واکاوی سخنان رهبر انقلاب از منظر امنیت پژوهی؛ چرا ملت آمریکا دشمن دولت است؟

به گزارش مهر، حضرت آیت الله خامنه‌ای در سخنانی به مناسب روز عید قربان، مشکلات دشمن اصلی یعنی آمریکا را بسیار بزرگ و غیرقابل مقایسه با مشکلات ایران خواندند و با برشمردن مصادیقی از مشکلاتِ امروز آمریکا مثل فاصله طبقاتی عجیب، تبعیض نژادی، مشکلات اقتصادی و بیکاری‌های گسترده، مشکلات مدیریتی در قضیه کرونا و مدیریت اجتماعی ضعیف که منجر به بی‌رحمی و قتل و شکنجه به دست پلیس آمریکا می‌شود، گفتند: امروز آمریکا در سطح دنیا منفور و منزوی است.

رهبر انقلاب اسلامی تأکید کردند: حوادث جاری آمریکا آتش زیر خاکستری است که شعله‌ور شده و اگرچه آن را سرکوب کنند اما دوباره شعله‌ور می‌شود و نظام کنونی آمریکا را از بین می‌برد چرا که فلسفه سیاسی و اقتصادی این نظام غلط و محکوم به نابودی است.

رهبر انقلاب اسلامی سخنان مکرر مقام‌های آمریکایی علیه ایران را نشان‌دهنده سردرگمی آنها دانستند و افزودند: مدیریت آمریکا دچار سرگیجه و آشفتگی است. آمریکایی‌ها به دنبال پیدا کردن دشمن هستند بنابراین گاهی از ایران اسم می‌برند و گاهی از روسیه و چین، اما امروز رژیم آمریکا دشمنی بزرگ‌تر از ملت خود ندارد و همین دشمن آن رژیم را به زانو درخواهد آورد.

سخنان رهبر انقلاب اسلامی در خصوص دشمن واقعی نظام سیاسی آمریکا از منظر امنیت پژوهی یادآور مکاتب منتقد مکتب اصلی امنیتی یعنی مکتب رئالیستی است.

سخنان ایشان نه تنها مختص به حکومت آمریکا بلکه قابل تسری به حکومتهایی است که در آن شمول دوایر «امنیت نخبگان حاکم» (امنیت دولتی) و «امنیت مردم» اندک و گاهی اشتراک این دوایر صفر است.

در این مکاتب وجوه تهدید و دشمن از یک سو و راههای مقابله با آن تهدیدات نیز از سوی دیگر مورد بررسی قرار گرفته است.

در مکتب رئالیستی که به عنوان جریان اصلی امنیتی نیز مورد توجه است امنیت چه در «موضوع امنیت» و چه در «مرجع امنیت» تفاوتهای چشمگیری با مکاتب منتقد که بر امنیت انسانی تأکید دارند وجود دارد.

در مکتب رئالیستی «مرجع امنیت»، دولتها و نخبگان حاکم تعریف می شوند. در این مکتب «موضوع امنیت»، نظامی تعریف می شود.

بر این اساس تهدیدات امنیتی عمدتاً دشمنان خارجی (بیرونی) هستند و امنیت مردم در اولویت نیست. در واقع هر آنچه باعث تهدید نخبگان حاکم و نظام سیاسی باشد به عنوان تهدید تلقی می شوند و مقولاتی چون حیات، ثروت، موقعیت اجتماعی، سلامتی و آزادی محلی از اعراب ندارند و تنها زمانی مورد توجه دستگاه حاکم قرار می گیرد که تهدیدی برای نخبگان حاکم باشد.

بر همین اساس است که رهبر انقلاب در سخنان خود تهدیدات واقعی آمریکا را «فاصله طبقاتی عجیب، تبعیض نژادی، مشکلات اقتصادی و بیکاری‌های گسترده، مشکلات مدیریتی در قضیه کرونا و مدیریت اجتماعی ضعیف» بر می شمارند.

این مشکلات در حالی است که به بیان ایشان «آمریکایی‌ها به دنبال پیدا کردن دشمن هستند بنابراین گاهی از ایران اسم می‌برند و گاهی از روسیه و چین، اما امروز رژیم آمریکا دشمنی بزرگ‌تر از ملت خود ندارد و همین دشمن آن رژیم را به زانو درخواهد آورد.»

لذا مشاهده می شود که رهبر انقلاب در سخنان خود تأکید ویژه ای بر امنیت انسانی دارند.

امنیت انسانی را می‌توان پارادایم نوین امنیت در آستانه قرن بیست و یک تلقی کرد و نوعی چرخش در مطالعات امنیتی در نظر گرفت؛ چرا که هدف مرجع امنیتی از دولتها به انسانها تغییر جهت داد و متعاقب آن موضوع امنیت نظامی که در سنت گذشته مورد توجه بود، گسترده‌تر شد و حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و زیست محیطی را نیز مطمح نظر قرار داد.

اولین بار دیپلمات فقید پاکستانی پروفسور محبوب الحق و در گزارش توسعه انسانی برنامه عمران ملل متحد در سال ۱۹۹۴ میلادی در ابعاد گسترده جهانی موضوع امنیت انسانی را مطرح کرد. این گزارش نقطه عطفی در حوزه مباحث امنیت انسانی بود و استدلال می‌کرد که رهایی از نیاز و هراس برای همه اشخاص بهترین مسیر حل مسأله ناامنی جهانی است. "محبوب الحق در گزارش خود می آورد «امنیت به عنوان "امنیت مردم"» تفسیر خواهد شد و نه فقط سرزمینی؛ امنیت افراد، نه فقط امنیت ملتها. امنیت از طریق توسعه، نه امنیت از طریق تسلیحات. امنیت همه مردم در هر جایی که هستند، در منازلشان، در محل کارشان، در خیابانها، در جوامعشان، در محیط زیستشان.

در واقع جعل این مفهوم توسط برنامه توسعه سازمان ملل متحد(UNDP) تلاشی بعد از جنگ سرد بود تا توجهات را به سوی توسعه یا به طور دقیقتر توسعه انسانی جلب کند و از این طریق، منابع انسانی و مالی را به سوی تسکین و درمان فقر جذب نماید و آنها را از شاخصهای اقتصادی ساده تولید ناخالص داخلی(GDP) توسعه و از کلیه مصارف نظامی و امنیت سنتی مربوط به دوران جنگ سرد، به ابعاد دیگر توسعه سوق دهد.

اگر بخواهیم درک ساده و عمیق از مفهوم امنیت انسانی داشته باشیم، کافی است به این جمله نلسون ماندلا اشاره نماییم: «مردم عادی به فرصت ساده برای زندگی آبرومندانه، سر پناه مناسب و غذا برای خوردن، امکان مراقبت از فرزندان و زندگی محترمانه، آموزش مناسب برای تأمین مخارجشان، بهداشت و دسترسی به شغل نیاز دارند.»

بر این اساس تأکید رهبر انقلاب اسلامی بر «امنیت برای مردم» نشان دادن نقشه راه برای حکومتهایی است که امنیت دستگاه حاکم را بر امنیت مردم نه تنها ارجحیت می دهند بلکه به مثابه تهدیدی برای مردم خود به شمار می روند.