محمد احمدی: تلویزیون در سال های اخیر اهتمامی به تولید تئاتر نداشته است

محمد احمدی، نویسنده، کارگردان و بازیگر که این دوره با نمایش «ناگهان زود» به نویسندگی «مهدی صالح‌یار» نمایندگی از شهرستان پاکدشت در جشنوارۀ تئاتر استان تهران حضور داشت و توانست به چهار اثر برگزیدۀ منتقدان راه پیدا کرده و جایزۀ اول بازیگری زن را توسط «سمیه آباده» از آن خود کند، در گفت و گو با پانا با اشاره به این که در سال جاری با توجه به شرایط کرونا و بحث پیشگیری از شیوع و انتشار ویروس، جامعۀ تئاتری نسبت به دیگر اقشار آسیب بیشتری دیدند و جشنواره های تئاتری یا کنسل شده و یا به صورت مجازی برگزار شده‌اند که از حضور تماشاچی در هنگام اجرای اثر به دلیل شرایط موجود جلوگیری شده است، گفت: اساساً نمایش و تئاتر، احتیاج مبرم به حضور مخاطب در سالن دارد و شاید بتوان در اجرای یک اثر نمایشی عناصری مانند طراحی صحنه، دکور، نور، لباس و حتی نمایشنامه را از آن حذف کرد، اما دو عنصر از نمایش قابل حذف نیستند و آن دو عنصر، بازیگر و مخاطب در جایگاه تماشاچی هستند و نمایش زمانی به تکامل می‌رسد مه عنصر سوم یعنی مخاطب در کنار نمایش قرار بگیرد.
برگزاری جشنوارۀ تئاتر استان تهران به صورت آنلاین جای تشکر دارد
وی که تحصیلات خود را در رشتۀ تولید سیمای دانشکدۀ صدا و سیما در مقطع ارشناسی ارشد به پایان رسانده است، ضمن ابراز تأسف از این امر که امسال با توجه به شرایط موجود، چراغ تئاتر در کشور ما و یا در بسیاری از کشورهای دنیا خاموش بوده است، افزود: البته شاید در کشور ما این مشکل بیشتر نمود پیدا کرد و جامعۀ تئاتری که حرفۀ دیگری به جز این رشته نداشته و درآمد خود را از این راه تأمین می‌کردند دچار چالش های مهم و اساسی در زندگی خود شدند و در این میان، جشنواره هایی که برگزار می‌شد و آن‌ها را محلی برای بروز و ظهور استعدادهای جوانان و یا حتی به چالش کشیدن گروه های با تجربه تر می‌دیدیم، اما باید خوشحال بود که در این شرایط، بیست و پنجمین جشنوارۀ تئاتر استان تهران، با همۀ این شرایط و ارائۀ راهکارهایی که در ان اندیشیده شده بود، برگزار شد و توانست با تکیه بر اجرای آنلاین و بدون حضور تماشاگر و در نهایت با داوری زنده، کار خود را انجام دهد که از مسئولین برگزار کننده، جا تشکر دارد.
در حوزۀ نمایشنامه نویسی ضعف های بسیاری وجود دارد
احمدی که تحصیلات خود را در رشتۀ مدیریت رسانه در مقطع دکترا ادامه می‌دهد، با اشاره به این که به عنوان یکی از اعضای کانون کارگردانان خانۀ تئاتر که یک تشکل مستقل کاملاً صنفی در زیر مجموعۀ خانۀ تئاتر به شمار می‌رود و شرایطی خاص برای عضویت در آن وجود دارد و صنفی تخصصی به شمار می‌رود که پیشکسوتان این هنر در آن عضو هستند، ادامه داد: تئاتر در شهرستان‌ها و استان‌ها نیاز به آموزش دارد و در حوزه های مختلفی مانند نمایشنامه نویسی که تأکید تمام بزرگان تئاتر است به شدت ضعیف هستیم و به پرورش استعدادهای جوان نویسندگی نیاز داریم که بتوانند از دغدغه‌ها معضلات و نسل خودشان نمایشنامه بنویسند و با علم روز نمایشنامه نویسی و اجرا آشنا شوند، چرا که نمایشنامه در واقع، اساس اولیۀ شکل گیری یک اثر نمایشی است و تعیین کنندۀ تولیدات نمایشی آینده می‌تواند باشد و تقویت این بخش تأثیر گذار و مثمر ثمر است.
وی با اذعان به این امر که می‌بایست در حوزۀ پرورش نویسندگان نمایشنامه توجه بسیار ویژه‌ای صورت بپذیرد و نویسندگان ما اساساً دارای سن های بالای هستند و نسل جوان کمتری در این حوزه داریم که زنگ خطر این که چرا تمایل به حضور و فعالیت جوانان در این رشته کمتر شده است، اظهار داشت: تعداد کم نویسندگان نمایشنامه در جوانان و به ویژه کسانی که دارای ویژگی های نافذ و موجزنویسی در قلم هستند، مایۀ تأسف است و از آن رو که همگان می‌دانند که نمایشنامه، شکلی از ادبیات است که ناقص است و در نهایت با به اجرا رسیدن، متن کامل می‌شود و با حضور تماشاگر به نتیجۀ نهایی و غایی خود می‌رسد، به نسل جوانی که دارای قلم های صاحب اندیشه باشند، نیاز داریم تا بتوانند در این حوزه با جدیت کار کنند و وظیفۀ متولیان این حوزه است که با برگزاری دوره‌ها و جشنواره های نمایشنامه نویسی جوانان را به این هنر سوق دهد، چرا که می‌تواند انگیزۀ افراد مستعد را در این حوزه تحریک کند و آنان را در خلق آثار جدید دارای اندیشه تشویق کند.
«ناگهان زود» نگاهی به معضلی خاص از موضوعات اجتماعی دارد
این کارگردان تئاتر که فعالیت خود را از سال ۱۳۷۶ آغاز کرده است، با اشاره به این که اثری که در یست و پنجمین جشنوارۀ تئاتر استان تهران به نویسندگی «مهدی صالح‌یار» با عنوان «ناگهان زود» به روی صحنه برده است، تصریح کرد: جمعیت غالب عوامل تولید این نمایش را که موضوعی اجتماعی دارد، هنرمندان شهرستان پاکدشت تشکیل می‌دهند و به بررسی آسیب های زنان سرپرست خانوار و زنانی که به نوعی زنان طلاق محسوب می‌شوند، می‌پردازد و قصۀ زنی است که مجبور می‌شود به خاطر امرار معاش رحم خود را اجاره بدهد و فرزند کس دیگری را در شرایطی کاملاً مشروع در رحم خود داشته باشد و بعد از سه ماه متوجه می‌شوند که همسر مرد فوت کرده است و در نهایت مجبور می‌شوند که فرزند را سقط کنند.
این بازیگر تئاتر که سال‌ها عضو و مسئول انجمن نمایش پاکدشت بوده است، با اذعان به این امر که در این اثر نمایشی مخاطب با بخشی از مشکلات موجود در این خانوار و شرایطی که برای آن‌ها در نتیجۀ اقدامات خودشان و یا عوامل بیرونی به وجود می‌آید، مواجه می‌شود، یادآور شد: این موضوع از جمۀ معضلاتی است که می‌تواند در جامعه نمونه های عینی و حواشی بسیار زیادی داشته باشد و تأثیرات اجتماعی به سزایی روی جامعه و یا فرزندانی که در این شرایط به دنیا می‌آیند می‌تواند داشته باشد که نگاه و پرداختن به آن‌ها از نکات بسیار مهمی است که بعضاً در برخی از آثار نمایشی دیده شده است و در نمایش «ناگهان زود» هم این اتفاق می‌افتد.
تئاتر دارای محدودیت های زمانی و مکانی است
وی که به مدت ۲ سال نایب رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان تهران بوده است، با اشاره به این اکه در این دوره از جشنواره ها، مخاطب در سالن حضور ندارد و عوامل برگزار کنندۀ جشنواره به لحاظ شرایط موجود مجبور هستند تا کار خود را با پخش آنلاین پی بگیرند و به صورت مجازی از مخاطب خویش استقبال کنند، خاطر نشان کرد: پخش آنلاین نمایش‌ها معایب و مزایایی دارد و از آن جا که تلویزیون و رسانۀ ملی در سال های اخیر و به خصوص از سال های ۱۳۸۴ که تا آن سال با تولید تله تئاتر در شبکۀ چهار به صورت تخصصی این کار را انجام می‌داده است، متوقف شده است، جایگزینی مناسب برای آن در نظر گرفته نشده است و از آن جا که تئاتر دارای محدودیت هایی است و امکان دسترسی به هنر نمایش برای بسیاری از مخاطبان در سراسر کشور وجود ندارد، باید بپذیریم که این هنر دارای محدودیت های زمانی و مکانی است و این محدودیت زمانی و مکانی موجب می‌شود تا دسترسی به یک اجرای خاص بسیار محدودتر باشد و برای گروهی که در تهران اجرا می‌رود، بسیرا سخت است که میزبان مخاطب شهرستانی باشد و امکان این موضوع وجود ندارد، پس راهکار این معضل می‌توانست گونه‌ای از تئاتر تلویزیونی با نام گزارش صحنه باشد که من در این خصوص پژوهش های بسیاری کرده ام و موضوع پایان نامه ارشد من نیز همین موضوع بوده است.
پخش تله تئاتر یکی از راهکارهای موجود در زمانی تعطیلی تئاتر صحنه‌ای است
این کارگردان تئاتر که مدت ۳ سال ریاست انجمن نمایش ادارۀ فرهنگ و ارشاد اسلامی شهر تهران را در کارنامۀ هنری خود به ثبت رسانده است، ضمن ابراز تأسف از این امر که تلویزیون بنا به دلایل خاص خود از جمله دلایل کیفی و هزینه بر بودن آن، اهتمامی به تولید تله تئاتر نداشته است، گفت: با بروز بیماری کرونا این مسئله مشخص شد که نبود تئاتری با عنوان تئاتر تلویزیونی و یا قابل پخش از رسانه های جمعی باشد با مدیومی فراتر از قاب صحنه،کمبودی بسیار مهم بوده است که در روزگاری این چنینی ضرورت وجود آن بیشتر نمود پیدا کرده است و در حال حاضر، راهکار موجود برای دست اندرکاران این بود که نمایش‌ها به صورت آنلاین پخش شود و همین امر به نوعی می‌تواند تولید تله تئاتر به شمار آید، چرا که چهار گونه تله تئاتر در تلویزیون داریم که نوعی از آن گزارش صحنه به صورت زنده و یا غیر زنده است.
احمدی که حضور در بیش از ۴۵ اثر نمایشی را در عناوین مختلف کارگردان، مشاور کارگردان بازیگر و نویسنده در کارنامۀ هنری خود به ثبت رسانده است، با اذعان به این امر که تولید تله تئاتر و یا گزارش از نمایش، دارای چالش‌ها و مشکلاتی است و مهم ترین آن این است که فاصلۀ مخاطب و اجرای نمایش بسیار زیاد است و اساساً مخاطبی که باید برای حضور در سالن پرورش پیدا کند، برای حضور پای گیرنده و یا فضای مجازی و شبکه های تربیت می‌شود، گفت: این موضوع کیفیت و مخاطب نمایش را بسیار پایین می‌آورد چرا که معتقدم اساساً نمایش بدون حضور مخاطب کیفیت مطلوبی نخواهد داشت، چرا که این مخاطب است که جان به نمایش و عوامل صحنه می‌بخشد.
هنر تئاتر، یک هنر کاملاً پویا است
وی یا اذعن به این امر که عدم حضور مخاطب در سالن های نمایش، به شدت آزار دهند است و در مقابل اجرای نمایش در قالب گزینه هایی که بررسی شد، تنها راه موجود برای هدایت مخاطب به سمت این هنر است، افزود: در خصوص برگزاری جشنواره های تئاتری باید گفت که این رویداد اگر به عنوان یک هدف مد نظر باشد، قطعاً دچار چالش و اشتباه است و اگر هدف یک گروه، سیستم و یا مجموعۀ مدیریتی یا تصمیم گیرنده و تأثیرگزار در حوزۀ تئاتر صرفاً فقط برگزاری یک جشنواره باشد، انسان هایی که در این روند قرار می‌گیرند، دچار انحراف خواهد شد و برگزاری صزف یک جشنواره نمی‌تواند برای جوانی که تازه وارد این عرصه شده است تنها هدف، دور اندیشی و آینده نگری باشد، چرا که هنر تئاتر، یک هنر کاملاً پویا است.
احمدی، با اذعان به این امر که هیچ گاه در حوزۀ تئاتر نمی‌توان گفت فرد یا حتی بزرگان به حد کمال یا به انتهای خط رسیده است، ادامه داد: این هنر یک هنر پویا است و به همین خاطر است که می‌بینیم که بزرگان عرصۀ بازیگری در دنیا، مثل «آل‌پاپینو» تنها فقط و فقط در طی این سال‌ها با وجود حضور در نقش های تأثیرگزار و چشم نواز، تنها یک بار و برای حضور در یک فیلم جایزۀ بازیگری مرد اسکار را دریافت می‌کند که این خود نشان گر این است که جریان بازیگری و به ویژه بازیگری در تئاتر یک جریان کاملاً سیال و دارای حرکت است و از همین روی، نباید جشنواره‌ها به ابزاری برای خودباوری بیش از حد نسل جوان که جشنواره و گرفتن جایزه در یک جشنواره و یا حتی حضور در آن را دنیایی تصور کند که دیگر در آن به دنبال کسب تجربه و دریافت علم روز نباشد و جشنواره‌ای که این تصور را برای عوامل زیرمجموعۀ خود ایجاد کند، دارای نقصان است.
برگزاری جشنواره‌ها هدف غایی در هنر تئاتر نیستند
این کارگردان تئاتر که نمایش «آه از دست این ویکتور هوگو» را در کارنامۀ هنری خود دارد، با تأکید بر این مفهوم که حضور در جشنواره های تئاتر می‌تواند برای همه و به ویژه جوانان، به عنوان مسیری برای رسیدن به یک هدف غایی به شمار آید، اظهار داشت: اگر در جشنواره‌ها تمرکز بر روی تولید آثار باشد، می‌تواند نتیجه های مطلوبی در بر داشته باشد و صرفاً برگزاری یک جشنواره و انتخاب چندین نفر به عنوان برگزیده و در نهایت اهدای جوایز نمی‌تواند ابزاری برای رسیدن به این هدف غایی باشد.
احمدی، با اشاره به این که از سال ۱۳۷۶ به صورت حرفه‌ای درگیر تئاتر بوده است و در بیش از ۴۵ اثر نمایشی در عناوین مختلف حضور داشته است، با اذعان به این امر که کرونا تأثیری به شدت مستقیم بر روی هنرمندان نمایش داشته است، تصریح کرد: چون نمایش به صورت مستقیم، روبرو و زنده برای مخاطب در سالن های سر پوشیده اجرا می‌شود، اساساً جزو پر خطر ترین نوع مشاغل در شرایط کرونا بوده است و البته بی مهری مسئولین به این قشر بسیار زیاد بوده است و از آن جایی که تئاتری‌ها جزء صنوف شغلی محسوب نشده و بیمۀ بیکاری به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد چرا که وزارت کار و سازمان تأمین اجتماعی تئاتر را به عنوان یک شغل در نظر نگرفته است، اما ما در مقابل کسانی را داریم که عمر خود را در این حوزه صرف کرده‌اند و در نهایت، شغل دیگری جز بازیگری، کارگردانی و هر یک از دیگر عوامل موجود در تئاتر ندارند، به همین خاطر این افراد به شدت دچار مشکلات معیشتی شده‌اند و در این زمان، حتی اساتید پیشکسوتی که تحصیلات و تأثیرات مهمی در این هنر داشته اند، امروز بیکار هستند و امروز معیشت آنان با تعطیلی آموزشگاه ها، اساتید مجبور هستند برای ارتزاق خویش، از آن چه پس انداز کرده‌اند استفاده کنند.
وی با اظهار امیدواری در این زمینه که شرایط موجود نگاه‌ها را به سمتی ببرد که مبحث مهم شناخته شدن تئاتر به عنوان یکی از صنوف و حرفه، که سال های سال اساتید و دست اندرکاران این هنر آن را فریاد زده‌اند و در نهایت این مشکلات برطرف شود، تأکید کرد: امروز تمامی اهالی تئاتر مانند دیگر اقشار جامعه حق بیمه های خودیش را پرداخت می‌کنند و تمام تلاش خود را برای ارتقای فرهنگ جامعه انجام می‌دهند، حال آن که در شرایط فعلی، بخش خصوصی ما که با تمام توان با تأسیس سالن های مختلف در تهران و شهرهای دیگر به کمک هنر تئاتر آمده بودند، آسیب جدی دیدند.
احمدی، ضمن ابراز تأسف از این امر که شیوع ویروس کرونا موجب شد تا بخش خصوصی تئاتر که در وجود شرایط ناتوانی بخش دولتی، به کمک این هنر آمده بودند، کاملاً از بین بروند و در نهایت نیز خسارت های آنان پرداخت نشود، یادآور شد: این موضوع زنگ خطری بود که می‌تواند تأثیرات دراز مدت ناگواری را به این هنر وارد آورد؛ حال آن که امروز پلاتوها و در مقابل آن، بسیاری از سالن های پر مخاطب تئاتر نیز تعطیل شده اند.