با تولید سالانه ۵ هزار و ۴۰۰ تن گل محمدی در آذربایجان‌شرقی، بوم‌گردی و گردشگری گسترش می‌یابد

گل محمدی آذربایجان شرقی به قیزیل گول مشهور بوده و در ادبیات این استان جایگاه ویژه ای دارد.

با اینکه گل محمدی در بیشتر مناطق کشور کاشته می‌شود ولی «قیزیل گول» آذربایجان شرقی، شهرت جهانی دارد و معروف است؛ چراکه عطر آن متمایز بوده و در صنایع مختلف از آن استفاده می‌شود.

شهرستان مرند نیز در استان آذربایجان‌شرقی با داشتن مناطق حاصلخیز و خوش آب و هوا در تولید این محصول پیشرو در کشور است. سری به روستای میاب این شهرستان که یکی از ۴ منطقه تولید گل محمدی در شهرستان مرند است می زنیم.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در گفت‌وگو با پانا در زمینه تولید گل‌محمدی می‌گوید: «در تولید گل‌محمدی، آذربایجان شرقی رتبه پنجم کشوری را داراست.»

محمد باقر بی پروا اظهار می‌کند:«در استان ما شهرهای اسکو، آذرشهر، مرند، شبستر و عجب شیر به ترتیب بیشترین تولید را در زمینه گل محمدی دارا هستند و به طور متوسط از هر هکتار این زمین ها چهارتن گل‌محمدی برداشت می شود و مقداری از گل محمدی برای تولید گلاب مصرف می شود. سالانه در کشور بالغ بر ۱۴ هزار هکتار زمین زیر کشت گل محمدی می‌رود که در این خصوص استان‌هایی چون مرکزی، کاشان، گلستان و چهارمحال و بختیاری جز تولیدکنندگان برتر هستند و آذربایجان شرقی در این میان رتبه ۵ کشور را دارد.»

این مقام مسئول همچنین بیان می‌کند:«صادرات نهال گل محمدی به صورت قلمه به کشورهای ارمنستان، آذربایجان و گرجستان انجام می شود و تولید نهال گل محمدی جایگاه خوبی را به خود اختصاص داده است. سالانه بالای ۳۰۰۰ اصله نهال در این مجموعه کشت و تولید می شود.»

وی می‌افزاید:«گلهایی چون گل رز جایگاه ویژه ای در خصوص تولید عطر و ادکلن دارند که در این میان گل‌محمدی نیز بیشترین کارایی را در این زمینه ایفا می‌کند. کشورهای اروپایی خواستار اسانس گل محمدی هستند که کشور بلغارستان به تازگی جایگاه خود را در زمینه گل محمدی باز کرده است. مزارع گل محمدی برای گردشگری نیز جایگاه مناسبی دارند و گردشگرها از تمام دنیا برای بازدید به آنجا سفر می‌کنند. این امر یک نوع ارزآوری است و ما هم برای تحقق این مورد کار می کنیم.»

بی‌پروا ادامه می‌دهد:«در استان ما نیز زمین هایی که شیب دار هستند و برای کشت دیم مناسبند و همچنین چهره زیبایی دارند برای این کار استفاده خواهند شد. بوم گردی کشاورزی را در فصل برداشت گل محمدی ایجاد خواهیم کرد تا توریست ها در این مزارع شبی را بمانند و از این مکان ها استفاده کنند تا بوم گردی، گردشگری نیز در این موضوع گسترش یابد. با هماهنگی میراث فرهنگی و همچنین استانداری اقدامات لازم انجام می گیرد و مجوزهای لازم دریافت خواهد شد. حتی در موارد دیگر کشاورزی بجز گل محمدی نیز این مورد را ایجاد خواهیم کرد تا این مکان ها برای گردشگری تعریف شوند. در بحث آموزش و گردش های علمی نیز می‌توانند برای دانشجویان مفید واقع شوند.»

مدیر صنایع تولیدی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در ادامه می‌گوید:«آذربایجان شرقی با توجه به اقلیمی که داراست شرایط مناسبی برای کشت گل محمدی و سایر گیاهان دارویی دارد و از طرفی با توجه به اینکه گل محمدی هم مصرف خوراکی دارد و هم اسانس بیشتر ادکلن ها در جهان است و هم بعنوان مواد اصلی تشکیل دهنده صنایع غذایی است خوشبختانه در استان با اینکه از سال ها قبل کشت گل محمدی رایج بوده اما همچنان در حال حاضر نیز به صورت منظم و اقتصادی در حال افزایش کاشت است.»

وی تاکید می‌کند:«میاب مرند با توجه به ارتفاع و آب هوایی که دارد بهترین نقطه برای کشت گل محمدی است هرچند که گل محمدی گیاهی کم آب بر است، جایگزین مناسبی برای گیاهان آب بر است.»

ایاز برنو نیز بیان می‌کند:«در گذشته این گیاه فقط در حاشیه مزارع و برای خود مصرفی کشت می شد. اما خوشبختانه امروز ۱۵ واحد صنایع تبدیلی بصورت کاملا صنعتی گیاه گل محمدی را خریداری و به عرقیات تبدیل می‌کنند و علاوه بر عرقیات، خشک شده این گیاه نیز برای صنایع تبدیلی مناسب است و هم اسانس آن در بازارهای جهانی برای خود جای بازکرده است.

وی می‌افزاید:«در سال گذشته توانستیم این محصولات را به اروپا و کشور های همسایه صادرات داشته باشیم.»

برنو همچنین می‌گوید:«۴ واحد در حوزه اسانس فعالیت دارند و سالانه ۴ تن ظرفیت دارند. البته این ۱۵ واحد تنها در حوزه گل محمدی کار نمی‌کنند و گیاهان دارویی را نیز فرآوری می‌کنند. در این میان دانشگاه سهند نیز روی تکنولوژی های موثری کار می‌کند که در آینده ای نزدیک با تکنولوژی بومی دیگر واحد ها را نیز تجهیز خواهیم کرد.»

وی اظهار می‌کند:« انواع مختلف گیاهان دارویی از جمله نعنا، کاکوتی و پونه برای پرورش به مزرعه انتقال داده می‌شوند.»

این مقام مسئول خاطر نشان می‌کند:«بیشتر اسانس ها به اروپا و اکثر عرقیات به کشورهای عراق و افغانستان صادر می‌شوند که در این حوزه استان ما رتبه دوم را داراست.»

ایاز برنو در پایان شرح می‌دهد:«غنچه گل‌محمدی نیز فواید و کاربردهای گوناگونی دارد و کشور کره جنوبی خواستار آن است. باتوجه به شرایط دریاچه ارومیه آینده روشنی را برای این حوزه پیش بینی می کنیم.»

مدیر سازمان جهاد کشاورزی شهرستان مرند نیز در ادامه این گفت و گو بیان می‌کند:«۲۴۲ هکتار زمین در شهرستان مرند زیر کشت گل محمدی است و از هر هکتار ۴ تن محصول برداشت می شود و سالانه چیزی حدود ۵۵۲ تن تولید داریم و بخشی از این تولیدات در مصارف خانگی مانند مربا و شربت استفاده می‌شود و مابقی در واحدهای عرق‌گیری، گلاب‌گیری و اسانس گیری استفاده و در بازار عرضه می‌شود.»

وی می‌افزاید:«در سال‌های اخیر میزان صادرات به کشورها کاهش یافته است و شهرستان مرند از نظر سطح زیر کشت و تولید گل محمدی رتبه سوم را در کشور دارد.»

علی صیادی خاطرنشان می‌کند:« با توجه به برنامهریزی‌های جهاد کشاورزی و اینکه اگر جلوی صادرات باز شود شاهد عملکرد خوبی خواهیم بود و قیمت ها نسبت به سال گذشته افزایش داشته اند و از ۱۸ هزارتومان تا ۳۰ هزار تومان خرید و فروش می‌شوند، در حالیکه در سال گذشته ۱۰هزار تومان نیز خریداری نمی‌شد و دلیل آن متوقف شدن ناگهانی صادرات به خارج از کشور بود.»

وی شرح می‌دهد:« برای اجرای طرح های مربوط به کشت گل محمدی تسهیلات ۴ درصدی در نظر گرفته شده است تا شاهد توسعه این مزارع باشیم. در ۴ نقطه از شهرستان مرند مانند ارتفاعات میشو، منطقه میاب و بخشی از ارتفاعات زنوز برای کشت گل محمدی بسیار مناسب هستند و گل های این مناطق هم اسانس بالایی دارند و هم بسیار خوشرنگ هستند.»

صیادی همچین عنوان می‌کند:«در شهرستان مرند ۴ واحد برای گلاب‌گیری و اسانس‌گیری داریم. بیشترین هزینه ای که در زمینه کشت این گیاه صرف می‌شود، برای کارگر است، وگرنه موارد دیگر مخارج خاصی ندارند. مشکل اساسی کشاورزان، نوسانات بازار است. برای مثال هنگامی که کشاورز محصول یک ساله اش را تولید می کند و بازار دچار نوسان می‌شود زحمت یک ساله کشاورز به یک باره از بین می‌رود. اگر با کشاورزی قراردادی صورت گیرد و کشاورز مطمئن باشد وقتی محصولی را می کارد خریداری خواهد شد، کشاورزی توسعه می یابد.»