سیدجلال ساداتیان*
اهرم انتقام‌جویی پکن
کره‌شمالی تلاش می‌کند خود را قدرتی مستقل و بدون وابستگی به خارج نشان دهد، اما رژه روز شنبه این کشور، پیام‌هایی مستقیم برای حامیان و دشمنان این کشور داشت؛ از یک‌سو پیام قدرت و آمادگی در برابر تهدید برای واشنگتن و از سوی دیگر پیام نیاز به کمک برای پکن.
در چند دهه گذشته رقابت پیونگ‌یانگ با کره‌جنوبی عملا به عنوان تهدیدی برای نظامیان امریکایی مستقر در کره‌جنوبی تلقی شده است. پیونگ‌یانگ محرومیت‌های بسیاری را تحمل کرده است. از یک‌سو که منبع درآمد مشخصی برای تامین نیازهای اساسی مردمش ندارد، از سوی دیگر هزینه‌های کلانی را برای توسعه برنامه هسته‌ای و تولید موشک‌های دوربرد بالستیک انجام داده است. این تناقض در فقدان منابع برای تامین اقتصادی شهروندان در برابر هزینه‌های کلان نظامی، ظن و گمان را به این سمت می‌برد که در‌واقع کره‌شمالی حیاط خلوت چین است و این هزینه‌ها از سوی پکن تهیه شده است.
از سال ۱۹۷۹ چین که دنگ شیائو پینگ اصلاحات و درهای باز اقتصادی را مطرح و توسعه قدرت خود را شروع کرد، به دنبال کمترین تنش با جهان خارج بوده است. در چهار دهه گذشته چین به سمت اقتصاد سوسیالیستی باز حرکت کرده است که اقتصادی است که نه برمبنای سیاست‌های لیبرالی بازار آزاد است و نه برمبنای سیاست بسته و کاملا تمامیت‌خواهانه کمونیستی استوار نشده است. رهبران چین در این سال‌ها تلاش کرده‌اند که با توجه به شرایط خاص فرهنگی و اجتماعی چین، نوعی پیشرفت پیوسته و مستمر در حوزه صنعت، کشاورزی، فناوری و خدمات داشته باشند. پکن برای پیشبرد برنامه تبدیل شدنش به یک قدرت اقتصادی بزرگ به دنبال آرامش و ثبات و عدم تنش با همسایگان و با همه دنیا بود. چین بیش از یک میلیارد نفر جمعیت دارد. فقط خرده‌های عدد بیش از یک میلیارد از تمام جمعیت ایران، پاکستان، ترکیه و تمام کشورهای حوزه خلیج‌فارس روی هم بیشتر است. بیش از یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر جمعیت را سیر کردن و تامین پوشاک و سرپناه و نیازهای اولیه زندگی، برای یک دولت بسیار سخت است. چین در دهه‌های گذشته ضمن اینکه توسعه خودش را در همه بازارهای دنیا داشته، توانسته است سرمایه‌های کلان و فناوری‌های روزآمدی را از سراسر جهان جذب کند و حوزه صنعت، خدمات و فناوری این کشور را به شکل چشمگیری ارتقا دهد.
چین در مسیر تبدیل شدن به یک قدرت اقتصادی جهانی با چالش‌هایی هم مواجه است. امریکایی‌ها که با گسترش قدرت چین، موقعیت خود را به عنوان تک ابرقدرت جهان در خطر می‌بینند در موضوعات مختلف تلاش می‌کنند تا برای پکن چالش ایجاد کنند. واشنگتن در پرونده‌های هنگ‌کنگ، تایوان، مسلمانان ساکن استان سین‌کیانگ و جدایی‌طلبان تبت، فشار فراوانی به چین وارد کرده است.
چین نیاز داشت برای بازدارندگی در مقابل این تهدیدات امریکا، موقعیتی را برای فشار به امریکا پیدا کند. کره‌شمالی بهترین جایی بود که چینی‌ها می‌توانستند کمک‌های تسلیحاتی خودشان را به آنجا سرازیر کنند. اگر امریکایی‌ها تهدیداتی را متوجه منطقه نفوذ چین کردند، چین تمایل دارد که بتواند از طریق کره‌شمالی با این تهدیدات مقابله کند. اما به‌رغم سال‌ها کمک تسلیحاتی و نظامی به کره‌شمالی، مردم کره‌شمالی از این کمک‌ها محروم بودند. در طول دو دهه گذشته، امریکا تلاش کرده تا اهرم کره‌شمالی را ناکارآمد کند، از یک طرف فشار تحریم‌های بین‌المللی علیه پیونگ‌یانگ و از سوی دیگر تلاش‌های دیپلماتیک برای مهار قدرت نظامی و هسته‌ای کره‌شمالی، راهکار امریکا برای مهار کره‌شمالی بوده است. سال‌ها مذاکره در قالب چندجانبه و با حضور کره‌جنوبی، ژاپن و دیگر بازیگران منطقه‌ای نتوانست کره‌شمالی را وادار به کنار گذاشتن برنامه‌های بلندپروازانه نظامی‌اش کند.
ایراد اصلی کره‌شمالی به این مذاکرات این بود که همواره طرف‌های گفت‌وگو با کره‌شمالی خواهان برداشته شدن گام اول از سوی پیونگ‌یانگ و بعد از آن دادن امتیازات از سوی طرف‌های خارجی بودند. بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ در کاخ سفید، واشنگتن قالب چندجانبه‌گرایی را کنار زد و شخص رییس‌جمهور مستقیما وارد گود تلاش دیپلماتیک برای خنثی کردن قدرت هسته‌ای کره‌شمالی شد. اما این تلاش‌ها هم تاکنون نتیجه‌ای در برنداشته است. حتی امتیازاتی که کیم جونگ اون به ترامپ داد، از جمله انفجار تاسیسات آزمایش تسلیحات هسته‌ای، از نظر برخی کارشناسان اقداماتی نمایشی بود که اثر چندانی در توان نظامی و هسته‌ای کره‌شمالی نداشت. اما مهم‌ترین دلیل ناموفق ماندن مذاکرات با کره‌شمالی، تاثیر پکن در رهبری کره‌شمالی است. پکن روز به روز تهدیدهای بیشتری از سوی امریکا احساس می‌کند، دعوای تعرفه‌ای و جنگ تجاری باعث شده تا پیش‌بینی تبدیل شدن چین به عنوان قطب اول اقتصادی و صنعتی جهان در سال ۲۰۲۵ دست‌کم ۵ سال به تاخیر بیفتد. در چنین شرایطی چینی‌ها آمادگی ندارند که ابزار و اهرم فشار خود بر واشنگتن را کنار بگذارند.
موشک بالستیک عظیمی که در رژه نظامی به مناسب ۷۵ سالگی حزب کمونیست کارگران کره‌شمالی به نمایش گذاشته شد، بیش از هر چیز نمایشی از آمادگی چین برای مقابله با تهدیدهای امریکاست. همزمان اشک‌های کیم جونگ اون و عذرخواهی‌اش از مردم به این دلیل که نتوانسته از لحاظ اقتصادی نیازهای آنها را تامین کند، تلویحا تلنگری به چین است. استنباط من این است که کیم با این عذرخواهی تلاش کرد از دوستانش در پکن بخواهد که به عنوان پاداش وفاداری چند دهه‌ای کره‌شمالی به همسایه بزرگ خودش، کمک‌ها به اقتصاد بحران‌زده و نیازمند کره‌شمالی افزایش پیدا کند تا شهروندان کره‌شمالی هم بتوانند از موقعیت ویژه کره‌شمالی در سیاست خارجی چین بهره‌مند شوند.
*ماینده سابق مجلس شورای اسلامی
منبع: اعتماد
ارسال دیدگاه