عوامل «خودکشی» در اقشار تحصیل‌کرده شدت بیشتری دارد

امروز دهم سپتامبر(۱۹ شهریورماه) است. روزی که در دنیا به عنوان روز پیشگیری از خودکشی نام دارد. روزی که می‌توان به راحتی از موضوعی که خط قرمز تلقی می‌شود، حرف زد به ویژه در ایامی که جهان درگیر پاندمی کرونا است و جامعه‌شناسان و روانشناسان درباره افزایش اختلالات روان و افسردگی هشدار می‌دهند و معتقدند ردپای اختلالات روان که وضعیت اقتصادی، اجتماعی و کرونا آن را تشدید کرده است، باید جدی گرفته شود زیرا ممکن است این اختلال روان در برخی افراد منجر به اقدام برای خودکشی شود. در عین حال روانشناسان و روانپزشکان معتقدند خودکشی قابل پیشگیری است. سید کاظم ملکوتی، عضو هیات مدیره جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران با بیان اینکه خودکشی قابلیت پیشگیری دارد، به پانا گفت: «خودکشی یکی از آسیب‌های اجتماعی است که شرایط اقتصادی و اجتماعی به شدت بر آن مؤثر است و زمانی که شاخص توسعه انسانی پایین است، میزان خودکشی افزایش پیدا می‌کند. این موضوع در تحقیقات دنیا و ایران نشان داده شده است.»

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با تاکید بر اینکه مجموعه‌ای از عوامل اجتماعی، اقتصادی، خانوادگی، روانی در کنار هم، فرد را مستعد خودکشی می‌کند، افزود: «با توجه به تداوم بحران کرونا، عوامل خطر مانند دوری، فاصله فیزیکی، تنهایی، استرس، خشم، بیکاری و کاهش درآمد، ترس و افسردگی باید جدی گرفته شود تا از بروز خودکشی در جامعه پیشگیری شود.»

عوامل خطر در اقشار تحصیل‌کرده شدت بیشتری دارد

وی ادامه داد: «عوامل خطر به صورت عمومی وجود دارد اما این عوامل در بین اقشار تحصیل‌کرده تاحدودی از شدت بیشتری برخوردار است و شرایط برای آنها سخت‌تر می‌شود. برچسب زدن، خجالت کشیدن، ننگ‌بودن افسردگی و فکر خودکشی داشتن، در اقشار تحصیل‌کرده بالاتر است و فرد از بیان این مشکل، هراس دارد. در عین حال، تلاش برای کسب موقعیت اجتماعی بالاتر در بین اقشار تحصیل‌کرده شدت بیشتری دارد و از آنجا که رقابت زیاد است، اَنگ بیشتر می‌شود و در این شرایط میزان کمک‌خواهی کاهش پیدا می‌کند.»

این روانپزشک اضافه کرد: «فشار کاری و تحصیلی، بیکاری، حقوق کم و موارد دیگر از جمله عواملی هستند که فرد را به سمت افسردگی، ناامیدی، بی‌کسی هدایت می‌کند. در این شرایط مغز در حالتی قرار می‌گیرد که امکان تصمیم‌گیری مانند شرایط عادی ندارد و فرد دست به اقدامی می‌زند که بعد از بهبود، از انجام آن پشیمان می‌شود. در واقع هنگامی که فرد به کمک، حمایت، تنها نبودن و درمان نیاز دارد، مغز از کار افتاده و اگر این حمایت‌ها وجود نداشته باشد، فرد ممکن است اقدام به خودکشی ‌کند.»

عضو هیأت مدیره جمعیت پیشگیری از خودکشی ایران با تاکید بر اینکه باید در راستای کاهش آسیب خودکشی تلاش کرد، گفت: «از استراتژی‌های پیشگیری از خودکشی می‌توان به خدمات ارائه شده برای مشاوره و روانکاوی اشاره کرد که در این سال‌ها توسط وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی انجام می‌شود. همچنین برنامه غربالگری افراد در معرض خطر در وزارت بهداشت و آموزش و پرورش پیگیری می‌شود.»

خدمات پیشگیری تا ۳ برابر احتمال اقدام به خودکشی را کم می‌کند

ملکوتی افزود: «خدمات پیشگیری بسیار اهمیت دارد، احتمال اقدام به خودکشی در کسی که قبلا اقدام به خودکشی داشته ۹ برابر دیگران است، بنابراین حمایت و پیگیری از این فرد می‌تواند اثرگذار باشد. از طرفی نباید به کسی که اقدام خودکشی کرده احساس گناه داد. خدمات پیشگیری تا ۳ برابر می‌تواند احتمال اقدام به خودکشی را کم کند.»

این روانپزشک افزود: «تجربه کشور ما نشان داده استان‌هایی که توانستند در زمینه پیشگیری خوب عمل کنند کاهش چشم‌گیری در میزان خودکشی داشته‌اند زیرا اقدامات مناسبی برای پیشگیری انجام شده است و همانطور که گفته شد، خودکشی قابل کنترل و کاهش است.»

۶۰ درصد مردم از خدمات مشاوره استفاده نمی‌کنند

وی با بیان اینکه ۶۰ درصد مردم از خدمات مشاوره استفاده نمی‌کنند، گفت: «برخی افراد هنگام مشاوره و ویزیت از بردن نام خودکشی خودداری می‌کنند در حالی که خودکشی با هیچ کلمه یا عبارت دیگری نباید جایگزین شود. در کشورهای غربی عوامل خطر خودکشی، ۸۵ تا ۹۰ درصد مربوط به اعصاب و روان یعنی افسردگی و ناامیدی است و در کشورهای شرقی از جمله ایران، ۶۰ تا ۸۰ درصد عوامل روانی- اجتماعی، خانوادگی و فرهنگی هستند.»

رفتار خودکشی مسری است

این روانپزشک در پایان با بیان اینکه رفتار خودکشی مسری است، گفت: «با توجه به اینکه رفتار خودکشی مسری است بنابراین رسانه‌ها در این زمینه نقش بسیار مهمی درباره انعکاس اخبار مربوط به خودکشی دارند زیرا معتقدیم اخبارمربوط به خودکشی باید انعکاس یابد اما درج درست اخبار اهمیت دارد به این معنی که اخبار رسانه‌ها نباید شیوه خودکشی را منعکس کند.»