فیزیوتراپی در زمان کرونا

چندین ماه است که دنیا با بیماری نوظهور و جدید کرونا دست و پنجه نرم می‌کند. با توجه به جدید بودن این بیماری، یافته‌های علمی و مستند در این زمینه بسیار کم هستند. در جدیدترین مقالاتی که در سال ۲۰۲۰ به چاپ رسیده اند به اهمیت نقش فیزیوتراپی در بیماران مبتلا به کووید ۱۹ اشاره شده است و این مطالعات قویاً از تکنیک های توانبخشی و فیزیوتراپی شامل فیزیوتراپی تنفسی، مدالیتی های فیزیوتراپی و تمرین درمانی بعد از گذراندن دوران حاد برای غلبه بر ضعف ناشی از بیماری در دوران کرونا حمایت می کنند. همراهی مناسب درمان های پزشکی و توانبخشی می تواند در دوران کرونا و در فرد مبتلا باعث افزایش اثربخشی درمان شود. فیزیوتراپی به عنوان بخشی از تیم چندگانه درمان و به عنوان مکمل درمان دارویی نقش موثری در کاهش عوارض تنفسی و جلوگیری از ضعف ناشی از بیماری ایفا می کند و برای درمان و بهبود عملکرد تنفسی در کنار درمان طبی بسیار ضروری است. بر این اساس تمام بیماران مبتلا به کرونا ویروس نیاز به مداخلات فیزیوتراپی دارند.
به دلیل دوره طولانی استراحت در این بیماری، بعضی از تغییرات پاتولوژیک شامل مشکلات ریوی، ضعف عضلانی و بعضی از مشکلات عصبی_ عضلانی به وجود می‌آیند که این مشکلات می¬توانند منجر به مشکلات فیزیکی و فیزیولوژیکی و محدودیت های عملکردی شوند و توانبخشی در این بیماران را ضروری می‌سازند. علاوه بر عوارض ریوی به دلیل دوره طولانی این بیماری و استراحت طولانی می توان به ضعف عضلانی به دلیل کاهش اکسیژن مصرفی در این عضلات به دلیل کاهش فعالیت اشاره کرد. مشکلات شایع اشاره شده در مبتلایان به بیماری کرونا به خصوص در فاز بعد از فاز حاد می¬توانند توسط تکنیک های فیزیوتراپی مدیریت شوند، البته میزان باقی ماندن و بروز هر کدام از این علائم در هر فرد بسته به شرایط بدنی فرد ممکن است متفاوت باشد. بنابراین برنامه جامع فیزیوتراپی در شرایط کنونی برای یک بیمار مبتلا به ویروس کرونا شامل فیزیوتراپی قلبی ریوی بسته به فازی که بیمار در آن قرار دارد به علاوه فیزیوتراپی و توانبخشی اسکلتی- عضلانی در جهت بهبود توان جسمانی افراد به دنبال بیماری است و مداخلات فیزیوتراپی علاوه بر تمرکز بر تنفس کارا و مناسب باید روی افزایش قدرت و استقامت اولیه عضلات نیز تمرکز کنند.
فیزیوتراپی قفسه سینه در درمان علائم تنفسی بیماران اهمیت فراوانی دارد. فیزیوتراپی ریوی با تکنیک های متعدد و مختلف و بر اساس سطح و شدت درگیری افراد مبتلا طراحی می شود و شامل آموزش های لازم، انجام تمرینات تقویتی عضلات قفسه سینه و دنده ها، تمرینات مختلف تنفسی و ... می باشند که کمک به پاکسازی راه‌های هوایی، ایجاد الگوی تنفسی عمیق و مناسب، افزایش جذب اکسیژن و بهبود حجم های ریوی می کنند و به این ترتیب جریان یافتن هوا در شش ها را بهبود می بخشند.
طبق برخی پروتکل های توانبخشی، در توانبخشی در بیماران کرونا علاوه بر تمرین های تنفسی، تمرین های دامنه حرکتی ،تمرین های هوازی، تمرین های قدرتی، تعادلی و... پیشنهاد می شوند. البته همانطور که پیشتر اشاره شد، شرایط فرد مبتلا و اینکه فرد در کدام مرحله از بیماری قرار دارد و تدریجی بودن مراحل تمرین درمانی بسیار حائز اهمیت است. توجه داشته باشید در صورتی که بیمار جذب اکسیژن ( درصد اشباع اکسیژن شریانی ) کمتر از ۸۰ درصد داشته باشد برنامه توانبخشی باید قطع شود. فعالیت و تمرین و حرکت در فازحاد توصیه نمی شود و بعد ازفاز حاد زمان مناسب‌تری برای انجام تمرین‌های توانبخشی در بیمارانی است که از نظر درمانی و شرایط جسمانی به ثبات رسیده اند و قادر به انجام برنامه‌های تمرینی می باشند.
پس از بهبودی و رفع علائم، عملکرد و ظرفیت ریوی حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش می‌یابد و با انجام فیزیوتراپی تنفسی و آموزش تمرین های تنفسی لازم می توان مانع از پیشرفت عوارض ناشی از بیماری کرونا شد. تمرینات تنفسی باید حداقل دو بار در روز و هر بار بر اساس تحمل و شدت بیماری فرد انجام شود و در عین حال باید توجه کامل به علائم بیمار داشت تا در صورت تشدید علایم تمرین متوقف شود. از آنجا که دوره بیماری کرونا می تواند طولانی و پیچیده باشد تکنیک های حرکتی به صورت مناسب و کاربردی می‌توانند مانع از شدت یافتن عوارض بعدی بیماری شده و بازگشت مناسب فرد مبتلا به بالاترین سطوح عملکردی، خود پس از بیماری را تسهیل می کند.
در ورزشکاران حرفه‌ای که ابتلای آنها به ویروس کرونا تایید می‌شود، تمرین وقتی می‌تواند شروع شود که علایم به طور کامل رفع شود و سطوح انرژی فرد به حالت نرمال برگردد. در مدت قرنطینه در منزل وقتی فرد حداقل ۷۲ ساعت بدون علامت بود تمرینات مناسب می‌تواند با شدت پایین و به صورت تدریجی و در همان منزل آغاز شود و همانطور که اشاره شد فرد باید به صورت تدریجی و در حد تحمل و توان خود به زندگی تمرینی بازگردد.
در مورد ورزشکارانی که علامت ندارند و یا به خاطر سفر های خاص و یا در تماس بودن با یک فرد مبتلا قرنطینه می شوند، حفظ سلامت قلبی عروقی حائز اهمیت است. از آنجا که بی حرکتی و عدم فعالیت، به سرعت می تواند باعث تغییرات فیزیولوژیک مثل تغییر در متابولیسم چربی و... باعث افزایش تجمع چربی گردد در نتیجه تمرینات در خانه با توجه به شرایط فرد و با مشورت و کنترل کادر پزشکی، پیشنهاد می شود.
برای ورزشکارانی که علایم داشتند اما در بیمارستان بستری نشدند بعضی از محققین و پزشکان دو هفته استراحت بعد از رفع علایم و برگشت به تمرین به صورت تدریجی و پس از اکو نوار قلب و تست های قلبی عروقی لازم را پیشنهاد می¬دهند. چک کردن علایم تنفسی و بازگشت تدریجی به فعالیت در ورزشکارانی که در دوران ابتلا از علایم تنفسی رنج برده اند بسیار اهمیت دارد. از آنجا که یکی دیگر از علایم شایع همانطور که اشاره شد، دردهای عضلانی و مفصلی است از تمرینات شدید در دوره ای که فرد از این علایم رنج می برد باید پرهیز شود.
در ورزشکاران حرفه‌ای عملکرد سیستم های قلبی عروقی و عصبی_عضلانی در هر هفته استراحت، حدود ۲ تا ۴ درصد کاهش می-یابد و برای جبران این کاهش و بازگشت پارامترهای مناسب، حدود ۲ تا ۶ هفته زمان لازم است. از آنجا که دوران ابتلا به کرونا و عوارض ناشی از آن، بسته به زمان بی فعالیتی و سطح درگیری فرد می‌تواند باعث کاهش انعطاف پذیری، کاهش قدرت و توان عضلانی، کاهش فعالیت آنزیم های هوازی، کاهش مقاومت تاندونها، کاهش عملکرد استقامتی و... شوند، بازگشت ورزشکار به تمرین های تیمی بدون برنامه مناسب و تدریجی می تواند او را در معرض آسیب قرار دهد.
بعد از رفع علایم و در فاز اولیه برگشت به تمرین بعد از دوره ریکاوری از ابتلای خفیف برخی محققین یک برنامه تدریجی در طول ۴ هفته را پیشنهاد می‌دهند به طوری که هفته اول شدت تمرینات ۵۰ درصد تمرینات نرمال باشد و سپس در طول سه هفته بعدی به ترتیب به ۳۰ درصد ۲۰ درصد و ۱۰ درصد شدت تمرینات نرمال پیشرفت کند به شرط اینکه در هر مرحله مشکلی وجود نداشته باشد فرد می¬تواند بعد از گذشتن از این مراحل وارد تمرینات تیم شده و به همراه تیم تمرین کند. در نتیجه برای اینکه ورزشکار پس از ابتلا به ویروس کرونا چه آنها که علامت دارند و چه آنها که علامت ندارند بتوانند در شرایط مناسب و در بالاترین سطح عملکردی به تمرین با تیم خود بازگردند و در عین حال در معرض آسیب نیز قرار نگیرد باید مرحله بازگشت به تمرین‌ توسط کادر پزشکی تیم تحت کنترل قرار گرفته و این بازگشت به صورت کاملاً تدریجی و با برنامه زمان بندی و تمرینی مناسب صورت گیرد.

فیزیوتراپ تیم ملی فوتبال زنان ایران

منبع: مجله فدراسیون فوتبال