آنچه والدین باید درباره محدوده حریم خصوصی نوجوانانشان رعایت کنند

به‌گزارش ایسنا، مرضیه عزیزی معین روانشناس بالینی و مدرس دانشگاه درخصوص چرایی اهمیت پیدا کردن حریم خصوصی در نوجوانی و نگرانی والدین در این رابطه گفت: تغییر و تحوّلات دوران نوجوانی و بلوغ به سه مرحله فاصله گرفتن (۱۴- ۱۲سالگی)، جدایی تدارکاتی (۱۵-۱۷سالگی)، ورود مجدّد به مناسبات اجتماعی (۱۸-۲۰سالگی) تقسیم می شود.

این روانشناس در توضیح مرحله اول فاصله گرفتن (۱۴- ۱۲سالگی) اظهار کرد: بروز رشد جسمی و اولین نشانه‌های بلوغ با نوعی تمایل طبیعی برای فاصله گرفتن کودک از بزرگسالان بخصوص والدین همراه است، این تمایل می‌تواند دربستن در اتاق یا حمام توسط کودک و یا محرمانه جلوه دادن تغییرات بدن مشاهده شود این گونه رفتارهای محرمانه و اختصاصی نقش روانی و اجتماعی مهمی در پایان دادن به وابستگی های کودکانه قبلی به والدین و سایر بزرگسالان ایفا می‌کند.

وی افزود: با افزایش این فاصله، کودک می‌تواند با دوستان نزدیک خود راز و رمزهایی را مطرح کند و ارتباط های ویژه دوره نوجوانی را با گروه هم سالان و به دور از والدین و معلمان و دیگر بزرگسالان به وجود آورد و در کودکان عادی، این فاصله تا آنجا گسترش می یابد که به کشف هویت و جنسیت و سایر جوانب رشد در آنان منجر شود.

این مدرس دانشگاه در خصوص مرحله دوم تغییر و تحولات دوره نوجوانی، جدایی تدارکاتی( ۱۷-۱۵سالگی) بیان کرد: این مرحله که هسته اصلی نوجوانی و مشکلات آن است، با رشد بیشتر بدنی و جنسی تجلّی می‌کند و با رشد مغز و توانایی (خود) همراه است و سطح عالی‌تری از ادراک‌های شناختی نوجوان با درونی شدن حیات عاطفی و ارتباط عمیق تر با گروه هم سالان، جدایی بیشتر ویژگی‌های روان شناختی نوجوان و باورها و ارزش های او از والدین و بزرگسالان را به بار می آورد.

عزیزی معین ادامه داد: این جدایی هرچند به ندرت جنبه جدایی مکانی نوجوان با والدین و بزرگسالان را پیدا می کند، امّا معمولا یک جدایی روحی، فکری، ارزشی و رفتاری است و زمینه های ذهنی استقلال را برای او فراهم می‌آورد و در همین مرحله، انسجام جنبه های مختلف بدنی و جنسی و تصور از خویش (من کیستم؟) به صورت هویت واحد شکل می‌گیرد و پاسخ گویی به سؤال اساسی به تدریج در ذهن نوجوان تحقق می‌یابد .

این روانشناس مرحله سوم را ورود مجدّد به مناسبات اجتماعی(۲۰-۱۸سالگی) دانست و توضیح داد: چنانچه رشد نوجوان در مراحل پیشین به گونه‌ای نسبتاً بهنجار صورت گرفته باشد در این مرحله آخر نوجوان به تدریج به صورت یک فرد مستقل و خودکفا در مناسبات خانوادگی، آموزشی، شغلی، اجتماعی و فرهنگی ایفای نقش می‌کند و در چنین صورتی می توان امیدوار بود که مراحل رشد و پرورش او به درستی انجام شده و او آماده است تا زندگی جوانی و بزرگسالی را با موفقیت آغاز کند و ثمرات رشد و پرورش بیست ساله را در تداوم زندگی خویش آشکار نماید.

وی اضافه کرد: والدین باید آگاهانه زمینه مستقل شدن فرزندان از خودشان و از خواهر یا برادرشان را فراهم کنند بدون این که به فضای صمیمی خانواده لطمه ای وارد شود فرزندان در چنین شرایطی یاد می‌گیرند احساسات، هیجانات، افکار و عقاید خود را در محیطی صمیمانه با یکدیگر ابراز کنند و در هر حالت احساس تنهایی و غریبی نکنند.
عزیزی معین در ادامه رعایت یکسری نکات را در مورد برقراری ارتباط والدین با نوجوان یادآور شد: به نوجوان خود احترام بگذارید این موضوع در مورد کودکان هم صادق است ولی در مورد نوجوانان حساسیت زیادی دارد بنابراین توجه داشته باشید به نوجوان توهین نکرده و او را تحقیر یا سرزنش نکنید همچنین از قضاوت زود هنگام در موردش بپرهیزید و با احترام بی قید و شرط به او نشان دهید که برایش در هر شرایطی احترام قائل هستید.
وی با بیان اینکه والدین باید منعطف باشند و محبت و رضایت خود را به نوجوان نشان دهند گفت: نوجوانان هم نیازمند نوازش هستند اگر مسئولانه رفتار می‌کند و وظیفه‌ای را درست انجام می‌دهد، رضایت خود را به او اعلام کنید.
این روان شناس ادامه داد: فعالیت‎های لذت بخش و اوقات با کیفیت با آنها داشته باشید هرچند کوتاه ولی باید مکرر باشد (در این هنگام نصیحت نکنید) همچنین به نوجوان اجازه ابراز احساسات و ناراحتی اش را بدهید، دنیا را از نگاه نوجوان ببینید و در عین رعایت قوانین در محدوده‌هایی برای او حق انتخاب قائل شوید.

عزیزی معین با بیان اینکه والدین نباید نوجوانی خود را با فرزندانشان مقایسه کنند تصریح کرد: اگر نسل‌های گذشته خشونت می کرده‌اند دلیل این نیست که ما هم باید خشونت کنیم و والدین باید به یاد داشته باشند که خشونت با قاطعیت متفاوت است.
این مدرس دانشگاه با اشاره به ایجاد محیط یادگیری مثبت بیان کرد: یادگیری مثبت به معنی توجه به جنبه های مثبت فعالیت و نادیده گرفتن خطاهای جزئی است همچنین توجه کنیم که محیط یادگیری مثبت باید امن و مورد علاقه نوجوان باشد و این امن بودن به معنی کم کردن آسیب ها، خطرات و الگوهای نامناسب اجتماعی و محیطی است چرا که فراهم کردن محیط یک دست و پاک برای رشد نوجوان ممکن نیست ولی می‌توان عوامل آسیب زا را خیلی کم کرد.

وی اضافه کرد: محیط امن در عین حال محیطی است که در آن به اندازه کافی عوامل محرک رشد وجود داشته باشد و منظور از وجود محرک، شرایطی است که به نوجوان امکان کسب تجربه، یادگیری از تجربیات و پرورش توانمندی‌ها را می‌دهد.
عزیزی معین توضیح داد: نوجوانی که امکان تصمیم گیری، انتخاب کردن و برعهده گرفتن مسئولیت نداشته باشد و نتواند تاحدودی ریسک کند، نتیجه کارش را نمی بیند که از آن درس بگیرد و مهارت بیاموزد لذا برای یادگیری، نوجوان باید تا حدودی، (متناسب با توانمندی ها) با ناکامی، استرس و فشار مواجه شود و در عین حال امکان آزمون و خطا، تصمیم گیری مستقل، حق انتخاب در محدوده قابل قبول داشته باشد و مسئولیت پیامد انتخابش را برعهده گیرد و در چنین محیطی است که ضمن احترام به نیازهای نوجوان برای خودمختاری و تصمیم گیری مستقل، امکان کسب تجربه در شرایطی امن و کم خطر فراهم می شود.
این روانشناس ضمن تأکید بر اهمیت تقویت مسئولیت پذیری در نوجوان عنوان کرد: برای تقویت مسئولیت پذیری مسئولیت‌هایی متناسب با توانایی‌هایش به او واگذار کنید و با مشخص کردن محدودیت ها و انتظارات برای او مشخص کنید اینکه دقیقا انتظار دارید چه کاری انجام دهد و چه نکاتی را باید رعایت کند.

وی اظهار کرد: با نادیده گرفتن نقایص جزئی تلاش نوجوان را برای انجام مسئولیت مورد توجه و تشویق قرار دهید و چنانچه مسئولیت اش را بخوبی انجام داد مجوزهای بیشتری به او داده و اجازه دهید از انجام مسئولیت هایی متناسب با نقش بزرگسالان لذت ببرد.
عزیزی معین در ادامه با بیان اینکه والدین باید قوانین و ساختار مشخص داشته باشند، افزود: در تعیین قوانین و مقررات تا حد امکان نوجوان را مشارکت دهید و نظرات و خواسته هایش را در نظر بگیرید و با مشخص کردن پیامدهای نقض قوانین تا حد امکان بر سر آن با نوجوان توافق کنید و در صورتی که نوجوان قوانین را نقض کرد پیامدهای ناشی از آن را با ثبات اجرا کنید.
این روانشناس با یادآوری این نکته که باید نوجوانان را در فعالیت های اجتماعی با نظارت بزرگسالان مشارکت دهیم اظهار کرد: از اوایل نوجوانی بتدریج اجازه دهید نوجوان به تناسب توانمندی و شرایط، تحت نظارت والدین یا مراقبین بزرگسال در فعالیت های اجتماعی شرکت کند همچنین فرصت شرکت در فعالیت های نوع دوستانه و خیرخواهانه را برایشان فراهم کنید.