رئیس سازمان پژوهش: کتابخانه باید ناطق باشد

به گزارش روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، حسن ملکی در چهارمین جلسه شورای مدیران سازمان اظهار کرد: «از خداوند متعال طلب می‌کنم که اوضاع برخواسته از ویروس کرونا را از سر همه ملل به ویژه ملت شریف ایران مرتفع کند. اوضاع خاصی است که نیازمند توسل و توکل به خداوند است و فقط عنایت الهی و لطف خاصۀ پروردگار می‌تواند شرایط حاکم را تغییر دهد.»

وی ادامه داد: «با واقعیتی به‌نام اوضاع قرمز و زرد کرونایی در کشور مواجه هستیم. سازمان پژوهش باید از جهت برنامه‌های درسی، کتاب‌های درسی و رسانه‌های آموزشی برای مواجه با شرایط قرمزی که دانش‌آموزان قادر نباشند در مدرسه حاضر باشند، راست قامت اعلام آمادگی کند البته کارهایی انجام شده ولی با توجه به ضیق وقت باید حاصل کارها ارائه شود و طبق برنامه زمان‌بندی گزارشی ارائه شود. سازمان باید از دو جهت متجلی شود ۱- در بخش کتاب‌های درسی ۲- در بخش برنامه‌های مکمل. اکسیر مدیریت پیگیری است و اگر پیگیری نباشد در مدیریت اتفاقی نمی‌افتد.»

در این جلسه که ارائه گزارشی از کتابخانه و مرکز اسناد سازمان در دستور کار بود خانم عینی رئیس این مرکز گزارش خود را با بیان یکی از قوانین رانگاناتان در علم اطلاع رسانی یعنی زنده بودن کتابخانه به عنوان یک ارگانیسم آغاز کرد و در ادامه گفت: «برای این زنده بودن باید اقداماتی انجام گیرد. همکاران من تلاش می‌کنند با ارائه خدمات اطلاعاتی از جمله اطلاعات گزینشی و اطلاع رسانی علائم حیاتی این زنده بودن را نشان دهند.»

وی عنوان کرد: «شماره شناسه‌گر استاندارد بین‌المللی کتابخانه‌ها (شابکا) شماره کتابخانه سازمان IR-۴۰۸۸۰۲۲۸ بیست وهشتمین کتابخانه پژوهشی- تخصصی در کشور است.»

رئیس مرکز اسناد و کتابخانه سازمان پژوهش ۵ فعالیت اصلی کتابخانه را نیازسنجی، فراهم‌آوری و مجموعه‌سازی، پردازش و سازماندهی، خدمات اطلاعاتی، توسعه و پایدارسازی سواد دانست و درخصوص امانت الکترونیکی در نرم افزار سیمرغ و امکانات نرم افزار دیجیتال نیز نکاتی را بیان کرد.

وی گفت: «کتابخانه سازمان دارای دو مخزن چاپی و الکترونیکی است که فعالیت‌های اصلی در این دو مخزن انجام می‌گیرد.»

سپس تبیین وضعیت موجود، نقشه راه کتابخانه به عنوان وضعیت مطلوب با هدف کمک به توسعه نظام آموزشی نمایش داده و الگوی مطلوب کتابخانه را بر اساس استاندارد جهانی در ۴ بخش نیروی انسانی، خدمات عمومی، خدمات فنی و خدمات اشاعه اعلام شد.

عینی اقدامات آتی کتابخانه را برای رسیدن به وضعیت مطلوب به شرح زیر بیان کرد:

ساماندهی بخش آرشیو کتاب درسی به‌عنوان حافظه نظام آموزشی و دیجیتال سازی

درآمدزایی از منابع و خدمات اطلاعاتی از جمله منابع الکترونیکی

همکاری بین کتابخانه‌ای، دانشگاهی و عمومی

پی گیری بازبینی آئین نامه گردش منابع

امکان سنجی مدیریت اسناد

تدوین نظامنامه شیوه نامه مستند سازی اسناد و مدارک

ابعاد کتابخانه مطلوب از دیدگاه ملکی

در ادامه جلسه حسن ملکی، رئیس سازمان پژوهش اظهار کرد: «گفت‌وگوهای به عمل آمده در جلسه نشان می‌دهد که اگر به موضوعی متمرکز شویم افراد متفکر در سازمان زیاد است. فکر می‌کنم نباید به کتابخانه به‌عنوان خانه کتاب یا خانه‌ای برای استراحت نگاه کنیم ما به‌دنبال خانه کتاب نیستیم به‌دنبال کتابخانه هستیم وقتی عنوان آن کتابخانه شد در آنجا باید جوشش، زندگی و بالندگی باشد.»

ملکی عنوان کرد: د«ر جمع بندی حاصل از گفت‌وگوی این جلسه می‌توان گفت کتابخانه دارای ابعاد گوناگونی است. یکی از آن‌ها بُعد علمی است که در رأس همه امور قرار دارد. انتظار می‌رود منابع تخصصی مرتبط با سازمان غنی، کافی، به‌روز و نو باشد اگرچه نو بودن منابع ملاک خوب بودن آن نیست. در کنار نو بودن باید محتوایش اصالت داشته باشد، نو بودن نفی نمی‌شود ولی به نو بودن تاریخ منابع و کتاب اصالت نمی‌دهیم. در بُعد علمی، کتابخانه باید جامعیت داشته باشد یعنی اعضای کتابخانه به برنامه‌های سازمان اشراف داشته باشند به عبارت دیگر کتابخانه سازمان پژوهش باید هم وزن جامعیت سازمانی آن باشد.»

_بُعد دیگر کتابخانه جامعیّت آن است یعنی این مرکز باید دارای دایره‌المعارف و منابع اصیل و معتبر در رشته‌های علمی، نشریات علمی معتبر، برنامه درسی بین‌المللی و رساله‌های دکترای مربوط به سازمان پژوهش باشد. به عبارت دیگر کتابخانه و مرکز اسناد سازمان پژوهش باید سیال باشد.

_بُعد دیگر کتابخانه ضلع آموزشی آن است. اعتقاد دارم در کتابخانه باید نشست‌های علمی، کارگاه‌های آموزشی برگزار شود. کتابخانه باید آموزش دهنده برخی از امور مخاطبان باشد.

_بُعد فرهنگی یکی دیگر از ابعاد کتابخانه است. کتابخانه فقط بُعد علمی و آموزشی ندارد بلکه ابعاد فرهنگی، اخلاقی و تربیتی هم دارد.

_بُعد اطلاع‌رسانی بُعد دیگر کتابخانه است که در این بخش نیاز دارد فعالیّتش مضاعف شود. به عبارت دیگر کتابخانه باید ناطق باشد یعنی هر لحظه کارشناسان باید بدانند در این مرکز چه می‌گذرد.

_بُعد الکترونیکی یکی دیگر از ابعاد کتابخانه است که نباید از آن غفلت کرد باید به فکر کتابخانه دیجیتالی و الکترونیکی باشیم که جلوه و نمای دیگری از کتابخانه سازمان پژوهش باشد.

_بُعد دیگر کتابخانه بین‌المللی بودن آن است این بخش هم نیازمند فعال بودن و انجام کارهای زیاد است. بین‌المللی بودن به معنای سفر کردن به خارج از کشور نیست کافیست با سیستم‌های نرم‌افزاری و سخت افزاری روز دنیا آشنا باشید. با اندکی آشنایی از مرورگرها و جستجوی اینترنتی می‌توان در کتابخانه‌های مهم و دانشگاه‌های معتبر دنیا حضور داشت و ارتباطات علمی - بین‌المللی قوی برقرار کرد.

_بُعد ساختاری-ارتباطی کتابخانه بُعد دیگری است که باید فعال شود. بر اساس این بعُد بین کتابخانه و سایر دفاتر و بخش‌های سازمان به‌ویژه دفتر انتشارات و فناوری آموزشی باید نظام ارتباطی برقرار شود تا ارتباطات نظام دار گردد.

_بُعد نخبگانی یکی دیگر از ابعاد کتابخانه است به این معنا که متخصصان زبردست رشته‌های مختلف با کتابخانه سازمان رفت و آمد داشته باشند و آن را بشناسند.

_یکی دیگر از ابعاد کتابخانه بُعد اقتصادی آن است که برای این بُعد کتابخانه هم باید اندیشید و راهکارهایی برای آن پیدا کرد.

_مهم‌ترین بٌعد این مرکز بُعد تاریخی آن است. به این معنا که هر آنچه که به کتاب‌های درسی و برنامه درسی ایران مربوط است باید در این کتابخانه موجود باشد و یا اگر کسی بخواهد در مورد تاریخ برنامه‌های درسی و کتاب‌های درسی از ابتدای تولید کتاب‌های درسی تا به امروز تحقیقی انجام دهد باید مرجع آن کتابخانه و مرکز اسناد سازمان باشد.

برای آن‌که به همه ابعاد کتابخانه توجه شود به استلزاماتی نیاز است، مهم‌ترین استلزامات اجرایی آن عبارتند از:

ارتباط مؤثر کتابخانه با سایر بخش‌های درون و برون سازمانی؛

ارتباط مؤثر با کتابخانه‌های بیرونی؛

انجام نیازسنجی‌های اساسی؛

تولید کننده بودن کتابخانه نه اینکه صرفاً مصرف کننده باشد؛

کتابخانه باید نگاه فرایندی داشته باشد نگاه به گذشته، حال و آینده؛

داشتن ساختار تشکیلاتی مناسب؛

برای انجام این امور به کمیته ثابتی با عنوان کمیته برنامه‌ریزی و توسعه و تحول کتابخانه و مرکز اسناد نیازمندیم پیشنهاد می‌شود محبی مسئولیت آن را برعهده داشته باشد.