گزارش عملکرد وزارت علوم در دولت‌های یازدهم و دوازدهم ارائه شد

به گزارش وزارت علوم، محمدجواد رسایی، مشاور وزیر علوم در نشست روسای دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی، پژوهشی و فناوری که به صورت حضوری و مجازی برگزار شد، به ارائه گزارشی از اقدامات و فعالیت‌های وزارت عتف در دولت‌های یازدهم و دوازدهم پرداخت.

وی در ابتدای این نشست با اشاره به اینکه ۱۰ اقدام اساسی وزارت علوم مبتنی بر برنامه‌های تقدیمی وزیر به مجلس شورای اسلامی و همچنین تکالیف و وظایفی که در قوانین بالادستی در خصوص وزارت علوم تعیین شده است، از جمله این اقدامات را استمرار فرایند شتاب علمی و حرکت در مرزهای دانش و تقویت بنیۀ علمی وفناوری، پیوند و هم‌گرایی دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های آموزش عالی و پژوهشی و فناوری با دستگاه‌های اجرایی و توسعه متوازن زنجیره علم تا عمل؛ با دادن نقش و سهم محوری به مجموعه‌های پارک های علم و فناوری و مراکز رشد دانشگاهی عنوان کرد.

رسایی، تقویت و حمایت از مهارت افزایی و اشتغال پذیری دانشجویان با تاکید بر آموزش های مهارتی، توجه به دیپلماسی علمی؛ سامان‌دهی ساختارهای اجرایی و ایجاد ساختارهای منعطف و متناسب با نیازهای جدید، جامع‌نگری در عرصه‌های آموزشی، پژوهشی، فناوری و فرهنگی- اجتماعی؛ تقویت باور های دینی، فرهنگی و اجتماعی دانشجویان با توسعه فعالیت های متنوع فرهنگی -اجتماعی؛ تقویت پیوند بین نیاز های جامعه با دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی و همگرایی با نهاد های متولی حوزه آموزش عالی را از دیگر اقدامات اساسی وزارت علوم برشمرد.

وی در ادامه به بیان شرایط و مقتضیات زمانی دوره مورد نظر ارایه گزارش پرداخت و گفت: وزارت علوم در اوج تحریم های ظالمانه در سه سال پایانی دولت دوازدهم همچنین اپیدمی بیماری کرونا در دوسال پایانی دولت در کنار ضرورت بازنگری انبوهی از آیین نامه ها و دستور العمل ها در شرایط جدید و منحصر بفرد و همچنین پی ریزی برگزاری برخی از آزمون ها به صورت الکترونیک و برگزاری تمامی آزمون ها در شرایط همه گیری بیماری با رعایت کامل پروتکل های بهداشتی با هدف جلوگیری از آسیب های روانی به داوطلبان و خانواده ها، پیشتاز در ارائه خدمات دولت الکترونیک بوده است.

مشاور وزیر علوم در ادامه به گزارش اقدامات در حوزه سنجش و پذیرش پرداخت و گفت: تعداد شرکت کنندگان و پذیرفته شدگان بر اساس آمار سازمان سنجش ۱۳۹۲ - ۱۳۹۹ از ۵۲۰ هزار نفر به ۴۲۰ هزار نفر رسیده است که بیشتر از نیمی از آنان بر اساس سوابق تحصیلی برگزیده شده‌اند.

وی با اشاره به وضعیت دانشجویان مشغول به تحصیل در زیرنظام های مختلف طی سال های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۹ گفت: مجموع دانشجویان وزارت علوم در سال ۱۳۹۲ حدود ۱۴ درصد جمعیت دانشجویان بوده است که در سال ۱۳۹۹ به بیش از ۲۱ درصد رسیده است. همچنین در زیرنظام دانشگاه پیام نور کاهشی ۱۱ درصدی را شاهد بودیم.

وی در ادامه با اشاره به برخی رئوس اقدام های انجام شده در حوزه آموزش به برخی از آنها از جمله «به روز رسانی سرفصل دروس دانشگاهی با تاکید بر آموزش های مهارت محور و اشتغال پذیر»، «اتخاذ سیاست های انقباضی در رابطه با توسعه رشته ها و ایجاد مراکز آموزش عالی»، «اجرای طرح ساماندهی موسسات آموزش عالی در زیر نظام های مختلف»، «حمایت و پشتیبانی از دانشگاه ها در توسعه آموزش های الکترونیکی در شرایط کرونا»، «توجه به ارتقاء کیفیت در موسسات آموزش عالی غیر دولتی» و «تدوین شاخص های قانونی لازم جهت کنترل شاخص های کمی پذیرش دانشجو در دانشگاه ها» اشاره کرد.

رسایی با اشاره به سهم جمعیت دانشجویان در دوره‌های تحصیلی در سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۹ گفت: در سال ۱۳۹۲ دانشجویان دکتری تخصصی ۵۸۶۸۳ نفر، کارشناسی ارشد ۴۵۴۹۷۸ نفر، کارشناسی ۲۸۶۶۰۲۹ نفر و کاردانی ۹۲۷۳۱۱ نفر بودند که در سال ۱۳۹۹ به ترتیب به عدد ۱۴۷۴۰۹ نفر، ۵۱۳۳۴۲ نفر، ۱۹۹۰۴۷۸ نفر و ۴۳۶۳۴۸ نفر رسیدند.

وی افزود: نرخ ثبت نام ناخالص آموزش عالی یا نرخ پوشش آموزش عالی در سال ۱۳۹۲ برابر ۴۱.۶ درصد بوده است که در سال ۱۳۹۹ به عدد ۴۱.۳ رسیده است. نرخ ثبت نام ناخالص آموزش عالی یا نرخ پوشش آموزش عالی که از تقسیم تعداد کل دانشجویان به جمعیت ۱۸ تا ۲۴ سال، ضرب در ۱۰۰ حاصل می‌شود. بر ان اساس ۴۰ درصد از جوانان کشور که بین ۱۸ تا ۲۴ سال هستند تحت پوشش آموزش عالی قرار دارند که نصابی در حد کشورهای پیشرفته دنیاست.

وی همچنین درباره تعداد دانشجویان در حال تحصیل کشوردر دوره های تحصیلات تکمیلی ۱۳۹۲-۱۳۹۹ به افزایش دانشجویان تحصیلات تکمیلی در کل زیرنظام های آموزشی کشور اشاره کرد.

وی همچنین با اشاره به روند تغییرات هرم اعضای هیئت علمی در سال های ۹۲ تا ۹۹ گفت: اعضای هیئت علمی زن از ۲۲.۸ درصد به ۲۹.۲۲ درصد افزایش یافتند. همچنین نسبت دانشجو به عضو هیات علمی (مربوط به کل کشور) از ۱.۶۶ به ۵.۳۶ رسیده است. وی همچنین از استخدام ۶۰۰۰ عضو هیات علمی دردانشگاه های وابسته به وزارت عتف در طول این دوران گفت.

رسایی همچنین درباره ساماندهی موسسات آموزش عالی گفت: مراکز علمی کاربردی وابسته به دانشگاه جامع علمی کاربردی از ۱۰۷۴ به ۵۸۵ تعداد کاهش یا کردند. واحد های دانشگاه پیام نور از ۵۲۳ واحد به ۳۷۵ و در مرحله دوم به ۳۴۰ واحد کاهش پیدا کردند. ۱۸ مرکز آموزش عالی به دانشگاه های معین در استان ها الحاق شدند. در فاز اول این برنامه ۵ مورد پیاده نشده است. در فاز دوم ۱۴ مورد و در فاز سوم نیز فاز سوم ۱۴ مورد پیاده نشده است.

مشاور وزیر علوم همچنین درباره رئوس برخی اقدام های انجام شده درحوزه پژوهش و فناوری گفت: در حوزه پژوهش شاهد ارتقای رتبه های بین المللی در کلیه شاخص های مرتبط با مرجعیت علمی، توجه به اخلاق در پژوهش با تصویب قانون در مجلس، تدوین آیین نامه ها و تشکیل کار گروه مقابله با تقلب در ستاد و تمامی دانشگاه ها و موسسه های پژوهشی، پی گیری طرح های مشترک با صنایع و فعال نمودن سامانه ساتع، راه اندازی آزمایشگاه های متمرکز خدمات رسان در قالب طرح شاعا با تعرفه مناسب بود.

رسایی در بخشی از گزارش خود به برخی شاخص‌های مرتبط با پارک‌ها، مراکز رشد و شرکت‌های دانش‌بنیان طی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۹ پرداخت و گفت: در سال ۱۳۹۲ تعداد پارک‌های علم و فناوری از سال ۳۳ مورد بود که به ۴۹ در سال ۱۳۹۹ رسید. تعداد مراکز رشد واحدهای فناور از ۱۳۱ مورد در سال ۹۲ به ۲۲۰ در سال ۹۹ رسید. تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان از صفر مورد در سال ۹۲ به ۱۵۸۲ مورد در سال ۹۹ رسید. تعداد واحدهای فناور مستقر از ۳۰۰۰ مورد در سال ۹۲ به ۹۲۱۳ مورد در سال ۹۹ رسید.

وی افزود: همچنین میزان فروش پارک ها از ۱,۷۰۷ میلیارد ریال در سال ۹۲ به ۱۳۶,۹۳۵ میلیارد ریال در سال ۹۹ رسید. صادرات پارک ها نیز از ۲.۲۴ میلیون دلار در سال ۹۲ به ۹۸.۰۷ میلیون دلار در سال ۹۹ رسید. اشتغال‌زایی در درون پارک‌ها و شرکت‌ها نیز از ۱۹۰۰۰ نفر در سال ۹۲ به ۵۹۸۸۳ نفر در سال ۹۹ رسید. قراردادهای ارتباط با صنعت از ۳۰۳۵ مورد در سال ۹۲ به ۸۴۲۷ مورد در سال ۹۹ رسیده است. همچنین ارزش این قراردادهای ارتباط با صنعت از ۳,۳۵۰ میلیارد ریال در سال ۹۲ به ۲۱,۳۷۰ میلیارد ریال در سال ۹۹ رسیده است. بودجه مصوب پارکها نیز از ۱,۳۹۳ میلیون ریال در سال ۹۲ به ۵,۳۱۳ میلیون ریال در سال ۹۹ رسیده است.

وی درباره طرح‌های پسادکتری اعلام شده مرتبط با هر وزارتخانه نیز گفت: ۶۰ درصد از هزینه ها به عهده وزارت عتف و ۴۰ درصد از هزینه ها بر عهده سازمان درخواست کننده است. همچنین تعریف پروژه بر عهده سازمان درخواست کننده است. در طی این دوره در مجموع ۵۴۵ طرح پسادکتری اجرا شده است.

مشاور وزیر علوم در ادامه به رئوس برخی اقدام های انجام شده در حوزه بین الملل پرداخت و گفت: از جمله اقدامات انجام شده در این بخش تشکیل مراجع ملی برای توسعه همکاریهای بین المللی، راه اندازی برنامه های متعدد برای انجام پژوهش مشترک در قالب طرح های جندی شاپور، ICARD، ICRP، پیترودلاواله، ایران و آلمان، استفاده از ظرفیت ایرانیان خارج از کشور و همچنین افزایش پذیرش دانشجویان خارجی می توان اشاره کرد. وی در ادامه به روند رشد چاپ مقالات علمی مشترک بر اساس نمایه های مهم بین‌المللی اشاره کرد و آماری در این زمینه ارائه کرد.

مشاور وزیرعلوم همچنین به رئوس برخی اقدام های انجام شده در حوزه فرهنگی - اجتماعی نیز اشاره کرد و گفت برگزاری مستمر جشنواره های نشریات دانشجویی، تئاتر دانشگاهی، فیلم کوتاه، هنرهای دیجیتال، زن و علم و …، برگزاری اردوهای تشرف و طریق رضوی و برگزاری اردوهای راهیان نور و همچنین تقویت باور های دینی، فرهنگی و اجتماعی دانشجویان با توسعه فعالیت های متنوع فرهنگی از جمله اقدامات فرهنگی و اجتماعی در این دوران بوده است. وی همچنین به آماری درباره گروه های علمی دانشجویی فعال در حوزه فرهنگی و برگزاری جشنواره های دانشجویی اشاره کرد.

رسایی در بخش دیگری از گزارش خود به رئوس برخی اقدام‌های انجام‌شده در حوزه اداری و مالی پرداخت و گفت: در حوزه عمرانی مجموع فضاهای آموزشی در این مدت ۱/۶ برابر شده و از ۴ / ۴۱۱ / ۱۷۴ متر مربع در سال ۱۳۹۲ به ۶/۶ ۷۴ / ۴۱۸ مترمربع افزایش یافت، به عبارتی دیگر به طور میانگین در این مدت هر ساله ۲۶۰ / ۵۴۱ مترمربع به فضاها ی با کاربری های مختلف افزوده شده است.

همچنین درطول دولت‌های یازدهم و دوازدهم (از آغاز هفته دولت در سال ۱۳۹۲ تا نیمه اول سال ۱۳۹۹)، ۸ ۵۰ پروژه عمرانی در مراکز آموزش عالی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با اعتباری بالغ بر ۲۴ / ۳۶۲ / ۷۳۷ میلیون ریال (۲۴۳۶ میلیارد تومان) و با حجم عملیاتی ۲ / ۲۶۲ / ۱۳۷ مترمربع به بهره‌برداری رسیده است

وی با اشاره به پروزه‌های خیرساز در آموزش عالی هم گفت: آورده بنیادهای خیرین در برنامه ششم توسعه حدود ۱,۲۰۰ میلیارد تومان بوده است که از ۱۸۲ پروژه عمرانی با زیربنای ۴۵۳، ۰۰۰ مترمربع با آورده خیرین بهره‌برداری ده است. همچنین در این مدت ۷۵ بنیاد خیرین حامی علم و فناوری در دانشگاهها، پژوهشگاهها و پارک های علم و فناوری ایجاد شده است.

رسایی همچنین به برخی اقدامات دیگر عمرانی وزارت علوم در این حوزه اشاره کرد و گفت: از جمله اقدامات دیگر کمک به تکمیل پروژه‌های مدیریت سبز در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی که دارای حداقل ۵۰% پیشرفت فیزیکی باشد. مطالعه و اجرای مقاوم سازی ساختمان های مراکز آموزش عالی و کمک به تکمیل فضاهای آموزشی و کمک آموزشی نیمه تمام (تا ۸۰۰۰ مترمربع) در دانشگاه ها و موسسات آموزشی و پژوهشی که ۵۰% اعتبار آن توسط خیرین تامین شده باشد. کمک به تکمیل فضاهای آموزشی و کمک آموزشی (تا ۴۰۰۰ مترمربع) که حداقل ۵۰% اعتبار آنها از محل سایر منابع تامین شده باشد. همچنین کمک به تکمیل فضاهای پژوهشی (تا ۲۰۰۰ مترمربع) که حداقل ۵۰% اعتبار آنها از سایر منابع یا خیرین تامین شده باشد. و کمک به ساخت و تکمیل مساجد و مرمت بناهای تاریخی دانشگاه‌ها و کمک به احداث ۲۵ استخر و سالن (تا ۱۸۰۰ مترمربع) و ۳۰ زمین ورزشی روباز از این جمله است.

رسایی با اشاره به اجرای طرح مدیریت سبز به عنوان یکی از اقدام‌های مهم زیست محیطی این وزارت در این دوره به برخی اقدامات آن پرداخت و گفت: مدیریت مصرف آب و روش‌های نوین تصفیه فاضلاب و بازچرخانی پساب در دانشگاه‌ها؛ توسعه استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر در دانشگاه‌ها؛ کنترل سیستم‌های حرارتی و برودتی، تهویه مطبوع و کنترل سیستم روشنایی در دانشگاه‌ها؛ مدیریت پسماند و مدیریت مصرف کاغذ و اقلام مصرفی در دانشگاه‌ها؛ توسعه پوشش های گیاهی همساز با اقلیم و مقاوم در برابر کم آبی و شیوه‌های نوین آبیاری در فضای سبز دانشگاه‌ها که مجموعاً ۱۰.۵ درصد از پروژه های عمرانی در قالب مدیریت سبز اجرا شده است.

مشاور وزیر علوم در پایان این بخش از گزارش گفت: همسان سازی حقوق اعضای هیات علمی با اعضای غیر بالینی وزارت بهداشت در این دوره انجام شد و حقوق کارکنان نیز افزایش ۵۰ درصدی را داشت که شاهد به ثمر نشستن تلاش سالیان برای افزایش حقوق و دستمزد بودیم.

وی درباره گزارش عملکرد هشت ساله وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی نیز گفت: گزارش جداگانه موسسات که شامل ۱۲۶ دانشگاه و موسسه پژوهش و فناوری و ۶ موسسه وابسته به دستگاه های اجرایی است منتشر شده است که بالغ بر ۱۲ هزار صفحه گزارش در سایت وزارت علوم در دسترس است. همچنین گزارش تلفیقی نیز توسط ستاد وزارت در ۱۳۰۰ صفحه در دو جلد تحت عنوان «عملکرد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دولت های یازدهم و دوازدهم» منتشر شده است.

رسایی در ادامه گزارش خود با اشاره به برخی از چالش‌های مهم پیش روی آموزش عالی، برخی از آنها را نام برد و گفت: سرمایه‌گذاری ناچیز در آموزش عالی با تخصیص کمتر از ۲ درصد از بودجه کل کشور، عدم تأمین اعتبارات پژوهشی پیش‌بینی شده در قوانین برنامه، عدم الزام دستگاه‌ها و سازمان‌های اجرایی به استفاده از ظرفیت‌های علمی و پژوهشی و فناوری موجود در دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهش و فناوری برای برطرف کردن نیازهای علمی و فنی کشور، مداخله برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در امور اجرایی (مصداق دخالت قوه مقننه در امور اجرایی، عدم توجه دستگاه‌های مختلف انتظامی، امنیتی، نظارتی و بعضاً قضایی نظیر (دیوان عدالت اداری) به رعایت مفاد قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب مردادماه ۱۳۸۳ مجلس شورای اسلامی که بر اساس آن دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های آموزش عالی و تحقیقاتی دارای شخصیت حقوقی مستقل هستند و برابر ضوابط و آیین‌نامه‌های خاص مالی، معاملاتی، اداری، استخدامی و تشکیلاتی که به تصویب هیئت‌های امنا و تأیید وزیر می‌رسد، اداره می‌شوند.

وی همچنین تاکید کرد: افت کیفیت و کم اعتبار شدن مدارج تحصیلی نیز بدلیل توسعه بی‌رویه گسترش آموزش عالی در بعضی از زیر نظام های آموزش عالی بدون توجه به رعایت استانداردهای لازم در بخش های دولتی و غیردولتی در سنوات گذشته است.