ملکی: برنامه درسی باید مبتنی بر اسناد ملی باشد

به گزارش روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، حسن ملکی در نشست شورای اقدامات تحولی سازمان پژوهش اظهارکرد: بر اقدامات تحولی انجام شده در سازمان نظارت داشته و از اقدامات رضایت داریم. نگران اقدامات حوزه‌های مختلف تربیت و یادگیری نیستیم ولی برای اهمیت موضوع به اطمینان قلب نیاز داریم.

ملکی گفت: راه تحول راه ظریف و حساسی است و در این راه باید گاهی اوقات تذکراتی بدهیم و نکاتی را بیان کنیم. نباید لحظه ای از این فکر غفلت کنیم که تمام تلاشهای تحولی چه خرد و چه کلان زیر یک چتر در حال انجام است. وقتی این چتر بالای سر ما است از آسیب‌های فکری، نظری و ایدئولوژیکی در مسیر تحول در امان می مانیم. این چتر برنامه درسی ملی و سند تحول بنیادین است. تجربیات گذشته در کارهای مختلف این را نشان می دهد که چه در آزمایشگاه‌ها و دانشگاه‌ها و آموزش و پرورش ممکن است با گذر زمان دچار فراموشی اسناد شویم. یعنی به طوری شرایط برای ما عادی جلوه کند که فراموش کنیم در پناه یک سند، در حال کار هستیم و قدم به قدم باید دلالت‌ها را با سند برنامه درسی و سند تحول بنیادین بسنجیم و ببینیم که آیا درست حرکت می کنیم؟

تحول، راه ظریفی دارد

وی افزود: اینکه همکارانم برای تحول عزم دارند جای تشکر دارد ولی اینکه این راه ظرافت دارد را باید بپذیریم. ظرافت راه به این معنی است که هر زمانی اقتضائاتی دارد و باید تعارفات را کنار بگذاریم. در گذشته همکاران سازمان دنبال همسو سازی برنامه‌های درسی بودند ولی ما به دنبال این هستیم که برنامه‌های درسی را بر اسناد تحولی مبتنی کنیم که با همسو سازی تفاوت ماهوی دارد. نباید مدام به وضعیت گذشته ارجاع داد. در برنامه های قبلی خبری از ارزش‌ها نبود. ارزشها؛ مهارتها و مفاهیم زیر چتر برنامه درسی است و تار و پود برنامه درسی ما را تشکیل می دهد باید نسبت با ارزش ها مشخص شود. وقتی ارزش‌ها از برنامه درسی حذف شود ممکن است دچار سکولاریزم برنامه ای شوید ولی ما نمی خواهیم به سکولاریزم برسیم. ارزش ها؛ هدف‌ها و تفاوت برنامه درسی ما با برنامه درسی سایر کشورها را مشخص می کند. ارزش ها در تمام برنامه ها باید جز به جز مشخص شود. اگر ارزش‌ها مشخص نشود و راهنماهای برنامه درسی تدوین شود نتیجه ای حاصل نمی شود.

برنامه درسی باید مبتنی بر اسناد باشد

این عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبائی با انتقاد به اینکه برخی ما را متهم به اجرای برنامه های ایدیولوژیک می کنند ادامه داد: بله ما به دنبال اجرای این برنامه ها هستیم. هر برنامه درسی ایدئولوژیک هست. علت تنوع برنامه های درسی آمیختگی ایدیولوژی با آن ها است. ارزش ها اگر در چارچوب نباشد نقص است مثلا اگر به عنصر خانواده توجه نشود نقص است. این موارد اکنون در برنامه درسی آورده شده است. کلید واژه مرکزی ما ابتنا است و برنامه درسی باید مبتنی بر اسناد باشد. در برخی برنامه ها ارزش های مشترک و خاص وجود دارد و اگر این ارزش‌ها مشخص نشوند برنامه درسی سکولاریستی می شوند. شرایط کنونی شرایط بنا و مبنا است و نه شرایط دو چیز همسو. این امر جز محکمات برنامه درسی ما است. وقتی بپذیریم تار و پود برنامه درسی این سه رکن مفاهیم اساسی، مهارت های اساسی و ارزش های اساسی در پرتو ایده های کلیدی است باید ادامه آن را بپذیریم و هر یک از این سه بخش استانداردهای خاص خودش را داشته باشد. منظور از استاندارد یعنی رسیدن به حد مطلوب.

ملکی افزود: استاندارد محتوا یعنی حد مطلوب محتوا و وقتی کلی گویی شود محتوا مطلوب نیست. باید محتوا مطلوب و طلب کردنی باشد نه اینکه حالت خواب و خیال داشته باشد. برای نوشتن محتوا ارزش های کلی فایده ندارد بلکه ارزش های کلی باید عینی تر بیان شود و استاندارد شود و مفاهیم و مهارت ها نیز همین وضعیت را دارند. همکاران در اجرای این محکمات حضور داشته باشند و افتخار سازمان پژوهش در آینده این خواهد بود که برنامه های تحولی را مدون کرده است. باید استانداردها درست اجرا شده و ارزش ها قربانی نشوند. در محتوا سه رکن داریم که هر رکنی باید استانداردهای خاص خودش را داشته باشد.

هدف ما اجرای تحول است

معاون وزیر آموزش و پرورش گفت: به عنوان مثال در عنصر خانواده یک نقش مشترک و یک نقش خاص داریم و گروه های مختلف ممکن است نظرات خاص خود را داشته باشند ولی نقش خاص نقش خانواده در برنامه درسی است.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی افزود: از همکاران خواسته ام الگوی "سیپ" را در برنامه های تحولی درسی مورد نقد و بررسی قرار دهند زیرا معتقدیم با برنامه های تحولی ما این الگو سازگار نیست. الگوی "سیپ" یک الگوی فن سالارانه است که با این الگو نمی توانیم الگوی تحولی چند وجهی و چند بعدی خودمان را مورد بررسی قرار دهیم. باید الگویی هم به جای الگوی سیپ ارائه کنیم. هدف ما اجرای تحول است. ارزشیابی، روش تدریس و خانواده همه باید در مسیر تحول باشند. اگر طوری حرکت کنیم که با تحول جور در نیاید زیر سوال می رویم. باید با این برنامه های درسی به ادامه کار که تولید بسته های تربیت و یادگیری هست حرکت کنیم. راهنماهای برنامه درسی به زودی نهایی شده و سپس در شورای هماهنگی علمی مطرح می شود و در حضور نمایندگان شورای عالی آموزش و پرورش تصویب خواهد شد. حاصل کار نیز مستقیما به شورای عالی ارسال شود. این اقدام یک سیرت و یک صورت دارد و فقط سیرت کار ملاک عمل نیست و صورت کار هم ملاک است. یازده گروه پژوهش و برنامه ریزی درسی بعلاوه یک گروه پیش دبستانی که راهنما هستند باید هم در سیرت جهت گیری همسانی داشته باشند و هم در صورت جهت گیری یکسانی داشته باشند.

مکلف به ترکیب اصول هستیم

وی ادامه داد: بر اساس راهنمای برنامه درسی موظف به تمایزات منطقی هستیم و مکلف به ترکیب اصول هستیم. در سه عنصر محتوا باید متمایز عمل کنیم یعنی باید مفاهیم ارزش ها و استانداردهای ما استانداردهای خاص خودش را داشته باشد تا راهنما ایجاد شود و قدم های بعدی ما تولید بسته های تربیت و یادگیری که کار اصلی است و همه چیز در این مرحله باید در هم تنیده شود. باید در متون این مسایل به هم بافته شوند زیرا ارزش ها برای ما مهم است. سند تحول بنیادین با بیانیه ارزش ها شروع شده است. در قدم به قدم این متن ارزش ها دیده می شود. ارزش ها با رعایت ضوابط منطقی و اصول عملی باید اجرا شود و نباید ارزش ها به هر شکلی بیان شود و دانش آموز را ارزش زده کنیم. ارزش ها در جای خود در برنامه های درسی ما باید ظاهر و بارز شوند. در ادبیات برنامه درسی مقوله ارزش ها پاک شدنی نیست و هر کشوری متناسب با ارزش های خودش برنامه ریزی می کند. کشورهای خارجی ارزش ها را به کتاب هایشان وارد کرده اند و چرا ورود ارزش ها به کتب درسی ما مناسب نیست را درک نمی کنیم. تاکنون اتفاق نیافتاده که راهنماهای برنامه درسی مبتنی بر برنامه های تحولی شود اما این مهم با همت کارشناسان سازمان پژوهش در حال تحقق است.

در این نشست یک نمونه از الگوی برنامه درسی قرآن و عربی توسط نماینده‌ گروه مربوطه ارائه شد.