درک استثنایی عباس کیارستمی و اصغر فرهادی از موسیقی فیلم

به گزارش ستاد خبری سی‌و‌هشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر، فردین خلعتبری در این کارگاه در رابطه با اهمیت توجه به هنر عنوان کرد: هنر، از زاویه نگاه هنرمند و از دید مخاطب یک موضوع خاص است، یعنی حتی فیلمی که عامه‌پسند محسوب می‌شود، برای گروهی بزرگ هم خاص است. سینما این قابلیت را دارد که ذهنیت کارگردان را به عنصری که مخاطبان آن را ببینند، تبدیل کند.

او در مورد جایگاه موسیقی در سینمای ایران، گفت: متأسفانه موسیقی یکی از موضوعات جانبی یا مکمل آثار سینمایی است، اگر دقت کنید، در میان موارد فنی فیلم‌های ایرانی مثل تدوین، فیلمبرداری، موسیقی یا صداگذاری، در جشنواره‌های خارجی توجه چندانی نشده و کسی در این حوزه‌هاجایزه‌ای نگرفته است. البته که جشنواره‌های اروپایی، برخلاف جشنواره‌هایهالیوودی بیشتر به موضوع فیلم‌ها نگاه می‌کنند، حتی بعضاً فیلم‌هایی مورد تقدیر قرار گرفتند که از نظر فنی کارهای شاخصی نبودند، ولی به لحاظ فلسفی و ذهنی، توانستند به جریان فکری برگزارکنندگان جشنواره نزدیک باشند.

این آهنگساز مطرح کشورمان با تمجید از سینمای عباس کیارستمی اضافه کرد: به عقیده من او یک استثناست که خوشبختانه باعث شد بخشی از نگاه سینمای غرب، به‌واسطه زاویه‌دید به ظاهر ساده اما در‌عین‌حال پیچیده عباس کیارستمی به سمت سینمای ایران بچرخد. البته که ما در تاریخ‌مان یک مورد استثنائی دیگر هم داریم که اصغر فرهادی است، کسی که او هم با سبک خاص خود نوع دیگری از سینما را تحت تأثیر قرار داده است.

خلعتبری درباره میزان اقبال کمتر به آثار سینمایی در سال‌های اخیر، نسبت به گذشته گفت: همه ما خیلی بیشتر از بیست سال پیش فیلم می‌بینیم. در سال‌های دور، یک فیلم می‌دیدیم، یک هفته راجع به آن فکر و یک سال با آن خاطره‌بازی می‌کردیم، اما این روزها همه آدم‌های دنیا با سرعت بالایی فیلم می‌بینند. به همین دلیل، تولیدات سینمایی در سراسر جهان بسیار زیاد و البته شبیه‌ به ‌هم است، چون اکثر فیلمسازان می‌خواهند آثارشان در جشنواره‌ها دیده شود و تشویق شوند و این مسئله، خاص بودن را سخت می‌کند، اگرچه این امر غیرممکن نیست. ما باید در هنر، هم‌زمان به دو نیاز بپردازیم، یکی نیاز هنرمند برای بیان هنری و دیگری نیاز مخاطبی که این اثر را تماشا می‌کند، این مخاطب یعنی همه، آدم باسواد، بی‌سواد، سینمایی، ریاضیدان و هرکسی که کار را می‌بیند.

او در رابطه با میزان اثرگذاری موسیقی در فیلم‌های سینمایی گفت: در این حوزه جریانی داریم که از موسیقی کلاسیک، به موسیقی الکترونیک و مینیمالیستی و مدل‌های مختلف می‌رسیم. اکثر آهنگسازان، این مدل‌هایمختلف را می‌شناسند، اما بعضی اوقات پیش‌آمده که آهنگساز اثری را انتخاب می‌کند که با کار همسان نیست و مورد توجه قرار نمی‌گیرد. شما ببینید، فیلم‌های ایرانی که در جشنواره‌های داخلی جایزه موسیقی گرفتند، کمتر توانستند در جشنواره‌های خارجی شرکت کنند و موفق باشند، چون نوع موسیقی آثارشان مورد توجه داوران خارجی قرار نمی‌گیرد.

آهنگساز «اتوبوس شب» اضافه کرد: سؤالی که باید به آن پاسخ داد، این است که کارگردان‌های ما چقدر در مورد موسیقی مرتبط به تفکر خودشان،دغدغه‌مند هستند و به چه آثاری بیشتر گوش می‌دهند؟ جواب، ساده است چون اکثر آنها به آثار پاپ و عامیانه گرایش دارند، البته نه اینکه این سبک از موسیقی مناسب نیست، نکته اینجاست که این کارگردان باید جستجو کند و مابه‌ازا تفکر خودش را در یک موسیقی پیدا کند. موسیقی باید به معنای هم‌زاد و همتای فیلم باشد نه اینکه فقط نقش مکمل را ایفا کند.

او افزود: یک‌سری از کارگردانان فقط به‌خاطر عادتی که سینما به استفاده از موسیقی دارد، از قطعات موسیقی در آثارشان استفاده می‌کنند. مثلاًکارگردانانی مانند کیارستمی یا فرهادی که سازندگان تأثیرگذار و مؤلفی در سینمای ایران هستند، به‌مرور زمان به‌سمتی گرایش پیدا کردند که از موسیقی به شکل کلاسیکِ موزیک متن استفاده نمی‌کنند، چون احساس می‌کنند فیلم‌شان نیازی به مکمل ندارد. یکی از وظایف کلاسیک موسیقی در سینما، تزئین فیلم بوده است، درحالی‌که سینمای این کارگردانان کمتر نیاز به تزئین دارد و فقط در انتهای کار برای خالی نبودن تیتراژ از موسیقی استفاده می‌شود تا آرامشی را به وجود بیاورد که مخاطب به آن چیزی که در سالن دیده، فکر کند. متأسفانه کمتر اتفاق می‌افتد که یک کارگردان دغدغه‌ای در این زمینه داشته باشد و مثلاً بگوید که این موسیقی، نه فقط موسیقی فیلم من؛ که خودِ من است.

خلعتبری در پایان به‌عنوان موزیسینی که وارد پروسه تولید فیلم شده، بیانکرد: سینمایی که ما دنبالش هستیم یک جنون محض است! اصلاً بازاری ندارد یعنی شما اثری را تولید می‌کنید که جایی نمی‌توانید آن را بفروشید. من حس می‌کنم سینما یک جنون را در ما به‌وجود‌آورده که فیلم تولید می‌کنیم. اگر موضوع و نگاه فیلمی صرفاً از منظر اقتصادی باشد، یک هنر بی‌سرانجام و بدون آینده است، ولی اگر موضوع آن انسانی باشد، آن‌موقع سینما تبدیل می‌شود به همه چیز.

سی‌و‌هشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر، از ۵ تا ۱۲ خرداد ۱۴۰۰ به دبیری محمدمهدی عسگرپور نویسنده، کارگردان و تهیه‌کننده سینما در تهران، در حال برگزاری است.