«خانه ما»؛ الگوی صحیح برای آموزش مهارت مالی در تلویزیون

در این یادداشت برصدد آن برآمدیم که صرفاً به جنبه اقتصادی بپردازیم. امروزه با توجه به گسترده و پیچیده شدن اقتصاد در کشور و در جهان، لزوم فراگیری سواد مالی و اقتصادی برای افراد جامعه و به خصوص برای کودکان و نوجوانان بسیار پررنگ و مشهود شده است. تاکنون تنها آموزشی که در زمینه مالی و اقتصادی به کودکان داده می شد، پس انداز کردن بود که آن هم بدون الگوی صحیح و بدون بیان جزییات ارائه می شد. بحران مالی سال ۲۰۰۸ در جهان، بحران ارزی سال ۱۳۹۱ در ایران و بیشتر از همه اپیدمی ویروس کرونا لزوم آموزش مالی به عموم مردم را مورد تاکید و اهمیت قرار دادند. پس از این بحران‌ها برخی از کشورها مانند روسیه به تدوین برنامه راهبردی در زمینه سواد مالی پرداختند تا از ثمرات تلخ این بحران‌ها جلوگیری کنند.
در کشور ما توجه به این امر بسیار اندک و سطحی می باشد، پس به عنوان یکی از اولین فعالیت های مهم و تاثیر گذار در زمینه سواد مالی به بررسی دقیق برنامه مسابقه «خانه ما» می‌پردازیم.

استاندارد اول: کسب درآمد
درآمد برای بیشتر مردم توسط ارزش بازاری کارشان، که به عنوان دستمزدها و حقوق پرداخت می شود؛ تعیین می شود. مردم می توانند درآمد و فرصت های شغلی شان را توسط انتخاب کسب آموزش بیشتر، تجربه کار و مهارت های شغلی افزایش دهند. در این برنامه یک شبانه روز فرصتی برای کسب درآمد در نظر گرفته شده است. در طول این فعالیت خانواده ها متوجه می شود که کسب مهارت چه میزان اهمیت دارد. در شرایط بیماری کرونا این موضوع برای برخی افراد که به شغل شان آسیب وارده شده است، دوچندان جلوه می کند. نکته قابل توجه اینجاست که هر چه مهارت بیشتر و کارا تر باشد، درآمد بیشتری حاصل می شود. اکثر خانواده ها به دنبال فروش غذا و یا تغذیه های خانگی می روند، البته این امر به نوبه خود نشان دهنده نقش تاثیر گذار زن در خانواده است. اما خانواده هایی که به سراغ مهارت های حرفه ای مانند ساخت زیورآلات دستی یا پولیش کردن خودرو می روند، درآمد بیشتری کسب می کنند.

استاندارد دوم: خرید کالاها و خدمات
مردم نمی توانند همه کالاها و خدماتی را که می خواهند؛ بخرند یا تولید کنند. مردم می توانند با اتخاذ تصمیمات آگاهانه خرج کردن که شامل جمع آوری اطلاعات، برنامه ریزی و بودجه ریزی می باشد؛ وضعیت اقتصادی شان را بهبود بخشند. با توجه به بودجه ای که ابتدای برنامه برای هر خانواده در نظر گرفته می شود، می توان گفت که بودجه ریزی و برنامه ریزی و انتخاب صحیح کالا بسیار حائز اهمیت است. پس یکی از نکات مثبتی که این برنامه دارد، نشان دادن ضرورت بودجه ریزی می باشد. ناگفته نماند که آموزش این امر خالی از لطف نیست و برای تکمیل هدف این برنامه، نیاز است تا آموزش هایی در این زمینه به مردم جامعه داده شود.

استاندارد سوم: پس انداز
پس انداز بخشی از درآمد است که مردم تصمیم می گیرند که برای استفاده آینده کنار بگذارند. شاید در طول سی روزی که برنامه مسابقه خانه ما برگزار می گردد، نتوان ضرورت پس انداز را به نحو احسن نشان داد. اما جنبه مثبتی آن، رتبه بندی و امتیاز دهی خانواده ها بر اساس میزان پس اندازشان است.

استاندارد چهارم: استفاده از اعتبار
اعتبار به مردم اجازه می دهد که کالاها و خدماتی را بخرند که می توانند امروز استفاده کنند و بهای آن کالاها و خدمات را به همراه بهره در آینده پرداخت کنند. شاید نقطه مغفول این برنامه همین مسئله اعتبار باشد. یعنی چنین ویژگی که خانواده ها بتوانند از یکدیگر یا از خود برنامه وام بگیرند و با بهره ای کم آن را باز گردانند. وام گرفتن یکی از ابزارهای تامین مالی برای خانواده ها می باشد. برخی به صورت بی رویه اقدام به اخذ وام می کنند که بازگرداندن وام، آنها را دچار مشکل می کند. پس تصمیم گیری صحیح در اخذ وام بسیار حائز اهمیت است.

استاندارد پنجم: سرمایه گذاری مالی
سرمایه گذاری مالی خرید دارایی های مالی به منظور افزایش درآمد یا ثروت در آینده است. شاید این استاندارد را در یک ماه نتوان به صورت کامل اجرا کرد. اما سرمایه گذاری صحیح یک ابزار بسیار مهم می باشد که خانواده ها می توانند برای افزایش سطح درآمد خود از آن استفاده کنند. این امر در خانواده های ایرانی کم رنگ است، پس باید بیشتر به آن توجه کرد و در سطح خرد به مردم جامعه آموزش داد.

استاندارد ششم: محافظت و بیمه
مردم به منظور حفظ خودشان از ریسک مالی از دست دادن درآمد، دارایی ها، سلامتی یا هویت انتخاب می کنند. آن ها می توانند پذیرش ریسک، کاهش ریسک یا انتقال ریسک به دیگران را انتخاب کنند. آموزش روش انتخاب بیمه صحیح مانند بیمه بازنشستگی، بیمه خودرو، بیمه سلامت و بیمه عمر(که در ایران بسیار کم دیده می شود) می تواند به خانواده ها کمک کند تا در حوادث آسیب کمتری از لحاظ مالی ببینند. که البته در این مدت یک ماهه برنامه بیمه جایگاه چندانی پیدا نمی کند.
سخن پایانی
مسابقه خانه ما را می توان شروعی خوب برای رواج سواد مالی و ارتقا سطح سواد مالی در جامعه دانست. از آنجایی که این برنامه جذاب با محوریت خانواده صورت گرفته است، تاثیر بسزایی در تغییر نگرش اعضای خانواده های ایرانی دارد. پیشنهادی که می توان به دست اندرکاران این برنامه داد، این است که برای ادامه و در مراحل بعدی می توانند بحث آموزش استانداردهای ذکر شده را آغاز کنند تا با یاری خدا، سطح سواد اقتصادی و مالی ایرانیان افزایش پیدا کند و با این اقدام می توان تحولی شگرف در اقتصاد کشور رقم زد.

دانشجوی ارشد مدیریت مالی