ردای رحمت در هفته وحدت

۱. یعنی «قرآن» به عنوان حکمت نظری و «پیامبر»(ص) در جایگاه کسی که سیره و اندیشه و تفکر ایشان برای همه مسلمانان حجت است و در واقع به اعتبار این «دو کانون» ما مسلمان هستیم و به هر دو کانون که رجوع کنیم، در محوری‌ترین پیامی که برای مسلمانان دارند، به اتکای این آیه قرآن «وَاعتَصِموا بِحَبلِ‌الله جَمیعًا وَلا تَفَرَّقوا» در واقع تأکید ویژه دارند که یک مسلمان مهمترین و اصلی ‏ترین و بنیادی‏ترین کانون پیوندش با همه انسان‏ ها بویژه با مسلمان‎ها، حبل‌الله یعنی «توحید» است و اگر کسی به درستی توحید را چه به شکل مفهومی و چه به شکل ایمانی درک کند، در واقع نتیجه این اعتصام به حبل الهی و فهم درست توحید، یک اشتراک حداکثری میان پیروان عظیم اسلام و مسلمانان است. البته قرآن و پیامبر(ص) به این هم بسنده نمی‌کنند و علاوه بر اینکه به مسلمانان تأکید می‎کنند که به حبل الهی چنگ بزنید و دچار تفرقه نشوید، گام را فراتر می‎گذارند و به اهل کتاب هم متذکر می‌شوند که بیایید با هم در کلمه «توحید» به وحدت برسید؛ در واقع علاوه بر اینکه ما در قرآن، در سیره پیامبر(ص) و عمل ایشان این توصیه بنیادین را می‎بینیم که هر کس که مسلمان است، به اعتبار مسلمان بودن، قطعاً راهبردی جز وحدت نمی‎تواند داشته باشد...

قرآن با متنش این را تأکید می‎کند؛ بنابراین شرط مسلمان بودن «موحد بودن» است و شرط فهم درست موحد بودن، ایجاد وحدت و دوری از تفرقه است.
منظور از «وحدت» به هیچ عنوان اختلاف دیدگاه و اختلاف در بینش و فهم نیست؛ بلکه توجه به توحید است که اگر این توجه رخ دهد، علی‌رغم تکثر فهم و علی رغم تکثر منظرها، چنگ زدن به آن ریسمان مورد غفلت قرار نمی‎گیرد و همه به یک ریسمان متوسل می ‏شوند. کسی که در موقعیت بالاتر از این ریسمان چنگ می‌زند، افق‎های عظیم‎تر می‌بیند و دیگری که در موقعیت پایین‌‎تر این ریسمان چنگ می‎زند، افق‎های کمتری را می‌بیند و اگر همه به آن ریسمان، که توحید واقعی است، معتصم شوند، در فهم قرآن، سیره رسول و سنت پیامبر(ص) و اولیای الهی، دچار افتراق بنیادین نمی‎شوند.

۲. نکته دیگر اینکه قرآن به این هم بسنده نمی‎کند و به نوعی آسیب‎شناسی می‎کند که اگر به حبل الهی چنگ نزدید و دچار تفرقه و تنازع شدید، چه اتفاقی برایتان می‎افتد و در آیه دیگری در قرآن خداوند می‎گوید: «فَتَفشَلوا وَ تَذهَبَ ریحُکم» یعنی وقتی وحدت‎تان را از دست می‎دهید و دچار تفرقه می‎شوید، بوی خوش شما از بین می‌رود و از هم گریزان می‎شوید و عرصه ناکارآمدی برای‎تان ایجاد می‎شود. ناکارآمدی، یعنی تدبیر از شما سلب می‌شود و دچار بحران می‎شوید؛ در چنین جامعه‎ای زوال، فقر، فاصله طبقاتی، استعمار و ستمگری رخ می‎دهد و عزت و آسایش و آرامش از میان می‎رود.

ما در سیره پیامبر اکرم(ص) می‎بینیم که چگونه تلاش می‎کردند که در مکه اعرابی را که قبیله قبیله در نزاع بودند، به صلح و وحدت و همزیستی و همگرایی برساند؛ ایشان در مدینه گام بزرگتری برداشتند و از بدو ورود قراردادی را تدوین کردند که در آن نه فقط مسلمانان «امت واحده» شدند، بلکه گفتند مسلمانان و یهودیان هم امت واحده هستند؛ مسیحیان در مدینه حضور نداشتند وگرنه پیامبر اسلام(ص) به آنان هم اشاره می‎کردند. و خداوند درباره پیغمبر(ص) در قرآن می‌فرمایند: «ما ارسلناک الا رحمه للعالمین»؛ ما تو را نفرستادیم مگر برای رحمت برای همه انسان‎ها و جهانیان.

۳. در واقع پیام قرآن، پیامبر اسلام(ص) و ائمه بزرگوار شیعه(ع) این است که سنت وحدت را باید زنده نگه داشت و به همین سبب می‎بینیم که در دانشگاهی که امام باقر(ع) و امام صادق(ع) تأسیس کردند، تنها شیعیان حضور ندارند و بخشی از شاگردان این امامان(ع) از بزرگان اهل سنت هستند و حتی ابوالعلی معری، که فردی بی‌دین است، هم در جمع شاگران حضور داشت؛ به نظر می‎رسد این نکته پر اهمیت را بشود به جامعه کنونی نیز تعمیم داد و در سایه وحدت به همبستگی رسید.

*استاد دانشگاه

منبع: ایران