علیرضا امینی: آهنگ قاعده مثلث متساوی الساقین موسیقی است

به گزارش روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، یازدهمین برنامه «آهنگ» با بررسی بازخوانی آثار مجید وفادار در گفت‌وگو با علیرضا امینی آهنگساز و پژوهشگر موسیقی و پوران وفادار خواننده و برادرزاده مجید وفادار با اجرا و کارشناسی سما بابایی در صفحه اینستاگرام خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
علیرضا امینی در ابتدای این لایو در توضیح کنسرت «نغمه‌های تهران» بیان کرد: این طرح را سال گذشته به برج میلاد ارائه دادم. من مجموعه‌ای از آثار استاد مجید وفادار را به همراه دو اثر از خودم و یک اثر از دکتر محمد سریر جمع آوری کردم و سه ماه فعالیت فشرده و شش ماه پیش تولید و مراحل ضبط را پشت سر گذاشتیم و قرار شد که به تهرانی با شرایط آب و هوایی بهتر با مدیریت مجموعه برج میلاد این کنسرت‌ها برگزار شود. قرار بود این کار با همراهی دکتر نوربخش در خانه موسیقی ایران انجام شود که فعلا به تعویق افتاده است. هنرمندان موسیقی از شرایط فعلی موجود خسته شده‌اند ۳۰ و چند هنرمند حاضر در این کنسرت، عاشقانه برای آن تمرین کردند. امیدواریم اجرای «نغمه‌های تهران» را در تهرانی باشکوه شاهد باشیم که همه مردم آن در آسایش و رفاه هستند.
سما بابایی در ادامه پرسید که چرا بعد از سال‌ها از خلق آثار شایسته و وزین مجید وفادار هنوز آثار این هنرمند برجسته، تازگی و محبوبیت دارد؟ و امینی در پاسخ گفت: در دوره‌ای از تاریخ موسیقی، صنعت صفحه در جامعه رواج داشت. بین سال‌های ۱۲۷۰ تا ۱۲۹۰ این تنها مدیا بود و در آن دوران موسیقی متعلق به گروه خاصی بود که نوع خاصی از موسیقی را می‌شنیدند. کمپانی‌هایی که در لاله زار تهران نمایندگی راه انداختند بنابر امکانات موجود استودیو، گرامافون و صفحه مادر و به دنبالش تکثیر آن را در پیش گرفتند و دو نوازی و یا گروه نوازی محدود را اجرا می‌کردند. در سال‌های ۱۲۸۰ تا ۱۳۰۰ هنرمندانی در موسیقی ایران بروز و ظهور یافتند که بعدها تبدیل به خالقان آثاری فاخر شدند و زمینه فکری‌شان بزرگتر از امکانات کمپانی‌های ضبط صفحه بود. موسیقی شهری را درک کرده بودند و پیش‌بینی از سلیقه مخاطبان دهه‌های بعد خود داشتند و موسیقی‌هایی خلق کردند که نماینده آنها استاد مجید وفادار بود. وقتی او «شب جدایی» را در سال‌های ۱۳۱۵ و ۱۳۱۶ ضبط می‌کند، در واقع نگاه ارکسترال در شرایطی دارد که تنها تارنوازی یا سنتورنوازی و نهایتا گروه نوازی محدود توسط آن کمپانی‌ها در صنعت موسیقی ایران مرسوم است. در واقع او نیاز و ذائقه موسیقی در دهه‌های بعدی ایران را درک می‌کند و مطابق با آن آهنگسازی می‌کند.
وی ادامه داد: مجید وفادار از دوران صفحه به رادیو تفکر باروری داشته است که بالغ بر پنج ارکستر را در رادیو تربیت و مدیریت می‌کرده است و آثارش هم در آن دوران و هم سال‌ها بعد شاخص است. مگر می‌شود کسی امروز «منتظرت بودم» را نخواند؟ و چرا هنوز مخاطبان موسیقی سراغ «گلنار» و «زهره» و «منتظرت بودم» برای لحظه‌های عاشقانه می‌روند. معتقدم این آثار تا قرن‌ها جایگاه خود را از دست نخواهند داد و خوانندگان قدیمی و جوان هنوز هم برای به شهرت رسیدن به سراغ آثار استاد مجید وفادار می‌روند.
در ادامه پوران وفادار خواننده و برادرزاده مجید وفادار درباره علت ماندگاری آثار وی به سما بابایی گفت: استاد وفادار قطعات را با تمام وجود و از دل می‌ساختند. گویی این آثار به او الهام می‌شد و علیرغم این که در دوره خود نیز مورد توجه قرار می‌گرفت انگار صد سال هم از زمان خود جلوتر بود. عشق و علاقه او به هنر و موسیقی بی‌نظیر بود. گفته شده وقتی او برای اولین بار یک پیانو را می‌بیند بعد از مدتی پدر و مادرش می‌بینند پایه پیانو را در آغوش گرفته و خوابش برده است. من با عمویم همکاری کرده‌ام و او آهنگ‌هایش را همیشه روی صدای خوانندگان تنظیم می‌کرد و قطعات مختص خود آنها می‌ساخت.
سما بابایی در ادامه از پوران وفادار پرسید که چقدر آثار مجید وفادار ناشی از جامعه‌شناسی فرهنگی و شناخت او برگرفته از نیازهای مردم بود و وفادار در پاسخ به این سوال بیان کرد: برای مجید وفادار مقبول افتادن آثارش نزد مردم بسیار اهمیت داشت. وقتی در رادیو مشغول به کار بودیم در باکس‌های رادیو نامه‌هایی از مردم می‌رسید که استاد همیشه به من می‌گفت برو نامه‌هایت را چک کن و چند روز بعد از من خواست که به همه آنها جواب بدهم و گفت ما همه چیز را از مردم داریم و وقتی آنها وقت می‌گذارند و برایت نامه می‌نویسند، باید به آنها پاسخ شایسته‌ای بدهی. عمو و پدرم هر دو کارمند دولت بودند و با مردم ارتباط داشتند. مشکلات و مسائل آنها و خواسته‌هایشان را از موسیقی می‌دانستند و طبق آن می‌ساختند و می‌نواختند.
در ادامه علیرضا امینی عنوان کرد: وقتی آثار مجید وفادار در اختیارم قرار گرفت با کارهایی مواجه شدم که مثل بسیاری از هنرمندان امروزی با این که نوازنده‌ای بسیار توانمند بوده و می‌توانسته همه آن مهارت را در نواختنش خلاصه کند، عمل نکرده است. او بهترین آثارش و شاه ملودی‌ها را برای ترانه‌ها استفاده می‌کند؛ آثاری که قرار است به استفاده جامعه برسد.
وی افزود: مثلثی که این روزها از آن به عنوان شکل گیری یک آهنگ خوب، ضروری یاد می‌کنند، قبول ندارم. یک آهنگساز خوب باید آنقدر قطعه‌ای با چفت و بست بسازد که مردم بتوانند به راحتی آن را سوت بزنند. بنابراین اگر بخواهیم مثلثی هم برای شعر، آهنگ و خواننده قائل باشیم باید بگوییم این مثلث متساوی الساقین است و قاعده‌ای که حجم هندسی این مثلث را شکل می‌دهد، آهنگ خوب و آهنگساز است.
امینی تصریح کرد: دلیل این که یک آهنگ را چند خواننده می‌خوانند و همه‌اش به اصطلاح می‌گیرد هم به خاطر آهنگسازی خوب کار است. باید ابتدا به آهنگ، بعد شعر و بعد خواننده فکر کنیم. متاسفانه خوانندگان امروز فکر می‌کنند می‌توانند در اثر هنری دست ببرند. چرا به محض این که قرار است عناصر قدمت فرهنگی و موسیقایی به نمایش گذاشته شود، به سراغ قطعه «منتظرت بودم» و سایر آثار مجید وفادار می‌رویم؟ زیرا نسل فرهیخته دهه ۲۰ و ۳۰ شبیه به نسل جوان امروز ماست، جوان ما مثل شاید میانسال آن دهه فکر می‌کند. به همین دلیل موسیقی قدیمی را می‌پسندد اما آهنگساز ما امروز نیاز او را برآورده نمی‌کند. بنابراین اگر امروز بیژن ترقی، رهی معیری و ... سایر شاعران برجسته را هم داشته باشیم باز هم آهنگسازانی نداریم که بتوانند کارهای شاخص خلق کنند.
سما بابایی در ادامه از پوران وفادار پرسید بازخوانی آثار مجید وفادار چقدر عمق هنر او را به نسل جوان شناسانده است؟ وفادار توضیح داد: عمویم شعرها را، خود برای آهنگ‌هایش انتخاب می‌کرد و گاهی در مورد شعرها نیز نظراتی را می‌داد. همچنین در خواندن نیز مهارت داشت و کاملا کار را برای خواننده راحت می‌کرد. بیشتر آهنگ‌های او مثل «مرا ببوس» بارها و بارها سلو زده شده است. برای مثال در ارکستر مسکو اجرا شده و نوازندگان زیادی با ویالون، پیانو و حتی تار آن را زده‌اند. نکته در این است که یک آهنگ وقتی جای کار دارد، بدون کلام هم زده شود، به دل می‌نشیند. وقتی خوانندگان نسل جدید این آثار را بازخوانی می‌کنند و از من بابت آن اجازه می‌گیرند تذکر می‌دهم در ساختار آهنگ هیچ دخالتی نکنند، زیرا اساسا نیازی به این تغییر ندارد.
علیرضا امینی نیز در این باره بیان کرد: ما نامه زدیم که آثار بازخوانی شده استاد وفادار باید قبل از نشر حتما با ما چک شود. خانواده استاد اصلا چشم‌داشت مالی به بازخوانی‌ها ندارند اما جدا از مالکیت مادی و معنوی و مساله کپی رایت، مشکل دیگر اینجاست که از آهنگ‌های مجید وفادار گاهی در فضای مجازی استفاده‌های سیاسی می‌شود و در صفحات مورد استفاده قرار می‌گیرد. ما نامه می‌زنیم و درخواست می‌کنیم اما می‌گویند نمی‌توان جلویش را گرفت اما چرا یک همکاری بین ارگان‌ها وجود ندارد که صفحاتی که بدون مجوز از این موسیقی‌ها استفاده می‌کنند توسط پلیس فتا بسته شوند؟ ایشان حدود ۳۲۰ تصنیف دارند که هنرمندان حرفه‌ای شاید ۲۰ تای آن را نمی‌شناسند و بهتر است به جای چند اثر محدود بقیه کارهای ایشان را بازخوانی کنند.