آغاز توانمندسازی زنان در حوزه «آی سی تی»

به‌گزارش ایران، در این خصوص با هانیه سامعی مشاور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در امور بانوان به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم که می‌خوانید.

طرح ملی توانمندسازی زنان در حوزه‌آی سی‌تی چگونه طرحی است؟ و از چه زمانی آغاز شده است؟
این طرح، زنان را در حوزه‌آی سی تی و بخصوص آی تی توانمند می‌کند تا بتوانند از بستر فناوری اطلاعات برای ایجاد اشتغال و کسب درآمد استفاده کنند. این طرح پیش از قبول مسئولیت من در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نوشته و شروع و از سال ۹۶ تا ۹۸ در یک بازه زمانی دو ساله اجرا شد.

وزارت ارتباطات از اجرای این طرح چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
در طرح توانمندسازی زنان در حوزه‌ آی سی تی هدف این است که زنان بخصوص زنان مناطق کم برخوردار را که آشنایی کمتری با فضای مجازی و امکانات آن دارند، از طریق آموزش با ابزارهای حوزه فناوری اطلاعات و کارکردها و ظرفیت‌های این حوزه (مانند فعالیت‌های اقتصادی، کسب درآمد و...) توانمند سازیم و از سوی دیگر آنها را با اپلیکیشن‌های کسب و کار، پرداخت بانکی، شبکه‌های اجتماعی مناسب فعالیت‌های اقتصادی و... آشنا کنیم تا از طریق تلفن همراه یا هر گونه ابزار فناوری که در اختیار دارند بتوانند محصولاتشان را تصویربرداری و بارگذاری کرده و با فراگیری اصول اولیه بازاریابی به دست مشتریان خود برسانند. البته در کنار این طرح، طرح خانواده و فضای مجازی نیز در تمام این مناطق اجرا شد و مادران را که در تربیت فرزندان خود نقش مهمی برعهده دارند، با آسیب‌های احتمالی فضای مجازی آگاه کرده و نسب به تهدیدها هشدار دادند.

در چه نقاطی از کشور این طرح اجرایی شده است و به چه تعداد از زنان آموزش داده شد؟
در طرح ابتدایی، آموزش و توانمندسازی حداقل ۵ شهر و ۵روستای هر استان تعریف شده بود و از مجموع گزارش‌هایی که در بازه زمانی دو ساله به دستمان رسیده، طرح توانمندسازی زنان در حوزه‌آی سی تی در حدود ۲۷۰ نقطه کشور اجرا شده و به زنان در زمینه فناوری اطلاعات و استفاده از ابزارهای فناوری و فضای مجازی و فرصت‌ها و چالش‌های آن آموزش‌های لازم داده شد. آمار دقیقی از میزان تعداد زنان شرکت کننده در این طرح نداریم، چرا که در برخی از گزارش‌های ارسالی از اجرای کارگاه‌های آموزشی به دفتر زنان وزارت ارتباطات به تعداد افراد شرکت کننده اشاره شده و در برخی این موضوع از قلم افتاده بود.

از چه بخش‌هایی برای اجرای این طرح کمک گرفتید؟
برای آموزش از شرکت‌های زیرمجموعه وزارت ارتباطات (شرکت ملی پست، پست بانک، پژوهشگاه فضایی، سازمان فضایی، دانشکده مخابرات، پژوهشکده مخابرات، سازمان فناوری و سازمان تنظیم و مقررات و...) استفاده کرده و از آنها به‌عنوان دستیاران و معین خود کمک گرفتیم تا بتوانیم طرح را اجرا کنیم، ضمن اینکه هر یک از ادارات کل استانی وزارت ارتباطات نیز به طور خاص بخوبی در اجرای این طرح همکاری کردند.

آیا انتظار و خروجی که از این طرح داشتید، برآورده شد؟
بله. در برخی مناطق محل آموزش، گروهی از زنان موفق شدند بر بستر فناوری اطلاعات کسب وکارهای خانگی خود را ایجاد کنند. طبق گزارش‌های رسیده می‌توان گفت در فاز اول اجرای توانمندسازی زنان از طریق آی سی تی حداقل شناخت اولیه نسبت به این فضا و ایجاد حساسیت نسبت به آن در میان بانوان مناطق مورد نظر کشور شکل گرفت اما در نهایت خروجی قابل انتظاری که از این طرح داشتیم و آن رسیدن افراد تحت آموزش به اشتغالِ مبتنی بر فناوری اطلاعات بود، به دست نیامد از این‌رو به‌دنبال رفع ضعف‌ها هستیم.

برای رفع نقاط ضعف چه برنامه‌ای در دست اقدام دارید؟
برای اولین بار در کشور، طرح ملی دیگری را به‌صورت جدی با همکاری پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات به منظور توانمندسازی زنان در حوزه‌ آی سی تی آغاز کرده‌ایم که در آن می‌کوشیم سطوح مختلف دسترسی زنان به ابزارهای آی سی تی و موانع آن را شناسایی و در نهایت بسته‌های سیاستی توانمندسازی زنان را با اولویت بخش آی سی تی استخراج کنیم بنابراین با ارزیابی شاخص‌های مختلف تأثیرگذار برشکاف دیجیتال جنسیتی در صدد به‌دست آوردن چالش‌های خاص هر منطقه هستیم زیرا معتقدیم نیاز زنان در مقوله توانمندسازی از طریق آی سی تی تنها به سطوح دسترسی فیزیکی یا مهارتی و... خلاصه نمی‌شود، از این‌رو باید برای هر استان برنامه متناسب با شرایط بومی و خاص آن منطقه تدوین و اجرایی کرد.

چرا دولت روی توانمندسازی زنان در حوزه ‌آی‌سی تی و فضای مجازی متمرکز شده است؟
به توانمندسازی و به طور خاص توانمندسازی زنان در اسناد بالادستی نظیر برنامه ششم توسعه تأکید شده است، از طرفی امروزه تمام فعالیت‌ها در حال انتقال به بستر فناوری اطلاعات بوده و شکل دیجیتالی به خود گرفته است بنابراین چاره‌ای جز اینکه کسب و کارها و فعالیت‌های زنان نیز روی بستر آی تی بیایند، نیست. از سوی دیگر بستر فناوری اطلاعات فرصت‌های برابری را پیش روی زنان قرار می‌دهد تا از این به بعد بدون هیچ محدودیتی از فرصت‌هایی که در زمینه آموزش و اشتغال و... وجود دارد، بتوانند استفاده کنند.

آیا زنان می‌توانند با استفاده از فناوری اطلاعات و فضای مجازی بر محدودیت‌های ناشی از جنسیت فائق آیند؟
بله کاملاً. اگر تا دیروز محدودیت‌های زمانی و مکانی وجود داشت امروزه فناوری اطلاعات این محدودیت‌ها را تا حد زیادی کاهش داده است بخصوص از زمان شیوع کرونا و با پررنگ‌تر شدن مفاهیمی چون دورکاری این موضوع بیشتر خود را نشان می‌دهد. به همان نسبت که اگر افراد پیش از این در بازه زمانی خاصی امکان فعالیت در خارج از منزل را داشتند اما امروزه از طریق فناوری اطلاعات در هر زمان از ۲۴ ساعت شبانه روز، می‌توانند فعالیت‌های مورد نظر خود را انجام دهند، اگر پیش از این نیز به‌دلیل فضای خشک و خشن و غالباً مردانه در جامعه، زنان کمتر فرصت رقابت و بهره‌برداری در حوزه‌های آموزشی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی داشتند، امروزه بواسطه فناوری اطلاعات این تبعیض‌ها کمتر و فرصت‌های بیشتری پیش روی آنها قرار داده شده است.

امروزه اقتصاد به سمت دیجیتالی شدن پیش می‌رود. زنان چقدر می‌توانند در پیشبرد این هدف کمک کنند؟
مانند دنیا، اقتصاد نفتی کشورمان در سال‌های اخیر جای خود را به اقتصاد دیجیتال داده و ارزیابی شاخص‌های مختلف اقتصاد دیجیتال در ایران حاکی از آن است که رشد اقتصاد دیجیتال از ۳.۸ درصد در سال ۹۵ به ۶.۵ درصد در سال ۹۸ رسیده است و این نشان دهنده وضعیت بسیار مطلوبی است اما باید گفت در ارزیابی‌ها حرفی از جنسیت به میان نیامده و سهم زنان در آن به‌طور دقیق از مردان جدا نشده است. اما شکی نیست زنان ما با فعالیت در سال‌های اخیر خود در حوزه‌های مختلفی مانند گردشگری، صنایع دستی، کشاورزی و... بر بستر فاوا، در اقتصاد دیجیتال نه تنها نقش اساسی ایفا کرده‌اند، بلکه باعث اشتغالزایی عمدتاً خانواده خود و حتی در سطح گسترده تری در جامعه شده‌اند.

وضعیت کشور ما در توانمندسازی زنان در فضای مجازی نسبت به کشورهای منطقه چگونه است؟
توانمندی زنان در کشورهای مختلف جهان در فناوری اطلاعات بر اساس شاخص‌های حوزه‌ آی‌سی‌تی بررسی می‌شود که جایگاه کشور ما هم در این میان مشخص شده است. مثلاً در شاخص کارآفرینی، زنان کشور ما با ۲۹.۴ امتیاز، رتبه ۶۴ را در بین ۱۳۷ کشور جهان دارند. یا به‌عنوان مثال در شاخص شکاف جنسیتی کاربران اینترنت کشور ما امتیازش ۱۰.۵ است درحالیکه متوسط جهانی آن ۱۷ است. یا در شاخصIDI یا همان توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات زنان ما با ۵.۵۸ امتیاز بین ۱۷۶ کشور جهان رتبه ۸۱ را دارا هستند.

فکر می‌کنید وزارت ارتباطات در بدنه خود چقدر توانسته از توانمندی‌های بانوان حوزه فناوری اطلاعات بهره ببرد.
با توجه به مصوبه هیأت دولت هریک از دستگاه‌های اجرایی مکلف به ارتقای شاخص مدیریتی زنان در دستگاه خود به میزان حداقل ۳۰ درصد هستند که وزارت ارتباطات هم در راستای تحقق این مأموریت با اهتمام بسیار وزیر جوانش به بانوان توانمند این حوزه که در حوزه‌های تخصصی فاوا حرفی برای گفتن دارند، اعتماد کرده وبه آنها برای فعالیت در پست‌های کلیدی مانند حوزه فضایی، گروه‌های پژوهشی و مدیریتی و... میدان داده است. به طوریکه از سال ۹۶ تا ۹۸ با رشد ۷/۹ درصدی این شاخص در حال حاضر این وزارتخانه دارای ۴۱۳ نفر مدیر زن در سطوح مختلف مدیریتی است.