خلیل زاده: گاهی دغدغه‌های فیلمسازی از دردها و نیازهای جامعه فاصله می‌گیرد

شانزده فیلم به بخش مستندهای «کارآفرینی» چهاردهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» راه یافته‌اند. یکی از این آثار مستند «خلق موقعیت» ساخته امیرحسین خلیل‌زاده است. «خلق موقعیت» داستان مهدیه دختری از اقوام بختیاری را روایت می‌کند که در سال‌های اخیر با وجود شرایط اقتصادی جامعه توانسته کارگاه تولید سفال و سرامیکش را با اجرای نقش‌های اصیل اقوام ایرانی روی مجسمه‌ها راه‌اندازی و به اجرا در بیاورد. در واقع این مستند قصه‌ی رسیدن مهدیه از شروع کارش در زیر زمین پدری تا به امروز را روایت می‌کند.
امیرحسین خلیل‌زاده درباره دغدغه تولید مستند در حوزه کارآفرینی گفت: تولید مستند در این زمینه را از حدود ۱۱، ۱۲ سال پیش و با مجموعه «یک لقمه نان» شروع کردم و با کارهای دیگری ادامه دادم. اساسا در این مدت نیز در کنار مستندهای اجتماعی و پرتره‌ای که کار می‌کردم، آثار مربوط به معیشت با کلیدواژه‌های مختلف و صورت مسئله‌های متفاوت همیشه جز کار و دغدغه‌هایم بوده است.
وی افزود: دغدغه من ارتباط مستقیم با ابعاد زندگی ما دارد. از ابعاد اصلی زندگی یکی ارتباطات فردی و اجتماعی ماست که موضوع فرهنگ و توسعه فرهنگ بوده، دیگری سلامتی و مورد آخر بخش معیشت است. این سه رکن اصلی دنیای اجتماعی را تشکیل می‌دهد. فکر می‌کنم کمترین کاری که انجام دادم این بوده که از توان مستندسازی‌ام در زمینه کار و شغل استفاده کردم.
این مستندساز در ادامه بیان کرد: اینکه بگوییم چرا افراد به سراغ مستندهای شغلی نمی‌روند، بستگی به ذائقه و دغدغه‌مندی فیلمسازان دارد. برخی دغدغه‌های فرهنگی و اجتماعی‌تری دارند و عده‌ای بیشتر دنبال زاویه‌های خاص‌تری از ارزش‌های انسانی هستند. بخشی هم که شاید کمی در موردشان کم‌توجهی شود و مغفول باقی بمانند، علاقمند به ساختن فیلم‌هایی هستند که مربوط به معیشت ماست.
خلیل‌زاده ادامه داد: فیلم‌ها و تولیدات رسانه‌ای در این زمینه، گزارش‌هایی مربوط به یک شعار و تبلیغات خاص بوده و مستند به آن شکل اصیلش بررسی نشده یا اگر شده صرفا مربوط به بحث فنی و تکنیکال آن بوده است. اینکه کلیت یک فیلم مستند به لحاظ محتوایی، شکل و فرم در راستای روایت تصویری از فرهنگ شغلی یا یک زاویه تازه شغلی باشد، کار سختی است.
کارگردان مستند «خلق موقعیت» در ادامه صحبت‌هایش درباره علت دشواری تولید مستندهای کارآفرینی توضیح داد: برای ساخت مستند باکیفیت در این حوزه، عموما سفارش‌های ویژه و اقتصادی‌تری باید پشت کار باشد یا باید دغدغه ارگان‌ها و متولیانی که به هر حال سینمای مستند را دنبال می‌کنند تامین شود. در تعریف مستند به هر شکلی، جنبه سفارشی آثار را هم داریم که این سفارش می‌تواند دولتی، حکومتی یا مربوط به نهادهای خصوصی باشد. به هر ترتیب یک‌سری منافع اقتصادی برای ساخت این نوع مستند باید ترغیب کرد.
وی افزود: شکر خدا فرصت‌های حمایتی برای تولید فیلم مستند در کشور ما موجود است. اما باید بگویم شاید ما فیلمسازها در بعضی موارد کمی قدرنشناس بودیم و از این فرصت‌ها استفاده نکردیم و گاها با نازل‌ترین سطح کیفی با این کار برخورد کردیم. در نتیجه در طرف مقابل سفارش‌دهنده و مخاطب از آثار خیلی استقبال نکرده است. احساس می‌کنم گاهی دغدغه‌های فیلمسازی از دردها و نیازهای جامعه فاصله می‌گیرد.
خلیل‌زاده در ادامه تاکید کرد: مستندسازان باید مقداری به این موضوع توجه کنند که فیلم‌شان به چه دردی می‌خورد. اما متاسفانه در ساختن فیلم خیلی به این سوال اهمیت قائل نمی‌شویم. همین موضوع سبب شده تا حداقل در موضوع کارآفرینی یک فیلمساز صرفا به خاطر درآمد یا ارضای گفتگوی سفارش‌دهنده فیلم را بسازد و توجهی به نیاز مخاطب نکند. شاید یکی از علت‌هایی که خیلی سمت ساخت آثار در این حوزه نمی‌روند این باشد.
این مستندساز در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره وجهه تاثیرگذاری مستندهای ساخته شده با موضوع کارآفرینی گفت: فکر می‌کنم شریف‌ترین و موثرترین کارکرد آثار در سینمای مستند، در قسمتی است که می‌خواهد به نیازهای جامعه‌اش پاسخ دهد. نیازهای جامعه صرفا یک گفتگو یا بیانیه نیست.
وی در ادامه بیان کرد: شرافت و تاثیری که از آن صحبت می‌کنم آنجایی است که در اقتصاد خراب مملکت، آدم‌هایی را در فیلم‌های مستند کارآفرینی نشان می‌دهد که در همین شرایط گوششان به گفتگوهای بیرونی و زرد رسانه‌های متاسفانه ناموثر که صرفا در اختیار نظام سرمایه هستند بدهکار نیست و تمام حواسشان در ارتباط با خلق کاری است که مشغول آن هستند.
کارگردان مستند «خلق موقعیت» ادامه داد: وقتی مستندها آدم‌هایی را نشان می‌دهند که در شرایطی مشابه مخاطبان به تغییر می‌اندیشند، حتما آگاهی برای آنها ایجاد کرده که با آن می‌توانند در زندگی خودشان تغییر ایجاد کنند. هرچقدر فیلم ما مشاهده نگر باشد و کمتر دروغ بگوید و سوژه‌های واقعی‌تری را نشان دهد تاثیرش بیشتر است.
خلیل‌زاده در پایان ضمن قدردانی از متولیان جشنواره «سینما حقیقت» گفت: اینکه این جشنواره امکانی فراهم کرده تا سینمای مستند صرفا سینمایی برای مخاطب خاص نباشد و فیلم‌های خاصی که با شرافت و کیفیت بهتری ساخته شدند، دیده شوند، جای قدردانی دارد. این موضوع نشان می‌دهد که این جشنواره نگاه گسترده‌تری دارد و نیازهای جامعه‌اش را حتی در زمینه اقتصادی بهتر درک می‌کند. «سینما حقیقت» یک جشنواره بین‌المللی مبتنی بر رویدادها و نیازهای جامعه‌ش است.
مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی سازمان امور سینمایی کشور، چهاردهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» را به دبیری محمد حمیدی مقدم، ۲۵ آذرماه تا دوم دی ماه به صورت آنلاین برگزار می شود.