امین حیایی،همایون اسعدیان و فرزاد موتمن در پرانتز باز رادیو نمایش از ژانر گفتند

به گزارش روابط عمومی رادیو نمایش، نهمین قسمت از برنامه "پرانتز باز" با موضوع ژانر در سینمای ایران، به تهیه‌کنندگی و سردبیری مارال دوستی، از رادیو نمایش پخش شد. اجرای این برنامه که به صورت چرخشی انجام می‌شود را امیر علی نبویان بر عهده داشت و علیرضا بهرامی، نغمه دانش آشتیانی، فرانک آرتا و مریم نراقی کارشناسان این برنامه بودند. این برنامه در محوطه باز موزه سینمای ایران اجرا شد و کارشناسان برنامه با امین حیایی، همایون اسعدیان و فرزاد موتمن درباره موضوع برنامه گفتگو کردند.

امیر علی نبویان و کارشناسان برنامه با طرح این سوال که چرا تعداد فیلم‌ها در ژانرهای مختلف در سینمای ایران کم است برنامه را آغاز کردند.

آنها ضمن تاکید بر اینکه در سینمای ایران بیشتر فیلم‌ها یا ملودرام است یا کمدی یادآوری کردند که در دنیا ژانری به نام اجتماعی وجود ندارد و این مختص سینما و رسانه‌های ایران است. آنها در تعریف ژانر گفتند: ژانر یعنی فیلمهایی که در یک گونه قرار می‌گیرند و المان‌ها و ویژگی‌های مشخصی دارند. ژانر به سراغ حس ما می‌رود و تعیین می‌کند که برای لمس حس‌های مختلف باید فیلمهای مربوط به همان حس را ببینیم مثلا اکشن، وحشت، ملودرام، کمدی یا... اما متاسفانه در سینمای ایران فقط فیلمهایی داریم که یا باید به آنها بخندیم یا گریه کنیم. سینمای ایران ژانر ندارد. ژانر مثل هر پدیده ای یک فلسفه وجودی دارد و اتفاقی به وجود نیامده است.

در این قسمت امین حیایی روی خط تلفن مهمان برنامه بود.

حیایی درباره تجربه‌اش در این سالها و روند رشد کاری‌اش گفت: مجموعه کارهای هر بازیگری معدل کارهای او را مشخص میکند. حتی فیلمهایی که برای من راضی کننده نبوده، باعث کسب تجربه برای من بوده است. فیلمهای اخیری که بازی کرده‌ام ژانرهای متفاوتی از کارهای گذشته‌ام داشته اما اگر تجربیات گذشته من نبود نمیتوانستم کارم را خوب انجام بدهم و کارگردان‌ها را به خواسته‌شان برسانم. در کار کارگردان برای من مهم است و دوست دارم چیزی که او میخواهد را نشان بدهم.

او گفت: من خودم را به تقدیر سپردم و از مسیری که آمده‌ام راضی هستم و دوست دارم با عشق در کنار گروهی باشم که با آنها کار میکنم.

در ادامه برنامه نغمه دانش گفت: ساخت یک فیلم ژانر به وجود نمی آورد بلکه تکثر یک گونه فیلم، ژانر آن را به وجود می آورد.

وقتی می‌گوییم ملودرام یا کمدی در ایران هست و از فیلمهایی نام میبریم که در این ژانرها ساخته شده‌اند،‌ چون تعداد زیادی فیلم به این شکل ساخته شده و جریانی شکل گرفته است. ما فیلمهای سیاسی یا اکشن هم داشتیم اما چون تعداد آنها خیلی کم بوده و جریانی به وجود نیاورده‌اند در نتیجه حرکت ژانر آنها در سینمای ما شکل نگرفته است.

در ادامه این گفتگو دیگر کارشناسان برنامه گفتند: بسیاری از تولید کنندگان آثار از پس ساخت فیلم در ژانرهای دیگر بر‌نمی‌آیند. برخی از ژانرها هم به دلیل ممیزی ساخته نمیشوند. ضمن اینکه سرمایه گذارها برای فیلم هایی در ژانرهای امتحان پس نداده ریسک نمی‌کنند.

در این بخش همایون اسعدیان روی خط تلفن مهمان برنامه بود.

اسعدیان درباره دلایل نبودن ژانر در سینمای ایران گفت: از یک زاویه نمی‌توان به این موضوع نگاه کرد. به نظر من این مساله دلایل متعددی دارد. مثلا اینکه سینما در جهان متکی به ادبیات است و ژانر یا گونه هم از ادبیات می‌آید. در اروپا یا امریکا در ادبیات با ژانرهای مختلفی روبرو هستیم اما در ایران این ژانرها را در ادبیات نداریم. قصه‌های ایرانی ما در ادبیات با هری پاتر قابل مقایسه نیستند. داستان نویسی مدرن در ایران تاریخ حدودا ۱۰۰ ساله دارد اما در غرب این تاریخ چندهزار ساله است. از زاویه دیگر در ایران و در دهه ۶۰ ژانر اکشن بی رازش جلوه داده شد. مسئولان نه تنها از این ژانر حمایت نکردند بلکه محدودش کردند و دیگر ژانر اکشن نداریم. سینما مجموعه ای است از انواع فیلمها و مخاطب ها. با نگاه تک‌بعدی و ارزشی که داشتیم بیشتر به سمت ملودرام رفتیم. دلیل دیگر این است که سینمای ما از نظر اقتصادی بسیار فقیر است. ما بازار محدودی داریم در جغرافیای ایران. تهیه کنندگان سعی می‌کنند فیلم ارزان بسازند. ما هزینه تولید ژانرهای مختلف را نداریم. بنابراین نمی‌شود از یک زاویه به ماجرا نگاه کرد.

او در ادامه افزود: در دهه ۶۰ با قهرمان گرایی مقابله شد. حتی نگذاشنند جمشید هاشم پور بازی کند. او بازیگر بسیار خوبی است. امروز هم فضای ضد سلبریتی شکل گرفته. گرچه سلبریتی ها مورد اعتماد مردم هستند. همانطور که هر وقت اتفاقی یا حادثه ای در ایران پیش می آید افراد شناخته شده یا به اصطلاح سلبریتی ها از هیچ کمکی برای مردم دریغ نمی‌کنند.

آخرین مهمان این برنامه فرزاد موتمن بود که کارشناسان برنامه روی خط تلفن با او گفتگو کردند.

موتمن درباره ژانر در سینمای ایران گفت: هرکس هر طور که دوست دارد می‌تواند فیلم بسازد. در سینمای معاصر گرایش به یک جور فیلمهای شخصی تر پیدا شده است. ما میتوانیم همه جور ژانری در ایران داشته باشیم. اما تمرین آن را نداشته‌ایم. ضمن اینکه ما می‌ترسیم مخصوصا از افکار عمومی. مردم ما سینمایی نیستند و فیلم بین نیستند.

او ادامه داد: من فیلمهایی هم ساخته‌ام که خودم دوستشان نداشته ام. اسم من جوری در رفته که با شخصیتم جور نیست. من آدم معمولی هستم و از فرهیختگی هم بدم می‌آید. من فقط یک تکنیسین سینما هستم که فیلمهایی می‌سازم. بعضی از فیلمهای من یگانه هستند و غیرقابل تکرارند مثل شب های روشن یا سراسر شب.

من از کودکی زیاد فیلم می‌دیدم و شانس داشتم که آنها را به زبان اصلی ببینم. این به من کمک کرد که روی معماری و جنس تصاویر دقت می‌کردم. تکنیکالیتی و مکانیزم سینما برایم بسیار مهم بود. در کنار اینها کتاب خواندم و تدریس کردم. مثلا وقتی اخرین بار کی سحر را دیدی را ساختم من در فیلمنامه تشخیص دادم که عده‌ای همیشه در حال سوال کردن و عده‌ای در حال جواب دادن هستند پس فکر کردم مدل این فیلم دادگاهی است.

او درباره موفق بودن یا نبودن فیلمهایش در ژانرهای مختلف گفت: به نظرم یکجور فیلم ساختن بسیار خسته کننده است. ذات من این است که فیلمهای مختلفی را بسازم. فیلم سراسر شب که امسال اکران شد مورد حمله منتقدین قرار گرفت ولی هرچه بیشتر بهش حمله می‌شد من بیشتر خوشحال می‌شدم. این که منتقد ما فیلم نمی‌بیند مشکل من نیست. پس در این موارد نقد آنها من را ناراحت نمی‌کند. من می‌دانم دارم چه کار میکنم. ابتدا باید چهارچوب فیلم را بفهیم بعد نقد کنیم.

در انتهای برنامه کارشناسان برنامه به سوال امیر علی نبویان که پرسید اگر پنجاه میلیارد پول داشته باشید و بخواهید فیلم بسازید آیا سراغ ساختن فیلم با گونه امتحان پس داده می‌روید یا راه جدید انتخاب می‌کنید چنین گفتند:

بهرامی: من با بررسی چند جشنواره الف دنیا می فهمم که فیلمهایی به موفقیت رسیدند که دست به جسارت و نوآوری زدند.

دانش: من ترجیح می‌دهم فیلم فانتزی تخیلی بسازم بدون بازیگران چهره.

آرتا: من با یک فیلمنامه خلاقانه از هر نوعی با کارگردان جوانی که شور و شعور داشته باشد کار می‌کنم.

نراقی: اثر خلاقانه و جسورانه‌ای خواهم ساخت اما با مبلغ ده برابر آنچه شما گفتید.

«پرانتزباز» به تهیه‌کنندگی و سردبیری مارال دوستی و با حضور منتقدان ، روزنامه نگاران، خبرنگاران و هنرمندان، هر جمعه ساعت ۲۱:۰۰ از گروه برنامه‌های مستند و ترکیبی_نمایشی رادیو نمایش و به‌صورت زنده از موزه‌ سینما بر روی آنتن رادیو نمایش می‌رود.