سینمای مستند؛ سینمای کشف الشهود

الف : سینمای مستند سینمای کشف وشهود است . سینمای دغدغه است. امکان ندارد کسی در سینمای مستند فعالیت کند وبدون دغدغه مندی اثر چشمگیری خلق کند. سینمای مستند سینمای خلاقیت و برساختن و نزدیک شدن به حقیقت است. اصلا کشف میدانی و غیرمنتظره درسینمای مستند امکانی برای حضور می یابد و از همین جاست که این سینما در نزد مخاطبانش عزیز و با شکوه است. سینمای مستند در کشورما ، "سینمای مغفول" و کنار گذاشته شده ای است . به آن کمتر بها داده شده و هیچگاه در حد واندازه تاثیر گذاری شگرف اجتماعی ، سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی ش قدر ندیده است ...
ب : سینمای مستند با وجود قدمتش در کشور ما ، در تولید و پخش در طول این سالها حمایت چشمگیری نشده است. با این وجود همین سینمای مهجور، مجموعه ای قابل اعتنا از سندهای تصویری مانا در حوزه های اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی تولید کرده که خود منبع بزرگ و فوق العاده ای برای تولیدات داستانی و غیر داستانی در زمینه های مختلف بوده است ...
اما این تمایزها هیچگاه سبب نشده که نگاه ویژه ای به آثار مستند بشود . اصلا نگاه استراتژیک و طویل مدت به این حوزه وجود نداشته است. در حالی که می دانیم بخش عمده کارکرد مستند ثبت و ضبط یک واقعه برای ادوار تاریخی بعد است . عمده کارکرد آثار مستند علاوه براینکه در زمان حال نمود دارد ، با گذشت زمان بیشتر اعتبار پیدا می کند . با این نگاه بخش عمده کارکرد آثار مستند برای نسل های بعد است . که عملا چنین نگاهی به سینمای مستند وجود نداشته است یا آنقدر خفیف وکم رمق بوده است که به راحتی می توان از کنار آن گذشت. همین فقدان نگاه مدیریتی سینمای مستند ما را کاملا به حاشیه برده است ...
ج : مشکل اساسی سینمای مستند ما، هم در بحث تولید محتوا مشهود است و هم در حوزه پخش و دیده شدن . گلایه های گاه و بیگاه مستند سازان از مراجع دولتی و حاکمیتی برای " نگاه دست دوم داشتن " به این هنر دست اول هم ظاهرا راه به جایی نبرده و آنقدرها کار ساز نبوده است ...
در این اوضاع عجیب که کرونا یک تنه همه مشاغل هنری و غیر هنری را به گوشه رینگ برده و به زودی برهمه آنها توفق خواهد یافت . خبر کمک به مستند سازان در همراهی پروژه های بزرگ دولتی و ثبت و ضبط آنها ، حقیقتا یک خبر خوب و یک اتفاق بزرگ در این حوزه محسوب می شود که باید آن را دراین سال سیاه وانبوه خبرهای بد ، به فال نیک گرفت. به عبارتی همان کاری که پیشتر به صورت محدود و موردی در حوزه های پتروشیمی ، فولادسازی ، ماشین سازی ... دیده ایم این بار قرار است به صورت مداوم در حوزه های پروژه های دولتی به صورت رویه توسط مستند سازان حرفه ای به فرجام برسد ...
این اتفاق می تواند راه نجاتی برای این سینمای مغفول مانده و دست کم گرفته شده باشد . اگرچه ممکن است این ایراد گرفته شود که این نوع فیلمسازی " مستندساز" را به " رپرتاژ ساز" ساده تبدیل می کند و باعث تنزل جایگاه مستند ساز شود اما باید توجه داشت بها دادن بیش از حد به چنین بد گمانی ، دقیقا مثل این است که از ترس خطرات احتمالی ریزش معدن طلا هیچوقت وارد آن نشویم! ... بله! شروع هر کاری نواقص ، دست اندازها و مشکلات خاص خودش را دارد . چه کسی منکر چنین چیزهایی است؟ ولی هیچوقت به خاطر چنین خطرهایی نمی توان کاری را شروع نکرد یا ازآن پا پس کشید ...
یک مستند ساز فهیم اول از همه جایگاه خودش را می داند . بر ابزار کارش تسلط دارد ومی داند هر کاری ملزومات خاص خودش را دارد مستند ساز خبره می تواند خودش و هنرش را به کار فرما بشناساند ... بله ! متوجهم که در این چرخه ممکن است خطراتی هم نگاه حرفه ای مستند ساز ما را تهدید کند، اما صرف توجه به اهمیت مستند سازان حرفه ای در همراهی پروژه های بزرگ تنها قدم اول است وباید همه همت کنند که این قدم اول درست و اصولی و هدفمند برداشته است تا بواسطه آن قدمهای بعدی را برداشت . البته که در راه رسیدن به مستند سازی راه طولانی در پیش است که "این" ابتدای این راه دور ودراز است. از یکجا نشستن و چوب در چرخ کاری که شروع نشده کردن قطعا چیزی در نمی آید . همراهی مستند سازان حرفه ای و نام آشنا و امتحان پس داده می تواند این حرفه را از "ایستایی" فعلی خارج کند و چشم اندازی دیگری را پیش روی آنها قرار دهد.