نگاهی به بیش از یک صد سال فعالیت دبیرستان سعدی اصفهان

به گزارش مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش، دبیرستان ماندگار سعدی دوران آغازین و طلایی خود را از میدان نقش جهان طی سال‌های ۱۲۹۱ تا ۱۳۵۲ و دوران جامع خود را از انتقال به سه راه حکیم نظامی و خیابان ارتش از سال ۱۳۵۳ شمسی تاکنون سپری نموده است .

ابتدا در سال ۱۲۹۱ شمسی آموزشگاهی در پشت ساختمان تاریخی چهلستون به نام «مدرسه مالیه» افتتاح شد. دوسال بعد، میرزا صادق انصاری که شخصیتی برجسته و فرهنگ پرور بود مدیریت مدرسه را بر عهده گرفت و نام آن را به «ملیه» تغییر داد. این مدیر برجسته در مدت شش سال مدیریت خود، فعالیت‌های شایانی در رشد و شکوفایی دانش آموزان در آن زمان انجام داد.

در سال ۱۲۹۹ شمسی مدیریت مدرسه به محمد تقی صدری واگذار شد. به خاطر نامناسب بودن محل، مدرسه ملیه به یکی از بناهای قدیمی به نام باغ کاج در نزدیکی ساختمان چهلستون (نزدیک محل قبلی) که تا آن زمان اداره بلدیه (شهرداری) بود و بعد هم دبستان پهلوی شد، انتقال یافت که ابتدا به «دبیرستان نمره یک دولتی» و سپس به «دبیرستان سعدی» تغییر نام یافت.

با تأسیس اداره معارف(اداره فرهنگ) اصفهان، محمدتقی صدری رئیس جدید دبیرستان از آن اداره درخواست نمود به علت نامناسب بودن ساختمان دبیرستان، آن را تخریب و مدرسه‌ای جدید در همان مکان یا در زمین‌های کناری مدرسه فعلی برای دبیرستان بنا شود.

با پیشنهاد میرزا اسداله مصفا رئیس اداره معارف به وزارت، در سال ۱۲۹۹شمسی با تصویب هیأت وزیران قطعه زمینی به مساحت ۱۴۰۶ مترمربع از زمین‌های نزدیک در فاصله دو عمارت تاریخی‌ عالی‌قاپو و تالار اشرف(اداره فرهنگ) که در اختیار نظامیان و مورد استفاده آنان بود برای ساخت دبیرستان جدید به اداره‌ی معارف واگذار شد .

انتخاب قطعه زمین با ظرافت، دقت نظر خاص و در نهایت سلیقه توسط مهندسان و مشاوران انجام شدکه ساخت دبیرستان در بهترین نقطه یا مرکز شهر اصفهان و در نزدیکی میدان نقش جهان و بناهای تاریخی همراه بوده است که اصول مرکزیت، امنیت، دسترسی، وسعت لازم، فضای باز و شلوغ نبودن به خوبی در آن رعایت شده بود.

در سال تحصیلی ۱۳۰۸شمسی مدارس ملی هر یک علاوه بر شش کلاس ابتدایی دو یا سه کلاس اول متوسطه(دوره اول) داشتند که در دبیرستان سعدی و همچنین صارمیه، در هرکلاس به طور متوسط بیش از۷۰ نفر دانش‌آموز مشغول به تحصیل بودند و هر سال هم تعدادی به این جمعیت اضافه می‌شدند.با پذیرش پیشنهاد مدیران در تاریخ ۱ مهر ۱۳۰۹ دبیرستان سعدی یکی از اولین مدارسی بود که بدون حضور دانش‌آموزان ابتدایی و به صورت مستقل به فعالیت پرداخت.

سرانجام پس از گذشت ۱۳ سال، در ۲۹ اسفند ۱۳۱۳ نخستین سنگ بنای دبیرستان سعدی در جشنی در محل ساختمان به دست علی اصغر حکمت، وزیر معارف، که با خطی خوش توسط هنرمند اصفهانی تاریخ ۳۰ اسفند ۱۳۱۳ برآن حک گردیده بود نصب شد. پس از نصب سنگ یادبود در زیر مدخل جنوبی ساختمان، بلافاصله ساخت آن آغاز گردید و حدود دو سال به طول انجامید.ساختمان این دبیرستان در دو طبقه، در سال ۱۳۱۴شروع و در سال ۱۳۱۶همزمان با هفتصدمین سال تألیف گلستان سعدی، به پایان رسید و شروع به فعالیت نمود.

در طراحی ساختمان و جایگاه آن به شرایط اقلیمی، جهت گیری مناسب نور، دسترسی از دو طرف به فضای آزاد و دیگر نکات مهندسی، فنی و بهداشتی به خوبی توجه شده بود. ساختمانی زیبا، با عظمت و محکم با کلاس‌ها، سالن‌ها، ایوان، ستون‌های ستبر و سترگ که در یک کلام عظمت بنا دلالت بر عظمت بانی و سازنده آن و کتبیه‌ها مزین به آیه و اشعار زیبا و پرمحتوا گواهی بر دانش دوستی و ادب پروری بانیان آن داشت. همچنین داخل و خارج این بنا با آیاتی از قرآن کریم، با اشعاری از فردوسی، نظامی، گنجوی، ادیب نیشابوری و سعدی با خط نستعلیق مزین شده بود.ساخت دبیرستان سعدی توسط استاد غلامحسین سنمّار از بهترین معماران و استادکاران اصفهانی انجام گرفت.

طراحی و احداث بنا با نمای آجری در دو طبقه انجام گرفت که فرم کلی پلان آن تی(T)شکل بود و قسمت پایین با ستون‌های سنگی زیبا و قسمت بالا با ستون‌های گچ‌بری بسیار ظریف استوار شده بود.هر کس وارد دبیرستان سعدی اصفهان می‌شد، در همان لحظه ورود، در سر در ورودی ساختمان دبیرستان مجذوب آیه «و من یؤتی الحکمه فقد اوتی خیراً کثیرا» ، با خطی زیبا می‌شد.

بر پیشانی ایوان ساختمان با شکوه دبیرستان، عبارت پربار " دانایی توانایی"، دیده می‌شد که به خط نستعلیق کاشی‌کاری شده بود. در طرفین ایوان در زیر دو بال گسترده ساختمان شعر زیبای" توانا بود هرکه دانا بود زدانش دل پیر برنا بود" دیده می‌شد.

از اوایل سال ۱۳۱۴شمسی مجالس همایش، وعظ و سخنرانی در اصفهان و در دبیرستان سعدی تشکیل می‌شد.دبیرستان سعدی در آن سال‌ها ازچنان جایگاه علمی و فرهنگی ویژه و بالایی برخودار بود که علاوه بر مسئولین، مطبوعات ونشریات اصفهان آن رامی‌ستودند. از فعالیت‌های فوق برنامه علمی و فرهنگی دبیرستان می‌توان به انجمن دینی(مذهبی)، انجمن سالنامه، انجمن سخنرانی، انجمن نمایش و موسیقی، نشریه‌های فعال دیواری دبیرستان، انجمن نقاشی، انجمن رادیو، انجمن کتابخانه، انجمن آزمایشگاه شیمی وانجمن اولیاء و مربیان (انجمن همکاری خانه و مدرسه) اشاره کرد.

در سال‌های پیش از انقلاب طرحی تهیه گردید که با آزادسازی فیزیکی فضاهای اطراف میدان نقش‌جهان براساس یک پروژه شهرسازی این قسمت‌ها به فضای سبز یا مؤسسات فرهنگی نظیر موزه و نمایشگاه تبدیل شوند.

در سال ۱۳۵۳ مدرسه سعدی از محل قبلی خود در مجاورت میدان نقش جهان به ساختمان جدید واقع در سه راه حکیم نظامی انتقال یافت و به عنوان دبیرستان جامع در فرایند آموزش و پرورش قرار گرفت.این ساختمان شامل اتاق‌ها و کلاس‌های متعدد، سه آزمایشگاه مجهز، سالن اجتماعات و سایت رایانه، نمازخانه، کتابخانه راهروهای عریض در حدود دو و نیم متر می‌باشد که در دو راهرو بالا و پایین برای برگزاری آزمون‌ها گنجایش۲۷۰ نفر و سالن بزرگ امتحانات که در ضلع جنوبی و شمالی ۶ باب پنجره بزرگ با طراحی متفاوت دارد گنجایش۱۸۰ صندلی برای برگزاری امتحان را دارد.

از مدیران قدیم دبیرستان سعدی می‌توان به محمدتقی خان صدری، حسین دانشجو، جمال‌الدین رضوان، ناصرقلی بهاء صدری، احمد مدرس صادقی، سید محمود نوربخش، عبدالحسین مانی و ابراهیم نیلفروشان اشاره کرد.

باتوجه به این که دبیرستان سعدی چشم و چراغ مدارس اصفهان بودو بهترین دبیران و دانش آموزان در این مدرسه تحصیل می‌کردند، این برتری زبانزد عام و خاص شده بود. آنها نه تنها در فهم مطالب علمی بلکه در مسائل و اتفاقات اصلی کشورمانند مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی صاحب نظر و برجسته بودند و نسبت به آن بی‌تفاوت نبودند بنابراین فعالیت‌های مبارزاتی و انقلابی آن‌ها به سال‌های خیلی قبل و از زمان ملی شدن صنعت نفت برمی‌گردد. تکثیر و پخش اطلاعیه‌ها و متن سخنان امام خمینی رحمت الله علیه برعلیه رژیم پهلوی، گنجانیدن فرمایشات حضرت امام(ره) در بین سوال‌های درسی، تکثیر و ارسال آن به سراسر کشور توسط دانش‌آموزان، شعارنویسی بر روی دیوارها نمونه‌هایی دیگراز افتخارات این آموزشگاه بوده که با پیروزی انقلاب و شروع جنگ تحمیلی به اوج خود می‌رسد.

این دبیرستان بیش از ۸۰ شهید تقدیم انقلاب اسلامی کرده که تعدادی از آنها جزو دانش آموزان نخبه مدرسه وفرمانده‌هان دفاع مقدس بودند از جمله شهدای والامقام که در این دبیرستان تحصیل می‌کردند می‌توان به دکتر سید محمد حسینی بهشتی، جلال افشار، احمد قدیریان(فرهنگی)، حبیب‌اله رضایی(دبیر)، سید محمود ابطحی، علی محمد خودسیانی، اصغر جوانی، حسن ریخته گران، مجید فرهمند سودرجانی اشاره کرد.