هاشمی: ادبیات نوجوانان از تبلیغ فرمانبرداری به تقویت اندیشه آزاد تغییر کرده است
ساری (پانا) - نویسنده ادبیات نوجوانان معتقد است که در گذشته نگاه در این حوزه بیشتر تعلیمی و آموزشی بود و می‌خواستند بچه‌ها را مطیع و فرمانبر بار بیاورند، اما امروزه بیشتر به تقویت خلاقیت و اندیشه آزاد توجه می‌شود.
سید محمد هاشمی هم معلم نوجوانان است هم نویسنده و شاعر آنان. اهل شهرستان ساری است و متولد اول اردیبهشت ۱۳۴۹. دبیر ادبیات فارسی شهرستان میاندرود.
هاشمی نزدیک به ۱۵ سال است که در زمینه شعر و داستان نوجوان فعالیت دارد. رمان نوجوان به نام شکارچی از او در سال ۱۳۹۸ به چاپ رسیده است که برگزیده اولین دوره جشنواره محیط زیستی سپیدار شد. می‌گوید: «این رمان دغدغه من درباره تخریب محیط زیست و نابودی حیات وحش مازندران است. »
علاقه او به ادبیات کودک و نوجوان، موضوع پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد او را نیز به این حوزه مرتبط ساخت: با عنوان آسیب‌شناسی شعر نوجوان بعد از انقلاب: «در این پژوهش ۸ آسیب مهم شعر نوجوان را شناسایی کردم. به گمانم دلیل مهمی که نوجوانان امروز کمتر به شعر گروه سنی خودشان توجه دارند و بیشتر خواننده شعر بزرگسال هستند در همین آسیب‌ها نهفته است.»
هاشمی طرح دو رمان را در ذهن آماده دارد که امیدوار است به زودی نوشتن آن‌ها را شروع کند: «یکی درباره کشتار بی‌رحمانه پرندگان مهاجر در فریدون‌کنار است و دیگری یک داستان تاریخی از عصر مشروطه در ساری و شیوع وبا در این منطقه. البته با توجه به شیوع کرونا در این روزها، این رمان در حقیقت یک رفت و برگشت تاریخی بین عصر حاضر و عصر قاجار و ارتباط وبا و کروناست.»
او پیرامون وضعیت ادبیات کودک و نوجوان ایران و مازندران می‌گوید: «من وضعیت ادبیات کودک و نوجوان را در کل کشور چندان مناسب نمی‌بینم. بخشی از این وضعیت برمی‌گردد به دست اندرکاران فرهنگی و بخشی هم برمی‌گردد به نویسندگان و شاعران. ادبیات کودک و نوجوان نیاز یک جامعه است. بچه‌ها سرمایه های یک کشورند. تربیت و تقویت خلاقیت آن‌ها مسلما نسل آینده ما را شکوفاتر خواهد کرد. متاسفانه باید بگویم مسئولان فرهنگی ما این نگاه را به بچه ها ندارند. به همین دلیل در کارشان سهل‌انگارند و اگر هم فعالیتی داشته باشند بیشتر به خاطر ارسال گزارش کارشان به مقام‌های بالاتر است. مسلما این وضعیت در روحیه نویسندگان و شاعران هم تاثیرگذار است و آنان را بی‌انگیزه می کند.»
هاشمی وضعیت مازندران را هم در این حوزه چندان مناسب نمی‌بیند: «هرچند دوستان عزیزی در این حوزه همچنان فعالند و باانگیزه کار می‌کنند. کانون پرورش فکری در طول سال چندین جلسات نقد شعر و داستان برگزار می‌کند. جلسات تخصصی نقد شعر دارند اما کافی نیست.»
او با اظهار خوشنودی از فعالیت اهالی قلم مازندران در بخش آثار تولیدی شعر و داستان، داریوش عابدی را در داستان‌نویسی سرآمد می‌داند: «ایشان چندین رمان نوجوان دارند که از آثار ارزشمند این حوزه است. هم چنین شاعرانی چون افشین علا، ذبیح الله ذبیحی، علیرضا دهرویه، دادیار حامدی، فائزه رسکتی، مریم رزاقی چمازکتی، بهروز رستگار، کیومرث باغستانی، فرزانه فتحی، محسن اعلا و... در این حوزه فعالند. باعث تاسف است که این شاعران نادیده گرفته می‌شوند. من خیلی از شعرهای این دوستان را بهتر از آثار چاپ شده کسانی می‌دانم که فقط اسم بزرگی دارند. کتاب خنده برگ خانم فرزانه فتحی در طرح شعر نوجوان کانون پرورش فکری چاپ شد. باور کنید یکی از بهترین کتاب های شعر نوجوان کانون است.»
بازار ادبیات نوجوانان پر از کتاب‌هایی است که به یک بار خواندن هم نمی‌ارزد
هاشمی با اشاره به اینکه امروزه ناشرانی که به طور اختصاصی در حوزه کودک و نوجوان کار می‌کنند بسیار محدود است، اذعان دارد که ناشران هم مشکلاتی دارند و برای سوددهی بیشتر مجبورند کتاب‌های عامه‌پسند چاپ کنند: «الان بازار نشر پر از کتاب‌هایی است که حتی به یک بار خواندن هم نمی ارزد. شعرهای نامناسب کودکان، داستان‌های آبکی، بازنویسی‌های ناشیانه. به نظر شما کانون پرورش فکری در سال چند کتاب مناسب کودکان و نوجوانان چاپ می‌کند؟ در این چهل پنجاه سال کدام کتاب‌شان تحولی در این حوزه به وجود آورد؟ اگر آثار چاپ شده کل ناشران کشور را در سال بررسی کنیم شاید یکی دو تا کتاب خوب هم به دست‌مان نرسد. این مقدار برای کشوری با جمعیت ۸۰ میلیونی خیلی ناچیز است. من خودم در سال گذشته فقط یک رمان خوب نوجوان خواندم. چون معتقدم کتاب خوب باید تبلیغ شود می‌خواهم این کتاب را معرفی کنم. کتاب دروازه مردگان اثر حمیدرضا شاه آبادی. یک کتاب تاریخی سه‌گانه است که دو جلد آن چاپ شده است. برگزیده کتاب سال هم شده است. یک رمان تخیلی از عصر قاجار درباره بچه های قالی‌باف.»
کم‌رنگ بودن نشانه‌های زندگی امروز در آثار شاعران نوجوانان
او معتقد است که بسیاری از شاعران و نویسندگان سعی دارند محتوای آثارشان با دغدغه‌های کودکان و نوجوانان امروز هماهنگ باشد: «تجربه ثابت کرده یک اثر موفق اثری است که به این مهم توجه کرده باشد. اما واقعیت این است که این گونه آثار بسیار کم است. اگر بخواهیم حوزه داستان را با شعر مقایسه کنیم، من فکر می‌کنم وضعیت داستان بهتر از شعر است. لااقل در سال یکی دو تا رمان خوب چاپ می‌شود؛ اما وضعیت شعر واقعا مناسب نیست. ناشران چون بازار خوبی برای فروش ندارند در چاپ کتاب شعر مرددند. شاعران هم به دغدغه‌های بچه‌های امروز زیاد آگاهی ندارند. احساس می‌کنم شاعران مخاطبان خود را نمی‌شناسند. بی‌توجهی به مضمون‌های مورد علاقه بچه‌ها، کم‌رنگ بودن نشانه‌های زندگی امروز، کوچک‌انگاری مخاطب، عدم کشف سوژه های بکر و... از عواملی است که باعث شده مخاطب کودک و نوجوان از شعر گریزان باشد.»
هاشمی ضمن اشاره به اینکه ادبیات کودکان و نوجوانان با همه کاستی‌ها، دستاوردهایی هم داشته است که نمی توان آن‌ها را نادیده گرفت، می‌گوید: «یکی از دستاوردها تغییر نگاه نسبت به کوکان و نوجوانان است. در گذشته نگاه در این حوزه بیشتر تعلیمی و آموزشی بود و می‌خواستند بچه ها را مطیع و فرمانبر بار بیاورند. اما امروزه بیشتر به تقویت خلاقیت و اندیشه آزاد توجه می‌شود. دنیای بچه ها دنیای پیچیده ای است. امروزه سعی می‌شود این دنیا را بهتر بشناسند و نیازها و علایق بچه ها را کشف کنند. این دستاورد کمی نیست.»
او فعالیت کانون‌ها و موسسات ادبی و فرهنگی که بچه‌ها به راحتی می‌توانند در آن جا آموزش ببینند را در کشف خلاقیت آنان مؤثر می‌داند: «تعداد شاعران و نویسندگان نسبت به دوره های قبل بیشتر شده است. تعداد ناشران و کتاب های چاپ شده هم نسبت به قبل زیادتر شده. همه این ها دستاوردهای این حوزه است.»
ارسال دیدگاه