ابتکار: هیچ کدام از رفتارهای مجلس انقلابی، ربطی به انقلاب ندارد

متن مصاحبه معصومه ابتکار، معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده با برنا، به شرح زیر است:

اخیرا بیش از پیش و طبق معمول در نزدیکی زمان انتخابات و نیمه دوم سال بحث تفسیر رجل سیاسی و کاندیداتوری زنان در انتخابات مطرح شده است، چه میزان شرایط را برای محقق شدن این مطالبه فراهم می‌دانید؟

کلمه "رجال" که در قانون اساسی به عنوان یکی از شروط کاندیداتوری رئیس‌جمهور ذکر شده است، پیشینه‌ای دارد. در مذاکرات قانون اساسی که تنها زن حاضر در آن جلسه، منیره گرجی بودند، به همراه شهید بهشتی، آیت‌الله طالقاتی و چند تن دیگر از بزرگان، پیشنهاد آوردن کلمه رجال را به جای کلمه «مرد» مطرح می‌کنند تا این ظرفیت به وجود بیاید که به انتخابات ریاست جمهوری تک جنسیتی نگاه نکنیم. بنابراین، استفاده از کلمه رجال با چنین نیتی بوده و در قرآن کریم برای شخصیت‌های اجتماعی و دینی به کار رفته و فاقد جنسیت است. تفسیر این موضوع از ابتدا روشن بوده اما بعضا انکار می‌شد و در دوره‌ای حتی از به کار بردن این کلمه، نگرانی‌های وجود داشت. به همین دلیل مخالفت‌های در این مورد، پیش از این وجود داشت. اکنون به نظر می‌رسد که آقایان به آن اصل کلمه رجال که قانون‌گذار آن را مد نظر داشته، رسیده‌اند. البته اتفاق تازه‌ای نیفتاده است. در دوران گذشته هم امثال خانم اعظم طالقانی هر دوره برای ریاست جمهوری ثبت‌نام می‌کردند و ممانعتی نیز برای کاندیداتوری زنان در آن مقطع ایجاد نشد. در همان مواقع هم آقای کدخدایی اعلام می‌کرد که ممانعتی برای ثبت‌نام زنان در انتخابات وجود ندارد، اما بحث تایید صلاحیت شدن یا نشدن آنان مطرح می‌شد که می‌گفتند رد صلاحیت ما براساس جنسیت نیست. تنها بخشی از بحث تایید صلاحیت، موضوع جنسیت است و در نهایت، آن فردی که صلاحیت را بررسی می‌کند، تصمیم می‌گیرد که چه شخصی صلاحیت دارد و چه شخصی ندارد. متاسفانه در بسیاری دوران‌ها شاهد بودیم که این مسئله قانون‌‌مند نبوده است.

بنابراین به نظر نمی‌رسد که مانع خاصی وجود داشته که اکنون برداشته شده است اما ممکن است در تفسیر کمی وسیع‌تر بنگرند. وجود شخصیتی چون مرحوم اعظم طالقانی که با وجود دشواری‌های بسیار، در هر دوره ثبت‌نام می‌کردند، گواه این موضوع است.

اشاره کردید که رجل سیاسی به شخصیت‌ها اشاره دارد اما به نظر می‌رسد که جریان‌ها تربیت نیرویی در این زمینه انجام نداده‌اند. حتی اسامی آقایانی برای ریاست جمهوری مطرح می‌شود اما اسمی از زنان برده نمی‌شود. این عملکرد ناشی از چیست؟

بخشی از شرایطی که رشد و تعالی زنان در جامعه را فراهم می‌کند همراهی، احزاب و گروه‌های سیاسی‌است که باید به زنان فرصت رشد داده و در سلسله مراتب حزبی خود، زنان را دست کم نگیرند. البته در دورانی شاهد این موضوع بودیم. در مجلس دهم شاهد حضور بیش از ۳۰ درصد زنان در تهران بودیم. بنابراین نمی‌شود گفت که تلاشی صورت نگرفته است. در دولت دوازدهم رئیس‌جمهور ابلاغ کرد که ۳۰ درصد پست‌های عالی کشور باید به زنان اختصاص یابد که این آمار اکنون به حدود ۲۳ درصد رسیده است. دولت دوازدهم به اشخاصی که به دلایل جنسیتی فرصت حضور در برخی عرصه‌ها را نداشتند، فرصت ظهور داد. امروز برای اولین بار ۱۶ یا ۱۷ معاون استاندار زن داریم و بیش از ۹۰ نفر معاون وزیر یا هم تراز معاون وزیر زن که این بی‌سابقه است. به هرحال اگر مردی بخواهد به دلیل جنسیت یا تنها برای نمایش بالا بیاید، به خودش و به زنان شایسته دیگر ظلم کرده است. سقف شیشه‌ای محدودیت‌ها، برای زنان شکسته شده است و حالا شاهد حضور زنان به عنوان معاون وزیر، معاون استاندار و دیگر سمت‌ها هستیم. رشد آمار مدیران ارشد زن از ۱۳ درصد به ۲۳ درصد حائز اهمیت است. امیدواریم که تا پایان دوره به ۳۰ درصد نیز برسیم.

یکی از این زنان شهیندخت مولاوردی است که امروز در کنار وحیده دستجردی نام‌ او برده می‌شود و مناسب منصب ریاست جمهوری دانسته می‌شوند، این امکان وجود دارد که آن‌ها برای انتخابات ثبت‌نام کنند؟

قاعدتا ممنوعیتی برای حضور هیچ فردی به دلیل جنسیت نباید وجود داشته باشد. قانون جدید انتخابات، شرایط جدیدی برای حضور افراد در انتخابات قائل شده است که واجدان شرایط بتوانند برای انتخابات منهای جنسیتی که دارند، ثبت نام کنند.

برای مثال پروانه سلحشوری می‌تواند گزینه مناسبی باشد؟

وارد مصداق نشویم بهتر است. اگر وارد مصداق شویم، بسیاری توانمند و شایسته هستند و تعدادشان هم کافی است، لازمه‌اش نیز خواست خودشان است.

در کنار مطالبات زنان در جامعه، در بسیاری مسائل دیگر هم صحبت از موانع پیش روی رئیس جمهور به میان آورده می‌شود، چه ارزیابی از این گزاره دارید؟

رئیس‌جمهور به شخصه تلاشش کرد اما در برخی جهات، نظام به جمع‌بندی نرسید و ایشان دیدند که تنش‌های به وجود آمده، بیشتر آسیب خواهد زد. بنابراین، به دنبال توان‌افزایی زنان رفتند که ما شاهد افزایش حدود ۸ هزار زن به عنوان مدیر هستیم. زمان آقای احمدی‌نژاد هم خانم دستجردی بود اما حمایت لازم از او نشد و طبعا دوره مدیریتش کوتاه بود. فراهم کردن زیرساخت‌ها و چارچوب‌ها برای زنان بسیار حائز اهمیت است. روحانی کاری زیربنایی برای حضور زنان در عرصه سیاست انجام داد و این کار بسیار ماندگار خواهد بود و برای آیندگان قابل انکار نیست. در اوایل دولت دوازدهم و در سال ۹۲، درصد مدیران عالی رتبه زن کمتر از ۱۰ درصد بود. هر فردی بیاید، به ناچار باید این تغییرات را بپذیرد. اکنون ۴۱ درصد کارکنان دولت، زن هستند و این نشان از نیروی قابل رشد و غیرقابل انکار زنان دارد. هر چه در کنار نقش‌های تخصصی، به نقش‌های مدیریتی آن‌ها توجه کنیم، می‌توانیم از گستره بیشتری از توانمندی‌ها و خلافیت‌ها در بهبود مدیریت‌ها بهره‌مند شویم. در مجموع گزاره درستی است که زور روحانی در بسیاری موارد به جریان های تندرو داخلی نرسید.

چه تعاملی با فراکسیون زنان در مجلس یازدهم دارید؟

در مجلس دهم، تعامل بسیار خوبی با فراکسیون زنان داشتیم. حدود هشت جلسه رفت و برگشتی تخصصی با حضور من برگزار شد و لوایح خوبی مطرح شد. آنها طرفدار لایحه تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی یا تشدید مجازات اسیدپاشی بودند. فراکسیون زنان حامی حمایت از زنان و کودکان بودند و بعد از حدود ۱۰ سال لایحه حمایت از اطفال و نوجوانان بالاخره تصویب شد. فراکسیون زنان مجلس دهم، فراکسیون فعالی بود و ما تعامل خوبی با همدیگر داشتیم. اما فراکسیون زنان مجلس یازدهم مدتی شکل‌گیری‌اش به طول انجامید. تاکنون یک نشست در مجلس داشتیم و گزارش‌هایی ارائه شد اما فعالیتی قابل قیاس با فراکسیون زنان مجلس دهم فعلا وجود ندارد، البته دیدگاه اعضای فراکسیون امید نسبت به مسائل زنان و عملکرد معاونت بیشتر جنبه انتقادی داشت و شاید دلیل آن هم این باشد که نمایندگان تازه وارد مجلس یازدهم، با فضا به اندازه کافی آشنا نبودند، مباحث کمی کلی بود. در مجموع جلسه خوبی بود. پس از آن با برخی نماینده‌ها جلسه داشتم و همچنین پیگیری‌ها در موضوعات مختلف در کارگروه بند ت ماده ۸۰ که مربوط به زنان سرپرست خانوار است. ما از نماینده مجلسی که عضو این کارگروه شده، دعوت کردیم و ایشان این تعامل را با ما دارند. امیدواریم که مانند مجلس گذشته با این مجلس هم تعامل خوبی داشته باشیم. مهم‌ترین اتفاقی که افتاد، رد لایحه پیشنهادی دولت برای اصلاح قانون در مورد زنان سرپرست خانوار بود. این لایحه که در کمیسیون مجلس گذشته تصویب شده بود و متاسفانه نوبتش به صحن نرسید، دوباره به این مجلس بازگشت و در کمال تعجب، در کمیسیون رد شد. امیدواریم با تلاش فراکسیون بتوانیم‌ زودتر این نواقص را حل کنیم و بخشی از بودجه زنان سرپرست خانوار را در دولت، فعال کنیم.

به نظر می‌رسد تا به امروز لایحه‌ای کارآمد برای شرایط امروز کشور، به خصوص در رابطه با حوزه زنان در مجلس یازدهم ارائه نشده است. پیش بینی شما از این ضعف عملکرد چیست؟

در مورد خانواده و فرزندآوری، طرحی از گذشته در این دوره از مجلس وجود داشته که ما نیز اشکالاتی زیادی به آن طرح وارد کرده‌ایم. اما همچنان در جلسات مربوط به آن طرح حضور داشتیم و نظراتمان را دادیم. لایحه تامین امنیت زنان هم که اکنون در کمیسیون لوایح مراحل نهایی را می‌گذراند، صلاح نیست به صورت طرح، مجددا مطرح و موازی‌کاری شود.

در این برهه بیشترین تهمت‌ها، تهدیدها و عتاب‌ها نسبت به رئیس‌جمهور به عنوان شخص اول اجرایی کشور روا داشته می‌شود، در گذشته هم مشابه همین اتفاق نسبت به شما رخ داده بود. آیا چنین رفتارهایی باعث دلسردی نمی‌شود؟

متاسفانه این روند حاصل نگاهی سیاسی به دور از انصاف و عدل است و این موضوع هم دو دلیل دارد. اول این که در هر شرایطی اگر در مورد عملکردها قضاوت می‌کنیم، این قضاوت‌ها باید جامع و به دور از جانب‌داری جریانات حزبی باشد. یکی از مهم‌ترین کارکردهای حکمرانی مطلوب، قدرت ارزیابی عملکردها، مبتنی بر شاخص‌های واقعی و توجه به شرایط محیطی است. آن‌ها شرایط امروز کشور را نگاه و آن را به عنوان نقدی به دولت وارد و همچنین با تحریم‌های پیشین مقایسه می‌کنند. مقامات آمریکایی خودشان به این موضوع اذعان دارند که تحریم‌های جدید، سختگیرانه‌ترین تحریم‌ها در کل دوران بوده است. نکته بعدی این است که در کنار این تحریم، اصطلاح جنگ اقتصادی این مفهوم را می‌خواهد برساند که ماهیت این تحریم‌ها، ماهیتی جنگی است. در کنار آن هم جنگ روانی به وسعتی زیاد به وجود آمده است. داستان دیگر، شرایط خاص کرونا است که مزید بر علت شده و لطمات زیادی به اقتصاد وارد کرده است. در چنین شرایطی، همچنان ارزاق مردم فراهم است و بیمارستان‌ها با همه فشاری که بر آن‌ها وارد می‌آید، به مردم خدمت می‌کنند. حقوق بازنشسته‌ها تا ۷۰ درصد افزایش یافته و اتفاقات خوبی چون آزادسازی سهام عدالت رخ افتاده است. با وجود همه این مشکلات، یارانه‌ها به همان شکل و حتی ویژه‌تر پرداخت می‌شود. همه بدهی‌های دولت به ایثارگران تسویه شده است. اگر این‌ها را ببینیم، تصویر متعادل‌تر می‌شود. در طرح‌هایی که در ۲۹ پنجشنبه اخیر توسط رئیس جمهور افتتاح شده است، شاخص‌های توسعه انسانی و معیشت را بهتر می کند.

امروز قالب برخوردهای سیاسی به دور از انصاف، اخلاق و جانب‌دارانه علیه دولت است که از ابتدای دولت آقای روحانی آغاز شد و در این دولت به اوج رسید. ناآرامی‌هایی در دی ۹۶ به راه افتاد که منشا آن داخلی بود. همه این‌ هزینه‌ها از جیب دولت و ملت رفت. متاسفانه جنگ سایبری از سوی منافقان و سلطنت‌طلبان شکل گرفت. بخش‌هایی از سوی صدا و سیما هم در این موضوع با القای ناکارآمدی دخالت داشتند. این القا تا جایی افزایش پیدا کرد که همه متوجه شدند برآیندش علیه مردم است، نه دولت. به مردم تلقین کردند که رای آنها بی‌تاثیر است و عملا از جامعه خواستند رای ندهید و بگذارید برایتان انتخاب کنند. این القاها شالوده‌های اعتماد عمومی مردم را آسیب زد و در جلسه‌ای که دولت خدمت مقام معظم رهبری بود، ایشان به صدا و سیما یادآور شدند که خدمات دولت را تلویزیون بگوید. در بخش‌هایی، تغییر رویکرد ایجاد شد و بخش‌هایی هم کمترین فرصت در تلویزیون داده نشد. مثلا در هفته دولت که هیچ تریبونی نداشتیم. حوزه زنان در سه سال گذشته شاید حدود ۱۰ درصد فعالیت‌های معاونت امور زنان و خانواده منعکس شده باشد؛ آن هم بیشتر در شبکه های استانی در سفرها. به بخشی مانند وزارت نیرو فرصت داده شد، اما برای ما این مسئله وجود نداشته است.

با این اوصاف به این نتیجه می‌رسیم که موانعی که دولت همیشه از آن یاد می‌کند، همین موارد است؟

بله همین‌ها است. در سیاست خارجه، رشد اقتصادی ما پس از برجام مثبت شد و تحولات زیادی اتفاق افتاد اما هیچ کدام دیده نشد، چرا؟ چون که برخی نمی‌خواهند دولت تریبون داشته باشد و با این شرایط در سیاه نمایی‌های خود موفق‌تر هستند. با توجه به رفتارهای اخیری که با رئیس جمهور صورت می‌گیرد این سوال پیش می‌آید که آیا تماما ناکارآمدی‌های دولت موجب این اتفاقات شده؟ تصمیمات ترامپ معادلاتی را بر هم نزده است؟ مداخلان درون کشور چطور؟ سنگ‌اندازی‌های گروه‌های تندرو نقشی نداشته است؟ آیا می‌توانند به این سوالات پاسخ بدهند؟ می‌توان نتیجه گرفت با این اوصاف برخی تندروهای داخلی سهم بیشتری در شرایط امروز دارند.

توسط بسیاری از سیاسیون بارها تاکید شده برجام فقط توسط ترامپ باطل نشد بلکه هم نوایان او در داخل هم بر طبل مخالفت مدام کوبیدند و نتیجه همان شد که شرایط را به شکل امروز درآورد؟

دقیقا. همین حضور پیدا نکردن در اف ای تی اف، یکی از این سنگ‌اندازی‌ها بود. این مسئله به طور کامل بلاتکلیف ماند و اسیب‌های زیادی از عدم تعهد به آن به کشور وارد شد. حتی آقای لاریجانی هم به این مسئله رسید، اما مجمع کوتاهی کرد. اتفاقات تلخی هم که در مورد آقای ظریف در مجلس رخ داد، از مهم‌ترین و اسیب‌زاترین رفتار تندروها توهم توطئه است. به نظر می‌رسد برخی جای دولت را با ترامپ اشتباه گرفته‌اند، مقام معظم رهبری بارها در عمل و با درایت مانع بسیاری از تهدیدها که از سوی افراد کم‌خرد مطرح می‌شد، شده‌اند. عده‌ای در داخل کشور به گونه‌ای اظهارنظر می‌کنند که همیشه تیتر یک رسانه‌های معاند هستند، درک این موضوعات بسیار فراتر از مسائل سیاسی ساده است. نهایتا می‌توان نتیجه گرفت هر نهادی که تندروی کند و با رفتارهای افراطی نظم کشور را برهم بزند، فرقی با ترامپ ندارد و فرقی ندارد که نماینده مجلس تندروی کند یا افراد عادی، هیچ کدام از رفتارهای مجلس انقلابی، ربطی به انقلاب ندارد.

از دیدگاه شما اگر به جای دولت حسن روحانی، یک دولت اصولگرای تندرو روی کار بود و یک اصلاح‌طلب نقد و توهین را به همین شکل ابراز می کرد، اوضاع به چه منوال بود؟

هر نهاد و هر شخصی بود قطعا تاکنون از صحنه سیاسی محو شده بود. همچنان اشخاصی وجود دارند که در حال پس دادن تاوان انتقاد از رئیس قوه هستند. امروز هم قوه قضاییه می‌گوید که توهین‌ها و تهدید رئیس جمهور چون جزو جرایم قابل گذشت است، ورود نمی‌کنیم. آقای روحانی به هیچ وجه به دنبال برخورد یا زندانی کردن نیروهای مدنی و منتقد نبوده است. البته که باید اذهان خود را برای دریافت انتقادها باز کنیم. اما این که عده‌ای بهتان را مجاز دانسته و به نام دین، مردم را علیه دولت می‌شورانند، از کجا آمده‌ است؟ آن چه تاریخ و سیره ائمه می‌گوید اخلاقی است. همواره به مسلمانان تاکید شده است که یکدیگر را مسخره و تحقیر نکنید. این رواج چه نوع اخلاقیاتی است؟ رهبر انقلاب بسیار زیبا در مورد بهتان‌ها به وزیر خارجه و دولت، صحبت کردند. در دولت های نهم و دهم، عده‌ای به دلیل نقد دولت حبس کشیدند و احکام سنگین متحمل شدند که هنوز هم ادامه دار است. هیچ کس ادعا ندارد که امروز شرایط کشور ایده ال است و نقدی به عملکرد تیم هیات دولت وارد نیست، همه میدانند فساد وجود دارد و باید با آن مبارزه کرد اما مبارزه‌ها و پیشروی در راه درست نباید تبدیل به بازی سیاسی شود و با فساد نباید برخورد سیاسی کرد.

با این حساب معتقدید بخشی از تصمیم گیری‌هایی که در حوزه بین‌الملل گرفته می‌شود محصول سیاسی‌کاری و دخالت‌های غیر‌حرفه‌ای افراد غیر مرتبط است؟

برخی افراد و گروه‌های سیاسی باید درک کنند که قرار نیست که فردی تسلیم زورگویی شود. بخشی از دیپلماسی و رفتار بین الملل به عنوان وزیر خارجه، فن بیان و عملکرد حرفه‌ای است که وزیر خارجه کشور ما همه این مهارت‌ها را دارا است، برخی باید به این ادراک برسند که هر شخصی که از انقلاب و انقلابی‌گری سخن می‌گوید، نمی‌تواند این فن را داشته باشد، ظریف هم مهارتش را داشته و هم شجاعت و ایستادگی و مقاومتش را. چرا عده‌ای در پی نادیده گرفتن این موارد هستند؟ اگر بخواهیم بر سلایق و ایدئولوژی‌های آنها تکیه کنیم باید برجام را نادیده بگیریم اما به یاد داشته باشیم که قطعا برجام خواصی داشته که ترامپ با آن دشمنی می‌کند.

با توجه به سبقه سیاسی خودتان، اگر در چنین شرایطی، یک دولت تندرو روی کار بود، چه شرایطی به وجود می‌آمد؟

شرایط سخت‌تر بود و به دلیل این که خود را محق می‌دانند و ممکن بود تن به مذاکره پشت پرده بدهند، به دلیل نداشتن مهارت‌های اولیه دیپلماسی هم موفق نمی‌شدند. فضا امنیتی‌تر بود. اکنون فضا رو به گشایش است. آن‌ها در پی تحت فشار قرار دادن آقای آذری جهرمی بودند که کل فضای اینترنت از جمله اینستاگرام را ببندند. اینکه نشد، همه ناشی از ایستادگی دولت بود. دولت یازدهم چندین هزار دانشجوی ستاره‌دار را به تحصیل بازگرداند نه که مشکلات نداشته باشیم اما دولت تلاشش را کرده است. حافظه میان مدتمان را از دست ندهیم.

با توجه به شرایط کرونا از وضعیت زنان در زندان‌ها اطلاع دارید؟

در این دوره برای زنان زندانی با همکاری قوه قضائیه تلاش کردیم. یکی از کارها، بازدید از زندان زنان بود. این بازدید را من به شخصه از ۱۵ استان انجام دادم و گزارش تهیه کردم. کارهای خوبی هم در این زمینه انجام شد. هر جا توانستیم کمک کردیم. خانم مولاوردی پویشی را تحت عنوان ارمغان شروع کرد که ما آن را ادامه دادیم و تاکنون ۵ دوره این پویش برای جلب مشارکت مردم در آزادسازی زنان زندانی جرایم غیرعمد برگزار شده است. با قوه قضاییه در مورد دستبند الکترونیک برای مادران زندانی رایزنی و پیگیری شد و در پی توسعه آن هستیم. در مورد مادران زندانی با قوه مکاتباتی انجام شد و تعداد زیادی از زندانیان در موج اول کرونا آزاد شدند. در جلسه اخیر دولت در ارتباط با ضرورت بررسی وضعیت زنان زندانی صحبت‌هایی شد. در مجموع همکاری خوبی با قوه قضائیه داشتیم. علاوه بر لایحه منع خشونت علیه زنان، بعد از قتل رومینا لایحه دیگری برای تشدید مجازات پدر ارایه دادیم. در همین دو سه روزه هم به کمیسیون لوایح می‌آید. ما در تلاشیم و کار می‌کنیم. سازمان زندان‌ها هم برای حمایت از زنان زندانی که آزاد می‌شوند، کارهایی انجام داده است.

شرایط کرونا، تحریم و سایر عوامل فشار بر مردم در روزهای اخیر شدت گرفته و بیم این وجود دارد که از لحاظ میزان مشارکت مردم در انتخابات، آمار اسفند ماه تکرار شود. در این رابطه چه ارزیابی دارید؟

ما در این شرایط افراد توانمندی داریم که می‌توان به حضور آنها و تاثیر‌‌گذاری آنها امیدوار بود اما پیش از گزینه، بهبود شرایط مردم در اولویت است که اعتماد مردم بازگردد. نتایج انتخابات مجلس یازدهم، نتایج خوبی نبود. هیج کس از این نتایج راضی نیست. درصد مشارکت پایین مردم، قابل قبول نیست. آقای روحانی فردی است که در دوران مختلف، تجربه مدیریتی داشته، اما برای چنین شخصی، باز هم اینگونه تخریب‌ها و تهمت‌ها وجود دارد و مدام سیاست‌های او را تخریب می‌کنند. ما با نسل جوانی مواجهیم که واقعیت‌های تاریخی را شخصا تجربه نکرده و از سوی دیگر در این فضای خاکستری شده، فقط با جناح‌بندی‌های سیاسی مواجه است. در این میان هم برخی با تحریف تاریخ زمینه‌ای ایجاد می‌کنند که آن‌ها ادبیاتشان با ادبیات جریان ضدانقلاب همخوانی داشته باشد. هنگامی که با آقای روحانی این طور برخورد می‌شود، با دیگر گزینه‌ها چطور برخورد خواهد شد؟ مردم باید به این نتیجه برسند که راهی جز صندوق رای وجود ندارد. هر دفعه که مردم مشارکت جدی داشتند، شرایط بهتر بوده و جلوی بسیاری از مخاطرات گرفته شده است. انتهای تحلیل‌ها به این می‌رسد که در شرایط مخاطره آمیز موجود کسی بهتر از آقای روحانی نمی‌توانست عمل کند و این نتیجه صندوق رای است و شرایط می‌توانست خدای نکرده خیلی بدتر از این باشد. این‌ها شعار نیست. اگر گزینه دیگری وجود دارد، مطرح کنید. سوریه شدن یا پاره پاره شدن ایران؟ در حالی که با وجود همه مشکلات، ایران جزیره‌ای امن در میان آتش است. اول فضای اعتماد به صندوق رای بازگردد، بعد به مصداق‌ها فکر خواهیم کرد.