در گفت و گو با پانا
محمدرضا اصلانی: سینمای مستند امروز بجای گسترش معنا، گزارش‌گونه عمل می‌کند
کاربرد سینمای مستند از دست رفته است/ برنامه‌سازی تلویزیونی بر ساختارهای فیلم مستند تاثیر گذاشته است/مستند باید بتواند پشت مساله را ببیند نه جلوی مساله را/ برنامه‌ساز تلویزیونی باید بداند چه برنامه‌ای می‌سازد که دارای اعتبار خبری باشد و یک مستندساز باید بداند چه کار می‌کند
تهران (پانا)- محمدرضا اصلانی معتقد است به جای اینکه ساختارهای مستندسازی بر برنامه‌سازی و مستندهای تلویزیونی تاثیرگذار باشد، برنامه‌سازی تلویزیونی بر ساختارهای فیلم مستند تاثیر گذاشته است و این موضوع، سهل‌انگارانه است و سینما نیست.
محمدرضا اصلانی نویسنده، پژوهشگر و فیلمساز درباره جایگاه فیلم مستند در سینمای ایران به خبرنگار پانا گفت: «سینمای مستند به اعتقاد من، کاربرد خودش را از دست داده است چون به جای اینکه معناها را گسترش دهد، گزارش‌گونه عمل می‌کند و تحت تاثیر برنامه‌سازی تلویزیونی قرار گرفته است. این نوع برنامه‌سازی تلویزیونی جایگاهی در سینما ندارد. این نوع فیلم‌ها، متشکل از یکسری مصاحبه به همراه برخی تصاویر هستند که به شیوه برنامه‌های تلویزیونی (یعنی برانگیزاننده) ساخته شده‌اند.»
وی تاکید کرد: «به جای اینکه ساختارهای مستندسازی بر برنامه‌سازی و مستندهای تلویزیونی تاثیرگذار باشد، برنامه‌سازی تلویزیونی بر ساختارهای فیلم مستند تاثیر گذاشته است! و این موضوع، به اعتقاد من سهل‌انگارانه است و سینما نیست. گفتگوهایی که در این فیلم‌ها وجود دارد، سندیت جامع ندارند و نمی‌توان آن را نوعی سند نامید؛ در واقع با این نوع گفتگوها، سند ایجاد نمی‌شود. در نهایت این گفتگوها، به جای اینکه موضوع را دست اول کند، آن را دست دوم می‌کند.»
اصلانی درباره ویژگی‌های اصیل سینمای مستند توضیح داد: «مستند باید بتواند پشت مساله را ببیند نه جلوی مساله را. در واقع فیلمساز به لایه‌های پشت یک موضوع و آنچه که مخاطب نمی‌تواند ببیند، می‌پردازد و آن را عیان می‌کند وگرنه همه جلوی موضوع را می‌بینند. اکثر فیلم‌هایی که امروز به نام مستند ساخته و پخش می‌شوند، برای ارجاع یک مساله درسی به کار می‌آیند.»
وی با اشاره به مستندهای انتخاباتی و اینکه ساخت این نوع مستندها نیز لازم هستند، بیان کرد: «تلویزیون کارش برنامه‌سازی است و باید کارش را انجام دهد اما وقتی صحبت از سینمای مستند می‌شود، موضوع مستندسازی اصولی مطرح می‌شود. البته مستندهای تلویزیونی، مستندهای انتخاباتی و برنامه‌های تبلیغاتی جای خودشان را دارند و همه اینها برای جامعه لازم است و اصلا بحث نفی اینها مطرح نیست بلکه ذات قضیه مهم است. یک برنامه‌ساز تلویزیونی باید بداند چه برنامه‌ای می‌سازد که دارای اعتبار خبری باشد و یک مستندساز باید بداند چه کار می‌کند.»
این پژوهشگر و فیلمساز خاطرنشان کرد: «جا پای دیگری گذاشتن مساله است؛ در حال حاضر فضا برای مستند تغییر کرده است و مستند لزومی ندارد خبری باشد چون خبر و خبرگزاری‌ها هستند و کار خبررسانی را انجام می‌دهند. این در حالی است که خبر، ثانیه‌ای تغییر می‌کند و ثانیه‌ای دیگر ارزش خبری ندارد و این موضوع در مستند جایی ندارد.»
وی با تاکید بر اینکه فیلم‌های مستند خوبی هم در چند سال اخیر ساخته شده‌اند و نمی‌توان همه را با یک چوب زد، گفت: «مساله من، نفی زحمات و کارهای عزیزان نیست و بحثم کلی است و کلیت سبب شده سینمای مستند تاثیر اجتماعی نداشته باشد، در حالی که سینمای مستند می‌تواند جامعه را متحول کند.»
اصلانی در پایان بر مقوله آموزش تاکید کرد و گفت: «چون در دانشگاه‌ها، در مورد سینمای مستند آموزش درستی صورت نمی‌گیرد حالا شاهد چنین وضعیتی هستیم. آموزش صحیح از بینش بر می‌آید اما در دانشگاه‌های ما تاکید روی ابزار و بحث فنی است.»
ارسال دیدگاه