از فرهنگ و سوتعبیرهای احتمالی ‌اش تا نکاتی برای ساخت فیلم بهتر

به گزارش ستاد ارتباطات و اطلاع رسانی چهاردهمین جشنواره ملی فیلم کوتاه رضوی؛ کاوه مظاهری در کارگاه «صدای فیلمت را در فیلمنامه بشنو»، پویان شعله ور در کارگاه «نکته‌هایی که فیلمسازان جوان‌تر باید بدانند»، میرعباس خسروی نژاد و زهره زمانی در کارگاه «فیلمسازی بومی؛ نمایش جهانی» تجربه‌های خود را با هنرجویان سینما در گرگان درمیان گذاشتند.

جهان بینی کارگردان منشا تصمیم گیری است
کاوه مظاهری در اولین کارگاه از بخش دوم کارگاه‌های جشنواره ملی فیلم کوتاه رضوی که بعد از بهبود شرایط کرونا از سر گرفته شده است، بیان کرد:کارگردان خوب وقتی فیلمی را می‌سازد فایل و پرونده آن را بعد از بسته شدن دوباره باز و مرور می‌کند. دست کم من این کار را در ارتباط با فیلم‌های خودم انجام می‌دهم که فیلمنامه را ابتدا بر مبنای صدا و بار دیگر بر مبنای نور بازنویسی می‌کنم. در فیلمسازی انتخاب بسیار مهم است و کارگردانی اساسا بر این مبنا تعریف می شود؛ انتخاب بازیگر، لوکیشن، قصه، حال و هوا و...
وی افزود: لوکیشن به صدا در این میان ربط زیادی پیدا می‌کند. البته لوکیشن نه به معنای معماری و شکل و شمایل تصویر بلکه امکانی که برای فیلمساز و فیلم فراهم می‌کند. لوکیشن در صداگذاری نیز ظرفیت‌های خود را بروز می‌دهد. برای مثال صحنه خلوت یا شلوغ هریک امکان متفاوتی را برای یک فیلم فراهم می‌کنند. زیرا به هر یک از این دو فضا، ریتم بازی، جای دوربین و المان‌های دیگر هم اضافه می شوند. همچنین شب و روز بودن، خود فاکتورهای دیگری را به کار اضافه می‌کند. در فیلمسازی باید به همه این جزییات دقت کرد. برای مثال اگر در سکانسی باران می بارد چه نوعی از آن است و چه صدایی ایجاد می‌کند؟ همه تغییرات بر صدای صحنه تاثیرگذار هستند و صرفا جنبه زیبایی‌شناسانه ندارند. سکانس بعد و قبل آن‌ها مهم است و جایگاهی که در فیلمنامه و فیلم دارند و بر شخصیت پردازی هم تاثیر می‌گذارند.
کارگردان «روتوش» عنوان کرد: به شخصه اعتقادی به این ندارم که فیلمساز لزوما واقعیت را می‌سازد یا شبیه سازی می‌کند. زیرا به محض این که دوربین روشن می‌شود دیگر عملا واقعیتی وجود ندارد. همینطور به سوی دیگر این طیف که سینما را نمایشی می‌داند کاری ندارم. بلکه معتقدم هر فیلمسازی در میانه‌ای از این دو طیف می‌ایستد. سینمای مدعی بر شبیه به واقعیت بودن خود یک دروغ است. بنابراین بسیاری از تصمیم‌ها در کارگردانی از جمله تصمیم بر طراحی صدا و دوربین از نوع جهان بینی فیلمساز نشات می‌گیرد.

اطلاعات مهم را در دو دقیقه اول فیلم جاگذاری نکنید
پویان شعله ور نیز در کارگاه خود به تکنیک‌ها و نکاتی برای ساخت فیلم بهتر اشاره و عنوان کرد: اگر به اندازه نمایی شک دارید، اندازه نما را باز فیلمبردرای کنید. زیرا بعدا می توان آن را به نماهای بسته تری تبدیل کرد. همچنین بهتر است در برداشت پلان-سکانس‌ها دستیاری داشته باشید که زمان برداشت‌ها را برایتان ثبت کند. زیرا ریتم درونی پلان‌ها بسیار مهم است و اساسا زمان عنصر بسیار مهمی در یک فیلم است. اینگونه بهتر متوجه خواهید شد که هر برداشت چقدر با آن ریتمی که در ذهن تان بوده است، جور درمی‌آید.
وی افزود: یکی از نکات مهم در فیلمسازی این است که هیچ‌گاه اطلاعات مهم را در یک یا دو دقیقه اول فیلم جاگذاری نکنید فیلم‌های کوتاه غالبا در جشنواره‌ها نمایش دارند و یک و دو دقیقه اول معمولا زمانی است که مخاطب شاید حواسش به اثر نباشد و اتفاقات مهم آن را از دست بدهد.
این تدوینگر درباره اهمیت نقش تدوین در پرداخت اثر بیان کرد: اصطلاح تدوینگر به معنای کارگردان دوم به این دلیل به کار می‌رود که تدوینگر می‌تواند برخی موارد و ضعف‌ها در کارگردانی را اصلاح کند. حال اگر او نیز در دام نقاط ضعف کارگردان بیافتد، خروجی کارش ضعیف خواهد بود. شناخت کارگردانان نسبت به انواع لنز در فیلمسازی اهمیت زیادی دارد. بسیاری از کارگردانان لنزها را نمی‌شناسند و این مسئولیت را به فیلمبردار می سپارند و بعد به مشکل برمی‌خورند.
شعله ور ادامه داد: یکی از معضلات فیلم‌های کوتاه به ویژه اولین تجربه‌ها جهت نگاه بازیگران است. این اتفاق کار تدوین را سخت می‌کند و وقتی تدوینگر کات می زند، جهت نگاه کاراکترها در قاب درست نیست. این مشکل را می‌توان با علامت گذاری سر صحنه برطرف کرد.

اشتراک تجربه‌های زیسته
میرعباس خسروی نژاد نیز در کارگاه «فیلمسازی بومی؛ نمایش جهانی» توضیح داد: برای حضور در جشنواره‌های بین‌المللی باید به مسائل انسانی توجه ویژه داشت؛ به این که هر عملکردی از سوی شخصیت‌های فیلم چه معنایی را به ذهن متبادر می‌کند. در فرهنگ ما و آن‌ها چه معنایی دارد. برای مثال «نذری» برای ما خوانش متفاوتی دارد اما در کشورهای دیگر شاید صرفا یک خوراکی است. همچنین برخی از شوخی‌ها در فرهنگ ما، وقتی در یک فیلم و جشنواره‌ای بین المللی نمایش داده می‌شود، برای مخاطبان خارجی یا معنایی نداشته یا حتی سوتعبیرهایی را به دنبال دارد.
وی با اشاره به موفقیت آثار اصغر فرهادی و زنده یاد عباس کیارستمی به دلیل برخورداری از زبان مشترک بین‌المللی افزود: اصغر فرهادی و عباس کیارستمی فیلمسازانی هستند که آثارشان به زبان بین‌المللی ساخته و پرداخته شده اند. در میان کارگردانان خارجی هم می‌توان کوروساوا را مثال زد.
خسروی نژاد با اشاره به اهمیت شناخت محیط و تجربه‌های زیسته در فیلمسازی عنوان کرد: من سه فیلم در کشورهای دیگر ساختم اما قطعا فیلم‌هایی که در ایران ساخته‌ام، به دلیل شناختم از جغرافیا و فرهنگ‌مان دقیق تر است.
این فیلمساز در بخش دیگری به قواعد حضور در جشنواره های خارجی اشاره و بیان کرد: آماده بودن مواد تبلیغی برای حضور در فستیوال‌های بین‌المللی کاری حرفه ای است. باید همه مواد تبلیغی برای فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مختلف را با اندازه و حجم مناسب در اختیار جشنواره‌های بین المللی قرار داد. همراه داشتن کارت ویزیت و احیانا بروشورهایی برای معرفی اثر نیز هنگام حضور در رویداد کارآمد خواهد بود.

احساسات زبان مشترک سراسر دنیا است
زهره زمانی نیز در کارگاه مشترک «فیلمسازی بومی؛ نمایش جهانی» درباره تجربه موفقیت فیلم «جدایی نادر از سیمین» بیان کرد: در این فیلم اصغر فرهادی به جزییات طلاق ندارد. زیرا جزییات آن به قوانین هر کشور بر می‌گردد و قانون ایران در این زمینه مختص ما است اما این کارگردان با هوشمندی با عبور از جزییات و قوانین مربوط به طلاق، زبان فیلم خود را بین‌المللی کرده است.
برنامه‌ریز جشنواره‌های داکای بنگلادش و مذهب امروز ایتالیا افزود: احساسات آدمی در همه جای دنیا مشترک است و یک زبان بین المللی است. کیارستمی فیلمسازی است که قصه‌های مشترک بین‌المللی می‌گوید. در «خانه دوست کجاست؟» او هر مخاطبی می‌تواند به خاطره مشترک خود از کمک به دوستش برسد. تعریف قصه‌های شخصی از احساسات مشترک انسانی می‌تواند همیشه فهم و درک شود. متاسفم از این که بگویم فیلم‌های ما تکنیک زده شده‌اند و فیلمنامه‌هایشان را در مدت کوتاهی نوشته و زمان زیادی صرف تکنیک می‌کنند و اصل داستان گویی غافل می‌مانند؛ اصلی که منجر به ارتباط میان پرده سینما و مخاطب می‌شود.
زمانی در بخش دیگری عنوان کرد: باید درباره چیزهایی نوشت که خوب آن را می‌شناسیم و این شناخت کاملا در اثر نمود پیدا می‌کند. فیلمسازان جوان امروز نسل خوشبختی از نظر دسترسی به ابزارها و تجهیزات برای ایجاد ارتباط و تفحص هستند. در حالیکه نسل ما صرفا کتاب هایی را در اختیار داشت و همه دریافت‌هایمان از طریق تجربه‌های زیسته و این کتاب‌ها اتفاق می‌افتاد.
این جلسات به همت انجمن سینمای جوانان ایران(دفتر گلستان) به مدیریت مهدی صاحبدل برگزار می‌شود.
همچنین مدیریت کارگاه های آموزشی جشنواره را سعید پوراسماعیلی برعهده دارد.
چهاردهمین جشنواره ملی فیلم کوتاه رضوی با محوریت سیره علمی و عملی امام رضا علیه‌السلام به همت و مشارکت سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بنیاد بین‌المللی امام رضا علیه‌السلام و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان گلستان اسفندماه ۹۹ برگزار خواهد شد.