بررسی وضعیت تجویز و مصرف دارو در بیماران سرپایی سازمان تامین اجتماعی

افسون آیین‌پرست، سرپرست تیم پژوهشی این مطالعه اشاره کرد که دارو، به عنوان یکی از درون‌دادهای عمده مراقبت‌های سلامت، نقش ویژه‌ای در ارائه مراقبت‌های سلامت دارد. مصرف دارو نه تنها اثرات قابل توجهی بر سلامت جامعه دارد، بلکه هزینه‌های مستقیم و غیر مستقیمی را برای نظام سلامت در پی دارد. بر این اساس تلاش شد در مطالعه‌ای وضعیت تجویز دارو در بیماران سرپایی مراکز ملکی سازمان تامین اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن مورد بررسی قرار گیرد.

در این مطالعه تمام بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها و دی کلینیک‌های سازمان تامین اجتماعی در سطح کشور بررسی شد. اطلاعات موجود در بانک داده‌ای سیستم حذف دفترچه سازمان تأمین اجتماعی در خصوص مراجعات سرپایی و داروهای تجویز شده برای بیماران سرپایی مورد بررسی قرار گرفت. طبق آمار ارائه شده در سال مورد بررسی، ۱۵۰ میلیون و ۹۸۱ هزار و ۷۵۲ بار قلم دارو برای بیماران سرپایی مراجعه‌کننده به مراکز سازمان تامین اجتماعی تجویز شده بود. داروهای تجویزی شامل ۱۰۰۱ نوع دارو (بر اساس فراوانی نام دارو) بود. مجموع هزینه داروهای تجویز شده برای بیماران معادل ۴,۶۳۸,۳۷۴,۳۶۳,۳۳۳ ریال بود.

بررسی داروها بر اساس دفعات تجویز نشان داد که پر تجویزترین دارو قرص سرماخوردگی بزرگسالان و پس از آن کپسول آموکسی سیلین ۵۰۰ در رتبه دوم قرار داشت. تحلیل‌های انجام شده نشان داد که نزدیک به ۵۰ درصد از کل هزینه صرف شده برای دارو به ۲۰ قلم دارو اختصاص داشت که داروی کپسول آموکسی سیلین ۵۰۰ از نظر مجموع هزینه دارویی در رتبه نخست و قرص متفورمین ۵۰۰ در رتبه دوم از این نظر قرار داشت.

تجمیع داروهای تجویز شده به تفکیک نسخ نشان داد که در سال ۹۶ در مجموع ۴۵ میلیون و ۳۱۲ هزار و ۵۴۰ نسخه برای بیماران سرپایی مراکز ملکی سازمان تجویز شده بود. میانگین هزینه داروها در هر نسخه ۱۰۲ هزار و ۳۶۴ ریال بود و میانگین تعداد دارو در هر نسخه ۳۳/۳ قلم دارو بود. همچنین ۵/۱۷ درصد نسخ حاوی حداقل یک داروی تزریقی بود و حدود ۵/۳۷ درصد نسخ دارای داروی آنتی بیوتیک بودند.

وضعیت تجویز و مصرف دارو در گروه‌های سنی و جنسی مختلف متفاوت بود. این تفاوت الگوی تجویز در سطوح تخصصی متفاوت و مراکز مختلف ارائه دهنده خدمت نیز مشاهده شد. در الگوی تجویز و مصرف دارو در استان‌های مختلف نیز از نظر هزینه، تعداد اقلام و ترکیب داروها تفاوت‌هایی وجود داشت.

به گزارش روابط عمومی پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، بررسی یافته‌های مطالعه نشان داد که عوامل گسترده‌ای بر تجویز داروی مراکز ملکی سازمان تامین اجتماعی مؤثر است که از آن جمله می‌توان به چهار عامل اصلی ویژگی‌های گیرنده خدمت، ویژگی‌های ارائه دهنده خدمت، ویژگی‌های مراکز ارائه خدمت و ویژگی‌های اقلیمی و منطقه‌ای اشاره کرد. در حال حاضر سیستم‌های اطلاعاتی و بانک‌های داده‌ای در حوزه سلامت روند رو به رشدی دارد. تمرکز بر این منابع اطلاعاتی بستر مناسبی برای پژوهش و مدیریت مبتنی بر شواهد و ارتقای خدمات سلامت ایجاد خواهد کرد.

این طرح پژوهشی، پروژه کارفرمایی بود که به سفارش مؤسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی توسط پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی اجرا شد.