سیدحمید پورمحمدی*
ایرانِ ۱۴۲۴
طرح آمایش سرزمین که کشور از ۵۰ سال قبل به‌دنبال آن بود، بالاخره بعد از حدود ۶ سال کار مداوم در سکوت خبری نهایی شد و به تصویب شورای عالی آمایش سرزمین رسید و این سند بسیار مهم بزودی رونمایی خواهد شد.
تنظیم و تدوین این طرح که توجه ویژه‌ای به عدم توازن‌ها و عدم تعادل‌ها در حوزه‌های مختلف و دوم مزیت‌های کشور دارد، می‌تواند برای کشور مانند یک سکوی جهش اقتصادی و موتور محرکه توسعه باشد. تهیه این طرح یکی از بزرگترین کارهای دهه‌های اخیر است که از قبل از انقلاب اسلامی، کشور به‌دنبال آن بوده است.
در دهه ۵۰ مطالعاتی در مورد این موضوع توسط شرکت ایرانی- فرانسوی ستیران با همکاری سازمان برنامه و بودجه آغاز شد که البته در حد مطالعه باقی ماند. این اولین دوره مطالعات آمایش سرزمین بود اما آخرین آن نبود. در دهه ۶۰ نیز دوباره مطالعه در این خصوص رقم خورد و مجدداً نیمه تمام رها شد. البته موضوعاتی مانند سواحل مکران، محور شرق و مناطق آزاد از دل این مطالعات بیرون آمد. اما در دهه ۷۰ و ۸۰ نیز مجدداً تنظیم این سند مورد توجه قرار گرفت. در دهه ۷۰، موضوعاتی مانند نظریه پایه توسعه و توسعه درون‌زا و برون‌نگر و توجه بموقعیت و مزیت‌های سرزمین مورد تأکید قرار گرفت. در دهه ۸۰ نیز، به موضوعاتی مانند ضوابط ملی آمایش سرزمین و نظریه پایه توسعه و لزوم تشکیل شورای آمایش سرزمین پرداخته شد. اما در هر دو دهه کار نیمه تمام رها شد و منجر به تهیه سند آمایش سرزمین نشد.
اما در اواخر دهه ۹۰ بالاخره این طرح تدوین شد و به نتیجه رسید. مطالعاتی که برای این امر انجام شد، یکی از مشارکتی ترین، گسترده‌ترین و تعاملی‌ترین مطالعات تاریخ کشور است.
مشارکتی‌ترین از این حیث که ۱۳ دانشگاه و ۱۰ گروه مهندسین مشاور در تدوین این سند مشارکت داشتند. گسترده‌ترین از این حیث که حدود ۱۱۵۰ جلد مطالعه برای آن انجام شد و این تعداد حدود ۱۱۰۰ جلد مطالعه در سطح استانی و ۵۰ جلد مطالعه در سطح ملی و آمایش ملی بود. به گونه ای که به طور متوسط برای هر استان حدود ۴۰ جلد مطالعه انجام شد. و تعاملی‌ترین بود؛ به این سبب که تمام دستگاه‌های اجرایی استانی و ملی، دفاتر تخصصی و کارشناسان سازمان برنامه‌وبودجه کشور در تدوین آن تعامل داشتند.علاوه بر این، در تنظیم این سند یک ژئودیتابیس Geo databse تشکیل شد که بیش از ۷ میلیون و ۲۰۰ هزار داده و آمار را در بر می‌گیرد و بر اساس آن، نقشه‌های وضع موجود کشور و وضع مطلوب برای سال ۱۴۲۴ را نمایش می‌دهد.اما کار متفاوتی که انجام شد این بود که این بار طرح آمایش سرزمین در حد مطالعه باقی نماند و بلکه تقریباً یک سال تمام کمیته تخصصی آمایش سرزمین موضوعات را بررسی می‌کرد که خوشبختانه در پایان سال ۱۳۹۹ برای اولین بار اسناد ملی و استانی طرح آمایش سرزمین به تصویب شورای عالی آمایش سرزمین رسید. به این ترتیب بالاخره کشور ما صاحب یک سند پایه برای توسعه یافتگی
متوازن و متعادل و برمبنای ظرفیت‌ها و مزیت‌های هر منطقه شده؛ که نتیجه ۶ الی ۷ سال تلاش فراوان است.این یک سند بالادستی و لازم الاجراست که مدتی نزدیک به یک سال زمان می‌خواهد تا برخی از اقتضائات و الزامات آن توسط نهادهای مختلف به تصویب برسد.
در این سند توجه شده است که چه فعالیتی را در چه جایی، چه جمعیتی در چه جغرافیایی و چه زیرساختی در چه منطقه‌ای لازم است تا ارزش افزوده متعادلی در تمام پهنه سرزمین رقم بخورد و چنین نباشد که محرومیت مانند کمربندی دورتا دور کشور را فرا بگیرد و توسعه‌های غیرکارشناسی به بحران‌هایی مانند بحران کم آبی دامن بزند.این سند پس از طی مراحل نهایی خود می‌تواند به برنامه‌های توسعه کشور کمک بزرگی کند و کار کارشناسی جایگزین سلیقه‌ها باشد. از این پس ملاحظات سند ملی آمایش سرزمین است که مشخص می‌کند، نهادهایی مانند شورای اقتصاد و سازمان‌ها باید چه تصمیماتی برای توسعه کشور بگیرند و بانک‌ها و صندوق توسعه ملی حق اعطای ضمانت‌ها و وام‌ها به کدام پروژه‌ها را در کدام مناطق دارند. این یک حرکت بزرگ به سمت توسعه متوازن و متعادل خواهد بود که نگاه آن به توسعه در قلمروهای مستعد، استقرار زیرساخت‌ها و جمعیت و فعالیت‌ها در الگوی مطلوب کشور است.
*معاون اقتصادی و بودجه سازمان برنامه و بودجه
منبع: ایران
ارسال دیدگاه