکن است دعاى ما، طلبِ خیر نبوده وما گمان مى‌کردیم خیر است و یا ممکن است نحوه‌ى درخواست ما ، جدّى و همراه با درماندگى نبوده است و یا اینکه در دعا اخلاص نداشته‌ایم، یعنى اگر به درگاه خداوند رو کرده‌ایم، به دیگران نیز چشم امید داشته‌ایم.

البتّه ممکن است چیزی را از خدا بخواهیم و به جاى استجابتِ آنچه مى‌خواهیم، خداوند حکیم مشابه آن را به ما بدهد و گاهى به جاى خواسته‌ى ما، که نزد خداوند به مصلحت ما نیست، خداوند بلائى از ما دور مى‌کند و گاهى به جاى برآوردن حاجت در دنیا، در قیامت جبران مى‌کند و گاهى به جاى لطف به ما، به نسل ما لطف مى‌کند که همه‌ى این مطالب در روایات آمده است.

در تفسیر دیگر مراد از " ‌از‌ اجابت‌ مضطر وقتی‌ ‌که‌ ‌او‌ ‌را‌ بخواند" ‌این‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌خدا‌ دعایی دعا کنندگان‌ ‌را‌ مستجاب‌ و حوائج‌شان‌ ‌را‌ ‌بر‌‌آورده می کند، و ‌اگر‌ قید اضطرار ‌را‌ ‌در‌ ‌بین‌ آورد ‌برای ‌این ‌است‌ ‌که‌ ‌در‌ حال‌ اضطرار، دعای‌ داعی‌ ‌از‌ حقیقت‌ برخوردار ‌است‌ و دیگر گزاف‌ و بیهوده‌ نیست‌، چون‌ ‌تا‌ آدم‌ بیچاره‌ و درمانده‌ نشود، دعاهایش‌ ‌آن‌ واقعیت‌ و حقیقت‌ ‌را‌ ‌که‌ ‌در‌ حال‌ اضطرار واجد ‌است‌ ندارد.

برای دعا قید دیگری آورده و فرموده‌:" اذا دعاه‌‌-‌ وقتی‌ ‌او‌ ‌را‌ بخواند"، و ‌این‌ ‌برای ‌آن‌ ‌است‌ ‌که‌ بفهماند ‌خدا‌ وقتی دعا ‌را‌ مستجاب‌ می کند ‌که‌ داعی (دعا کننده)‌، ‌به‌ راستی‌ ‌او‌ ‌را‌ بخواند، نه‌ اینکه‌ ‌در‌ دعا رو ‌به‌ ‌خدا‌ کند و دل‌ ‌به‌ اسباب‌ ظاهری‌ داشته‌ ‌باشد‌ و ‌این وقتی صورت‌ می گیرد ‌که‌ امید دعا کننده ‌از‌ همه‌ اسباب‌ ظاهری قطع‌ ‌شده‌ ‌باشد‌، ‌یعنی‌ بداند ‌که‌ دیگر هیچ‌ کس‌ و هیچ‌ چیز نمی ‌تواند گره‌ ‌از‌ کارش‌ بگشاید، ‌آن‌ وقت‌ ‌است‌ ‌که‌ دست‌ و دلش‌ ‌با‌ ‌هم‌ متوجه‌ ‌خدا‌ میشود و ‌در‌ ‌غیر‌ ‌اینکه‌ صورت‌ ‌غیر‌ ‌خدا‌ ‌را‌ می‌خواند. پس‌، ‌اگر‌ دعا صادق‌ باشد،در چنین‌ صورتی ‌خدا‌ اجابتش‌ می‌کند و گرفتاریش‌ ‌را‌ ‌که‌ ‌او‌ ‌را‌ مضطر کرده‌ ‌بر‌ طرف‌ می سازد.

خواص آیه " أَمَّنْ یُجِیبُ "

طبق ۸۲ سوره اسرا " وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ ۙ وَلَا یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلَّا خَسَارًا" و ما آنچه از قرآن فرستیم شفا (ی دل) و رحمت (الهی) برای اهل ایمان است و ظالمان را به جز زیان (و شقاوت) چیزی نخواهد افزود؛ قرآن کریم برای مومنین شفاست ، از این رو شفاعت خواستن از قرآن کریم؛ امری معقول و پسندیده است.

همانطور که گفتیم، در زمانی که انسان دچار گرفتاری شده و مضطر می شود و هیچ یک از اسباب عالم قادر به برطرف کردن این گرفتاری نباشد،تنها راهی که برای انسان باقی می ماند، و تنها کسی که می تواند قفل این گرفتاری را بگشاید؛ خداست.

این واقعیتی است فطری که درون جان همه انسانها وجود دارد و حتی افرادی هم که کافر و بت پرست هستند، هنگامى که در میان امواج خروشان دریا گرفتار مى‏شوند تمام معبودهاى خود را فراموش می کنند و دست به دامن لطف پروردگار مى‏زنند همانگونه که قرآن مى‏گوید: فَإِذا رَكِبُوا فِی الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ: هنگامى که سوار کشتى مى‏شوند خدا را مى‏خوانند در حالى که پرستش را مخصوص او مى‏دانند. (عنکبوت ۶۵)

هر انسانی باید درک کند که اگر بخواهد دعایش مستجاب شود، باید چشم از عالم اسباب بکلى برگیرد و تمام قلب و روحش را در اختیار خدا قرار دهد، همه چیز را از آن او بداند و حل هر مشکلى را به دست او ببیند، و این درک و دید در حال اضطرار دست مى‏دهد.

در این آیه به یکی از اسما نیک خداوند (المجیب) اشاره کرده است.«المجیب»‏ یعنی هو الذی یجیب المضطر و یغیث الملهوف إذا دعیاه. واضح است مریضی که دستش از همه جا کوتاه شده و به هیچ کس امیدی ندارد با همه وجود به اسم «الشافی» توسل جسته و با قرائت این آیه شریفه از خدایی که مجیب دعای مضطرین و کاشف کرب مکروبین است، کمک و استمداد می طلبد.

بنابراین اگر کسی به هنگام سختیها و مشکلات (و نه فقط در خصوص مریضیهای جسمی) با تمام وجود به درگاه حضرت حق دعا کند و گشایش و عافیت طلبد، یقینا این تضرع و استدعای او بی جواب نمی‌ماند، چراکه خود خداوند می‌فرمایند: «أمّنْ یجیبُ المضطرّ إذا دعاهُ و یکشفُ السوء».

در حدیث صحیحی از حضرت سجاد (علیه‌السلام) نقل شده است که : «الدعاء یدفع البلاء النازل و ما لم ینزل: دعا، بلای نازل شده و نازل نشده را دفع می‌نماید».

نحوه ختم آیه " امن یجیب"

ختم امن یجیب به این منظور انجام می‌گیرد که ما خود را مصداق موجودی مضطر و درمانده و خداوند را مجیب و فریاد‌رس و دستگیر می‌یابیم و این آیه را با توجه به مضمون و محتوای آن به قصد جلب عنایت و امداد خداوند و نجات یافتن از گرفتاری و بلا می‌خوانیم.

سفارش شده است برای ختم در یک مجلس دوازده هزار مرتبه آیه " أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَكْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِیلاً ما تَذَكَّرُونَ " را بخواند و اگر وقت دست ندهد و یک نفس نتواند ،با مشارکت دیگران هم بخواند خوب است و اگر نتوانست، در یک مجلس صد و بیست مرتبه بخواند که انشاءالله در آن هفته به مراد می رسد و اثر استجابت ظاهر می گردد و در بعضی نسخ دو هزار مرتبه نیز وارد شده است.