خط باریک صحیح و خطای فعالان مجازی "حجاب" چگونه مشخص می‌شود؟

در دنیایی زندگی می‌کنیم که روزبه‌روز به تنوع پوشش در آن افزوده می‌شود و امروزه صنعت پیچیده مد و لباس به سرعت در حال تغییر و تنوع است و مهم‌ترین مشتریان این صنعت را در جهان خانم‌ها تشکیل می‌دهند؛ صحبت از حجاب و ملزومات حجاب که می‌شود اولین فکری که در ذهن نقش می‌بندد فقط چادر مشکی است در حالی که تنوع محصولات و تولیدات حجاب در چند سال گذشته بسیار زیاد شده است و تولیدات این حوزه نه تنها در ایران بلکه در دنیا گسترش زیادی داشته است.

از رایج‌ترین صفحات شبکه‌های اجتماعی، صفحات مربوط به سبک زندگی و پوشاک است، طیف گسترده‌ای از فعالان شبکه‌های اجتماعی از آموزش آشپزی، تبلیغ کالاها تا تبلیغ و فروش پوشاک در فضای مجازی به چشم می‌خورند، از لحاظ آموزه های علم بازاریابی تجربه مصرف کنندگان و تبلیغ اینفلوئنسرها (افراد تاثیرگذار) در رفتار خرید مصرف کنندگان تاثیرگذار هستند و این دو مورد در شبکه‌های اجتماعی با هم ترکیب شده و شاهد ظهور اینفلوئنسرهایی هستیم که دارای تعداد زیادی دنبال کننده بوده اما هنرمند، ورزشکار یا به اصطلاحی سلبریتی نیستند، ولی با انتشار عکس و ارائه توضیحات درباره محصولات (کالا یا خدمات) آن محصول را تبلیغ می‌کنند.

با فراگیر شدن دنیای مجازی و استقبال از آن، زنان محجبه و به اصطلاح بلاگرهای حجاب شروع به فعالیت در فضای مجازی کردند به دنبال رشد چشمگیر استفاده از شبکه‌های مختلف اجتماعی وقوع اتفاقات مختلف نیز در این شبکه‌ها افزایش یافته است که اینستاگرام به عنوان یکی از شبکه‌های اجتماعی رنگارنگ، چشم هر ببیننده‌ای را به خود خیره می‌کند، پر طرفدارترین شبکه اجتماعی است.

صفحات متعددی در اینستاگرام با عنوان مروج حجاب در حال فعالیت هستند که البته طرفداران و منتقدان زیادی نیز دارند. چندی پیش رسانه‌ها و تعدادی از کارشناسان انتقاداتی را به فعالیت این بلاگرها مطرح کردند که طبق دیدگاه این رسانه‌ها و کارشناسان این دختران به دنبال کسب درآمد و تبلیغ سبک زندگی پرهزینه خود هستند.

در این گزارش به طور مفصل‌تری دنبال تحلیل این موضوع از دیدگاه‌های مختلف هستیم.

* هر پست ۳ میلیون تومان! درآمد چندده میلیونی بلاگرهای حجاب

رقیه طاهری یکی از کسانی است که کسب و کار خود را حول محور فروش شال و روسری و ملزومات حجاب راه‌اندازی کرده است، وی درباره تجربه خود به پانا می‌گوید: در ابتدای شروع کسب و کار به دلیل محدودیت منابع مالی تعداد محدودی شال و روسری خریداری کرده و از طریق فضای مجازی در ارومیه به فروش رساندم با استقبال مخاطبان چند بلاگر محصولات حجاب را پیدا کردم تا کسب و کارم را تبلیغ کنند تا از این طریق مشتری‌های خود را بیشتر کرده و فروشم را افزایش دهم.

وی ادامه می دهد: با ارسال پیامی به این افراد جویای هزینه تبلیغات شدم که با لیست بلندی از خدمات و شرایط مواجه شدم، یکی از این بلاگرها که حدود ۳۰ هزار دنبال کننده داشت برای انتشار یک استوری(داستان) در صفحه خود مبلغ ۳۰۰ هزار تومان خواسته و برای انتشار یک پست نیز مبلغ یک میلیون تومان نرخ داد، البته اگر مطلبی درمورد محصولاتم به همراه عکسی از خود که آن محصول را استفاده کرده منتشر می کرد ۳ میلیون تومان هزینه داشت، برای تبلیغ در تمامی شرایط اعلام شده حداقل یک نمونه از محصول را نیز باید برای آن بلاگر ارسال می‌کردم.

* انتشار عکس‌هایی که مفسده ایجاد می‌کنند حتی با حجاب جایز نیست

وحیده محمدلو استاد حوزه علمیه خوی در این خصوص در گفت و گو با پانا می‌گوید: فتوای صریح رهبرانقلاب زمانی که از ایشان سوال شد که خانم‌هایی که در شبکه مجازی با هدف ترویج حجاب عکس‌های خود را با حجاب منتشر می‌کنند اینگونه است که "اگر این تصاویر موجب سوء استفاده قرار گیرد؛ یا تحریک آمیز باشد؛ یا مفسده‌ای برای خانم داشته باشد جایز نیست."

این کارشناس مسائل فقهی اضافه کرد: با توجه به آرایش بعضا غلیظ این بلاگرها نشان می‌دهد که اگر این افراد انگیزه ترویج و گسترش حجاب را دارند قطعا بیراهه را انتخاب کرده و این مسئله نمای اصلی حجاب که باید بدون آرایش باشد خدشه‌دار می‌کند.

محمدلو در خصوص ترویج حجاب در فضای مجازی و فعالیت در این حوزه اشاره کرد: اگر واقعا هدف فعالیت مفید و تاثیرگذار در فضای مجازی باشد چه فرقی می‌کند که چهره معلوم باشد یا نباشد هستند افرادی که در فضای اینستاگرام (یا هر شبکه اجتماعی دیگر) به عنوان فردی مشوق حجاب فعالیت کرده و حتی روسری و اقلام حجاب را در پیج خود تبلیغ می‌کند اما بدون آنکه تصویری واضح و کامل از خود بگذارد.

وی افزود: در دین اسلام حجاب برتر را چادر معرفی کرده اند اما اگر لباس خانم‌ها طوری باشد که موجب تحریک آقایان نشود و برجستگی بدن آن‌ها را مشخص نکند، اشکالی ندارد.

* صنعت پوشاک حجاب نیازمند فعالیت بلاگرها با رعایت شئون اسلامی است

اما دیدگاه دیگری که بر این فعالیت‌ها وجود دارد این است که صنعت پوشاک به عنوان کالای روزمره و پرمصرف محسوب می‌شود و می‌تواند زمینه اشتغالزایی و توسعه کسب و کار فعالان این صنعت و رونق اقتصادی را فراهم کند در همین زمینه با محسن محمدی حسنلوئی کارشناس و تحلیل‌گر فضای کسب و کار گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.

این کارشناس حوزه کسب و کار به پانا می‌گوید: صنعت پوشاک جزو صنایع پرسودی است که امکان اشتغال‌زایی به صورت گسترده را دارد و اگر سیاست‌گذاری صحیحی شود این کسب و کار می‌تواند به عنوان پیشران اشتغال‌زائی و رشد اقتصادی کشور نیز محسوب شود، کشوری مانند بنگلادش که صنایع پیشرفته‌ای نداشته و موقعیت تجاری مانند ایران نیز ندارد حدود ۴ میلیون نفر شاغل در حوزه پوشاک در آن کشور فعالیت می‌کنند که پیش‌بینی می‌شود صادراتی به ارزش ۴۰ میلیارد دلار را به خود اختصاص دهند، البته کشورهای دیگری نظیر ترکیه، پاکستان، هند و چین نیز در حوزه پوشاک فعالیت گسترده‌ای دارند.

وی افزود: پوشاک و ملزومات حجاب نیز با وجود دست کم یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون مسلمان که نیمی از آن‌ها را زنان تشکیل می‌دهد بازار قابل توجهی است که در صورت سیاست‌گذاری صحیح و رفع موانع تولید می‌تواند ارزآوری قابل توجهی را برای کشور داشته باشد، شاید سال‌های گذشته مقایسه ظرفیت درآمدی بعضی از حوزه‌ها با درآمد نفتی چندان قابل قبول نبود، اما با اتفاقاتی که از زمان شیوع کرونا رخ داده است، ظرفیت‌ درآمد صنایعی که قبلا به آن کم‌توجهی می‌شده است بسیار پررنگ‌تر از فروش نفت خام دیده می‌شود.

محمدی حسنلوئی تاکید کرد: کسب و کارهای مرتبط با حوزه حجاب و عفاف در سطح کشور گسترش یافته و نسبت به سال‌های گذشته تولیدکنندگان قدرتمندتری پا به این عرصه گذاشته‌اند اما باید قبول کنیم که شرایط فعالیت در این صنعت همانند گذشته نیست و از لحاظ تنوع تولیدات، ابزارهای تبلیغ و عرضه این محصولات تغییرات محسوسی رخ داده است، اکنون دیگر صرفا چادر جزو ملزومات و تولیدات مرتبط با حجاب نیست و محصولات متنوع‌تری با توجه به سلایق و نیاز مشتریان طراحی و تولید شده است.

این کارشناس حوزه کسب و کار اشاره کرد: امروزه می‌توان هم با دید وسیع‌تری هم دغدغه اجتماعی و هم اقتصادی حوزه فرهنگ و اقتصاد را با هم عجین کرد؛ هم می‌توان محصولات مروج حجاب را تولید و عرضه کرد و هم می‌توان سبب جهش تولید و رونق اقتصادی شد، در این بین دغدغه‌ها و خطوط قرمزی نیز وجود دارد که می‌توان آن‌ها را نیز رعایت کرد.

وی در خصوص الزامات و راهکارهای فعالیت بلاگرهای حجاب در شبکه‌های اجتماعی اظهار کرد: از دید فقهی فعالان حوزه حجاب در فضای مجازی می‌بایست شئون دینی را رعایت کنند و برای تبلیغ محصولات از شیوه‌های مرسوم که از زن به عنوان کالای تبلیغی استفاده شده و از جاذبه جنسی آن بهره برده می‌شد اجتناب کنند اما از لحاظ حرفه‌ای این شغل همانند شغل‌های دیگر می‌تواند باشد و به عنوان یک کسب و کار به آن نگاه کرد، افرادی مانند تیسترها (کسانی به رستوران‌ها و ... مراجعه کرده و با چشیدن غذاهایشان درباره آن‌ها اظهار نظر می‌کنند) و مانند آن‌ها از کسب و کارهایی هستند که با توجه به شرایط فناوری به وجود آمده‌اند.

* قضاوت ممنوع! افراط و تفریط نکنیم!

عده‌ای از منتقدان بلاگرها و به ویژه بلاگرهای حجاب معتقدند این افراد با تبلیغ محصولات زندگی تجملاتی را ترویج می‌کنند، اما اگر به فعالیت این افراد به عنوان یک شغل نگاه شود شاید داستان کمی تغییر کند، باید توجه کنیم لزوماً فردی که محصولی را تبلیغ می‌کند و هر روز با پوشیدن یک لباس مطلبی درباره آن منتشر می‌کند فردی ولخرج یا مروج زندگی تجملاتی نیست، بلکه این فعالیت بخشی از شغل آن‌هاست همچنان که وقتی هنرمند یا ورزشکاری محصولی را تبلیغ می‌کند درباره او قضاوت نمی‌کنیم باید درباره بلاگرها نیز این شرایط را در نظر بگیریم.

از منظری دیگر در زندگی واقعی نباید تاثیر فضای مجازی را به اندازه‌ای دخیل کنیم که بخواهیم ظاهر زندگی یک بلاگر را با باطن زندگی خود مقایسه کرده و بر اساس آن رفتار کنیم؛ اینکه کلا این افراد را مروج فساد و فعالیت آن‌ها را مضر بدانیم و یا اینکه بخواهیم تمامی رفتارهای آن‌ها را تقلید کرده و تمامی رفتارمان با فضای مجازی تنظیم شود امری غیرعقلانی است.

باید قبول کنیم که برخی از بلاگرها نیز رفتار اشتباه داشته و از طریق غیرصحیحی اقدام به فعالیت می‌کنند؛ تبلیغ هر محصولی و اظهار نظر در هر موضوعی نیز قابل قبول نیست، هم یک بلاگر حرفه‌ای و هم دنبال کنندگان آن‌ها باید بدانند که اظهار نظر در مورد یک دارو یا محصولاتی که نیازمند مشاوره و تجویز یک کارشناس است، کاری حرفه‌ای نبوده و می‌تواند عواقب غیرقابل جبرانی نیز به همراه داشته باشد.

آنچه می‌توان در جمع‌بندی گفت این است که با توجه به شرایط موجود، جامعه ما نیاز به تغییر و تحولی در امر حجاب و عفاف دارد و در حالی که خداوند در قرآن کریم خودنمایی زنان را ممنوع کرده و از طرفی دوست‌دار زیبایی است، پس هیچ منعی ندارد بانوی محجبه ضمن رعایت حجاب کامل به عنوان یک بانوی شیک پوش در اجتماع حضور یابد. فعالان فضای مجازی نیز ضمن رعایت عفاف و اجتناب از خودنمایی می‌توانند از ظرفیت عظیم شبکه‌های اجتماعی برای ترویج حجاب یا مدیریت کسب و کار خود استفاده کنند.

گزارش از سینا میرزامحمدی