ظریف: سیاست خارجی حوزه دعوای گروهی و جناحی نیست

محمدجواد ظریف که امروز مهمان نمایندگان مجلس شورای اسلامی بود با آرزوی توفیق برای اعضا، رئیس و هیات رئیسه مجلس و برای همه نمایندگان، گزارشی از اقدامات وزارت امور خارجه ارائه کرد و گفت: «امروز دنیا شاهد یک تحول عمده در صد سال و یا ۷۰ سال گذشته است که بعد از پایان جنگ جهانی دوم بی‌سابقه است. این تغییرات در روابط بین‌الملل بنیادین است به طوری که ماهیت بسیاری از مفاهیم و روابط در روابط بین‌الملل در حال تغییر است.»

ظریف یادآور شد: «این تحولات از پایان امپراتوری شرق شروع شد، البته غربی‌ها فکر می‌کردند که این پایان یعنی پیروزی جبهه غرب ولی به زودی فهمیدند که شرایط جدیدی در روابط بین الملل حاکم شده و اشتباه برداشتی که در ابتدای دهه ۹۰ میلادی کردند هنوز هم غرب تاوان آن اشتباه برداشتی آن را می‌پردازد.»

وی خاطرنشان کرد: «آنچه که مهم است، شرایط سیال گذار بین المللی است که پایانی هم برای آن متصور نیست، مهم‌ترین نکته در این شرایط فهم دقیق و عدم اشتباه است هر کس که در شرایط گذار در تاریخ اشتباه کرده دچار مشکلات اساسی شده و برخی حکومت‌ها به پایان رسیده‌اند.»

ظریف افزود: «متاسفانه ایران هم در تاریخ معاصر در مقاطع گذار به دلایل مختلفی با وجود اهمیت ژئوپلتیک و استراتژیک خود نتوانسته تا قبل از انقلاب نقش بسزایی در این شرایط ایفا کند و فرصت‌ها از دست رفته است، شاید به دلیل اینکه در گذشته جهت‌گیری‌های جهانی شناخته نشده، کنشگری فعال نداشتیم و شاید انسجام داخلی نداشتیم. مهمتر از همه شاید نخبگان جامعه ما در شرایط گذار تدبیر و شجاعت کافی نداشتند که در شرایط گذار بتوانند شرایط کشور را به شکل مدیریت کنند که این شرایط گذار به نفع کشور تمام شود.»

وزیر امور خارجه با تبیین شرایط گذار حاکم بر مناسبات بین المللی اظهارداشت: «امروز شرایط گذار، مشخصه مهم دارد مشخصه اول «شدن مداوم» یا «سیالیت» همه جانبه و ائتلاف‌های کوتاه مدت فرصت طلبانه و تحول در مفاهیم است. تحول دوم جابجایی مراکز و کانون‌های قدرت در روابط بین‌المللی حرکت از جهانی است که همه چیزش در غرب اتفاق می‌افتاد از اتفاقات مهم تا تصمیم گیری‌های مهم غرب محور بود به جهانی که امروز این چنین نیست»

ظریف اضافه کرد: «همه مفاهیم بین‌المللی و روابط سیاسی دچار تحول بنیادین شده است. نه این که مفاهیم قبلی نابود شده است امام مفاهیم جدیدی جایگزین شده که فرصت ویژه ای را برای کشورهایی نظیر جمهوری اسلامی ایجاد کرده است و امام راحل اولین فردی بود که این تحول را تشخیص داد، اگر نامه امام به گورباچف را ملاحظه کنید می ‌ینید در آن زمان حضرت امام این تحول را تشخیص دادند و بدنبال ایشان خلف صالح ایشان رهبر معظم انقلاب همین روش را ادامه دادند.»

وزیر امور خارجه ادامه داد: «آنچه که تحول پیدا کرده است امینت و قدرت دچار تحول شده است و امروز مفاهیم جدیدی می‌توانند امنیت ساز باشند و امنیت را ایجاد کنند. دوم این که جهان فقط غرب نیست و حتی در درون غرب جنگ داخلی بین قدرت و نظام لیبرال جهانی شکل گرفته است.»

وی گفت: «برآمدن چین و کشورهای تازه ظهور و همین نگرانی آمریکا از ابتدای دهه ۹۰ بوده و همه سیاست‌هایی که آمریکا دنبال کرده است به خاطر این بوده که فکر می‌کرده در این شرایط انتقالی اگر سریع نجنبد امکاناتش را از دست می‌دهد.»

ظریف افزود: «برای این که آمریکا بتواند شرایط قدیم را نگه دارد یعنی امروز آمریکا به عنوان یک قدرت ارتجاعی و قدرتی که تلاش می کند، شرایط گذشته را که به نفعش بوده نگه دارد و از روی آمدن مفاهیم جدید قدرت جلوگیری کند این است که تمام دنیا را امنیتی کند.»

رئیس دستگاه دیپلماسی یادآور شد: «شما اگر ملاحظه کنید آمریکا را کرونا را هم امنیتی کرده است یعنی با چین برخوردی می‌کند که انگار ویروس کرونا یک تحول امنیتی است. گرچه بعضی تئوری‌هایی در مورد امنیتی بودن کرونا از هر دو طرف است اما آمریکا به دلیل دیگری دارد این را امنیت سازی می‌کند برای این که بتواند خودش را حفظ کند.»

وزیر امور خارجه ادامه داد: «در کنار آن آمریکا تلاش می‌کند در این شرایط انتقالی جمهوری اسلامی را به عنوان قدرتی که می‌تواند در شرایط جدید با شناخت صحیح برآید، امنیتی کند. در این شرایط فضا برای کنشگری ایران به وجود آمده که ما باید این را بپذیریم که اگر در شرایطی هم می شد گفت که امر محتوم در دنیا وجود دارد گرچه براساس تفکر اسلامی ما معتقدیم به محتوم بودن و جبر نیستیم اما امروز تفکر محتومی برپایه همه مبانی روابط بین المللی غلط است.»

وی خاطرنشان کرد: «امر محتومی در جهان وجود ندارد همه چیز در حال شدن است و انسان و کشورها به عنوان قدرت‌های کنشگر می توانند تاثیرگذار باشند. هر گونه محتوم انگاری به معنای تسلیم در برابر قدرت‌ها است. محتوم انگاری خطر جدی است که جوامع را تهدید می کند و ما باید بپذیریم که ما کنشگر هستیم و تاثیرگذاریم و می‌توانیم آینده خودمان را خودمان شکل دهیم. امروز شرایطی شده که نه تنها کشورها بلکه یک فرد انسانی هم می‌تواند در تحولات بین المللی تاثیرگذار باشد.»

ظریف افزود: «در این شرایط که جمهوری اسلامی با یک قدرت واقعی و آن قدرت معنایی که امام راحل آن را به خوبی درک کردند و به خوبی از آن هم استفاده کردند و رهبر معظم انقلاب هم در سیاست‌های داهیانه شان همین را پیگیری می‌کنند، جمهوری اسلامی یک قدرت در حال برآمدن است و برای همین است که آمریکا یک جنگ تمام عیار به عنوان نماینده نظام قبلی و به عنوان کسی که می‌خواهد آن روابط کنشگری نظام قبلی را حفظ کند، بر جمهوری اسلامی حاکم کرده است.»

وزیر امور خارجه اظهار داشت: «در این جنگ تمام عیار آمریکا می‌خواهد چند کار انجام دهد که مهمترین آن یک مفهوم سازی است و آن این است که از ایران یک تهدید امنیتی ایجاد کند. وقتی از ایران یک تهدید امنیتی ایجاد کرد موضوع ایران می شود موضوع مکان‌ها و حوزه‌هایی که آمریکا در آنها اقتدار دارد مثل شورای امنیت یا این که به حوزه های امنیتی اقتصاد بکشاند و بتواند از ضربه‌های امنیتی در اقتصاد جهانی استفاده کند.»

وی یادآور شد: «یکی از کارهای مهمی که آمریکا در دوران اوباما انجام داد با علم به این که دارد قدرتش را از دست می‌دهد ضرب های اقتصادی جهانی را امنیتی سازی کرد. مثل بحث‌های مبارزه با پولشویی و مبارزه با تامین مالی تروریسم و اقداماتی از این قبیل که توانست دنیا را در حوزه‌هایی گرفتار کند و از آن حوزه‌ها برای پیگیری‌های امنیتی خود استفاده کند.»

رئیس دستگاه دیپلماسی افزود: «نظام اقتصادی آمریکا در این فاصله توانست قدرتی را بر اقتصاد جهانی ایجاد کند و تلاش کرد جمهوری اسلامی در این میدان بازی کند.»

وزیر امور خارجه دومین راهبرد آمریکا بعد از امنیتی‌سازی علیه ایران ، را اجماع‌سازی علیه ایران عنوان کرد و گفت: «از دی ماه ۱۳۹۶ تا هفته گذشته چهار جلسه ویژه شورای امنیت با هدف فشار بر ایران تشکیل شده است. یک جلسه با هدف حمایت از اغتشاشات، ‌ دومین جلسه با ریاست پمپئو، سومین نشست با حضور ترامپ و آخرین جلسه با حضور بنده و پمپئو برگزار شد. در همه این نشست‌ها، آمریکا منزوی بوده است. زیرا در همه این جلسات اعضای شورای امنیت بر حفظ برجام اصرار کردند و تاکید کردند که آمریکا سیاست غلطی را دنبال می‌کند.»

ظریف هدف سوم آمریکا را روایت‌سازی جعلی از ایران عنوان کرد و گفت: باید توجه کنیم که هدف آمریکا از این بازی چیست و در این بازی گرفتار نشویم.

وی با اشاره به نقش مثبت ایران در منطقه و روند آستانه اظهار داشت: «تنها کاری که در دنیا سبب ایجاد آرامش در سوریه شد، روند مثبت مذاکرات آستانه بود. همچنین در دریای خزر توفیقات بزرگ جمهوری اسلامی ایران در قالب همسایگی با حفظ حقوق مردم ایران در دریای خزر است.»

وزیر امور خارجه ایران با بیان اینکه همکاری سه جانبه، ‌ چند جانبه که وزارت خارجه دنبال کرده است دلیل این سیاست است، گفت: «این سبب شده که قدرت استراتژی آمریکا در منطقه را با سیاست همسایگی پاسخ دهیم. اما نکته دیگر که در سیاست خارجی ما باید مورد توجه باشد، توجه به جابجایی قدرت جهانی است. به همین دلیل ضمن حفظ سیاست همه جانبه برای اینکه مقابل ۶ قدرت جهانی بشینیم و به قول‌ آقای ترامپ کلاه سر آنها بگذاریم، شرایطی ایجاد کنیم که آقای بولتون نگران یک ملاقات ما با آقای ترامپ باشد، در عین حال همین اقتدار را داشتیم که با چین برای ایجاد قرارداد ۲۵ ساله مذاکره می‌کنیم.»

در قرارداد با چین هیچ موضوع مخفی وجود ندارد

ظریف با تاکید بر اینکه در قرارداد با چین هیچ موضوع مخفی وجود ندارد، گفت: «زمانی که در ملاقات آقای شی با مقام معظم رهبری درباره این قرارداد صحبت شد، موضوع را به مردم اعلام کردیم، زمانی که در سفر سال گذشته این قرارداد را به چین بردم باز هم اعلام شد، زمانی که چین به پیش‌نویس ما پاسخ داد، این موضوع دوباره اعلام شد و آن گاه که چین مذاکره با ما را نیز پذیرفت این موضوع اعلام شد و هر موقع که توافق محقق شود آن را هم اعلام خواهیم کرد.»

وی ادامه داد: «شفافیت کامل ما در رفتار ما وجود دارد اما واقعیت این است که محل‌های قدرت در دنیا در حال تغییر است و باید واقعیات شرایط جهانی را بشناسیم و با شرایط گذار از این جهان پساغربی عمل کنیم که این هدف با اعتماد به نفس و توجه به ظرفیت‌های ساختاری محقق می‌شود.»

وزیر امور خارجه با بیان اینکه نگه داشتن شریان‌های اقتصادی کشور با توجه به برنامه‌هایی که آمریکایی‌ها می‌خواهند بر کشور ما تحمیل کنند، گفت: «آمریکا تلاش می‌کند با جنگ اقتصادی و تروریسم اقتصادی و نه تحریم، ‌ شرایطی را بر کشور تحمیل کنند. اقدامات آمریکا، اقدامات زورمدارانه اقتصادی یا همان تروریسم اقتصادی است.»

وی با بیان اینکه در وزارت خارجه تغییر ساختاری و فکری ایجاد شده است، اظهار داشت: «تعبیر ما این بود که در وزارت خارجه نسبت به ۳۵ سال از یک موجودیت سیاسی امنیتی به موضوع سیاسی، امنیتی، اقتصادی برسیم و باید پذیرفت که این کار دشوار بود زیرا تفکر بیشتر ما در وزارت خارجه بر اساس تفکر سیاسی امنیتی است و تغییر دادن این جهت گیری به جهت گیری اقتصادی دشوار است و از ابتدا گفتیم که وزارت خارجه باید کمک به حل معیشت مردم کند، نه اینکه باری بر دوش معیشت مردم باشد.»

رئیس دستگاه دیپلماسی با بیان اینکه دومین تحول در وزارت خارجه ایجاد معاونت اقتصادی در وزارت امور خارجه بود، گفت:‌ «نظام موضوعی اقتصاد را در وزارت خارجه ایجاد کردیم تا موضوع اقتصاد برجسته شود. همچنین یکی از قوی‌ترین معاونان وزارت خارجه آقای انصاری را به عنوان معاون این حوزه قرار دادیم.»

ظریف درباره اهداف کار اقتصادی در وزارت خارجه توضیح داد: «نخست تجارت با شرق، دوم سیاست صادرات محور است. اگر بخواهیم جهش تولید داشته باشیم باید صادرات را افزایش دهیم و مقدار تولیدات داخلی نمی‌تواند اشتغال مد نظر مقام معظم رهبری را تامین کند.»

مهمترین هدف آمریکا مشروعیت‌زدایی از نظام است

ظریف اظهار داشت: «یکی از اقداماتی که آمریکا انجام می‌دهد، فشار بر دوستان ایران و هدف قرار دادن منافع ایران در منطقه است که این حوزه هم نیازمند به توجه ویژه ما هست. مهم‌ترین هدفی که آمریکا دنبال می‌کند جدا کردن مردم از حاکمیت و ناکارآمد نشان دادن نظام و مشروعیت زدایی از نظام است. اگر کتاب دوستان نگاهی به کتاب جان بولتون بکنند می‌بینند که در پشت همه سیاست‌هایی که آمریکا به نام فشار حداکثری دنبال می‌کند این اهداف نهفته است.»

وزیر امور خارجه با تاکید بر لزوم انسجام درونی گفت: «سیاست خارجی حوزه دعوای جناحی و گروهی نیست به همین دلیل سیاست خارجی در قانون اساسی در حوزه اختیارات مقام معظم رهبری است و سیاست‌های کلی نظام در حوزه سیاست خارجی را مقام معظم رهبری تعیین می کنند. این یعنی اجتناب از دوگانه سازی و دعوای داخلی در حوزه سیاست خارجی.»

رئیس دستگاه دیپلماسی خاطرنشان کرد: «بحث دوم تمرکز بر منطقه و همسایگان است ایران باید در منطقه به عنوان تولید کننده امنیت و ثبات و توسعه برای همسایگان شناخته شود. ما باید سیاست همسایگی را دنبال کنیم و همسایگان ما احساس کنند بهترین روابط را با ایران دارند به همین دلیل ما در ۷ سال گذشته بیشترین ارتباط را با همسایگان داشتیم.»

وی با بیان اینکه امروز بهترین روابط را با ترکیه، روسیه، افغانستان، آذربایجان، عراق، پاکستان و بعضی از همسایگان جنوبی مان که خواهان روابط خوب با ایران بودند، داریم، اظهار داشت: «تعداد سفرهای بنده به این کشورها چندین برابر سفر به بقیه کشورهاست. بیش از ۲۰ سفربه روسیه و ۲۰ سفر به ترکیه، سفرهای متعدد به پاکستان و افغانستان و عراق همه اینها نشان دهنده تمرکز بر همسایگی هست.»

ظریف با اشاره به نقش مثبت ایران در منطقه و روند آستانه اظهار داشت: «تنها کاری که در دنیا سبب ایجاد آرامش در سوریه شد، روند مثبت مذاکرات آستانه بود. همچنین در دریای خزر توفیقات بزرگ جمهوری اسلامی ایران در قالب همسایگی با حفظ حقوق مردم ایران در دریای خزر است.»

وزیر امور خارجه ایران با بیان اینکه همکاری سه جانبه، ‌ چند جانبه که وزارت خارجه دنبال کرده است دلیل این سیاست است، گفت: «این سبب شده که قدرت استراتژی آمریکا در منطقه را با سیاست همسایگی پاسخ دهیم. اما نکته دیگر که در سیاست خارجی ما باید مورد توجه باشد، توجه به جابجایی قدرت جهانی است. به همین دلیل ضمن حفظ سیاست همه جانبه برای اینکه مقابل ۶ قدرت جهانی بشینیم و به قول‌ آقای ترامپ کلاه سر آنها بگذاریم، شرایطی ایجاد کنیم که آقای بولتون نگران یک ملاقات ما با آقای ترامپ باشد، در عین حال همین اقتدار را داشتیم که با چین برای ایجاد قرارداد ۲۵ ساله مذاکره می‌کنیم.»

مقاومت‌های داخلی در حوزه تهاتر باید از بین برود

وزیر امور خارجه با تشریح اقدامات دستگاه دیپلماسی در حوزه اقتصادی گفت: «یکی از موضوعات در این زمینه تهاتر و حذف دلار را از بازی اقتصادی کشور بود و بسیاری از کشورها هم در این زمینه با ما همراهی دارند. امیدواریم مراجع داخلی و مجلس بتوانند کمک کنند، برای این که مقاومت‌هایی که در حوزه تهاتر در داخل کشور وجود دارد، از بین برود.»

ظریف ایجاد توافق‌های منطقه‌ای را از دیگر اقدامات دستگاه دیپلماسی عنوان کرد و گفت: «پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا هم نشان دهنده توجه ما به انتقال منطقه ای قدرت است و هم نشان دهنده توجه ما به حوزه پیرامونی و توجه ما به اقتصاد و روابط اقتصادی با همسایگان است.»

وزیر امور خارجه در ادامه به رفع موانع صادراتی کالا و خدمات مثل ضمانت نامه‌ها اشاره کرد و گفت: «یکی از مشکلات در توسعه صادرات مشکل ضمانت‌نامه های ما بود. یعنی هم صادرکنندگان مواد و هم صادرکنندگان خدمات فنی مهندسی از این مشکل رنج می بردند که تلاش کردیم این مشکل را حل کنیم.»

وی افزود: «موضوع دیگر شناسایی فرصت‌های خارجی است، اگر سایت وزارت خارجه را ملاحظه کنید می‌بینید همه فرصت‌های خارجی را به بخش داخلی ارائه می‌دهیم. اقدام بعدی که الان در حال انجام آن هستیم، ارائه توانمندی‌های داخلی به خارج است که نرم افزار و امکانات آن تهیه شده است و نیاز به یک هماهنگی با بخش خصوصی دارد که بتوانیم ظرفیت‌های داخلی را هم به خارج معرفی کنیم.»

بازگرداندن ایران به پروژه راه ابریشم از مفاد مهم توافق ۲۵ ساله است

ظریف ادامه داد: «یکی دیگر از حوزه‌هایی که در آن بسیار فعال بودیم بحث کرویدورهای ارتباطی بود. یکی از مفاد مهم توافق ۲۵ ساله ما و چین بازگرداندن ایران به پروژه راه ابریشم است. یکی از اتفاقات ناگواری که افتاده بود این بود که ایران از همه کریدورهای ارتباطی منطقه خارج می‌شد.»

رئیس دستگاه دیپلماسی گفت: «یکی از اهدافی که با همسایگان دنبال می‌کنیم کریدور شمال - جنوب، کریدور شرق -غرب، راه آهن شلمچه - بصره است و همه به خاطر این است که ایران را بعنوان هاب ارتباطی منطقه حفظ کنیم و این فرصت ویژه را از دست ندهیم.»

وی افزود: «علاوه بر این‌ها گفت و گوهایی با قوه قضاییه برای ایجاد شرایط ویژه برای بخش خصوصی داشتیم.»

ظریف توجه به ظرفیت‌های استانی را از دیگر اقدامات وزارت امور خارجه عنوان کرد و گفت: «ما در وزارت امور خارجه در بخش اقتصادی یک اداره برای توجه به ظرفیت‌های استانی داریم که در خدمت دوستان هستیم که ظرفیت‌های استانی را به دنیا معرفی کنیم تا بتوانیم از این شرایط بهترین استفاده را داشته باشیم.»

حزبی و جناحی‌شدن به معنی پایان عضویت در وزارت امور خارجه است

وزیر امور خارجه یادآور شد: «شرایط دنیا، ‌شرایط در حال تحول است و جمهوری اسلامی توان این را دارد که در این شرایط در حال تحول نقش بسیار مهمی ایجاد کند. ایفای این نقش نیازمند انسجام داخلی است.»

وی خاطرنشان کرد: «ما در خدمت شما هستیم چرا که ما دیدگاه جناحی و حزبی نداریم چرا که در وزارت امورخارجه حزبی و جناحی شدن به معنی پایان عضویت در وزارت امور خارجه است.»

وی با تاکید بر این که ما آماده‌ایم با همه ظرفیت‌های ملی برای پیشبرد اهداف انقلاب تلاش کنیم، گفت: «همانطور که ما این امکان را داشتیم که بهترین روابط را با برادر شهیدم مرحوم قاسم سلیمانی داشته باشیم و من هر هفته با ایشان جلسه هماهنگی داشتم این امکان را هم داریم که با همه شما برای پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی همکاری کنیم.»

باید قدرت جمهوری اسلامی را در منطقه و جهان نهادینه کنیم

وزیر امور خارجه در بخش دوم سخنان خود که بعد از اظهارات انتقادآمیز تعدادی از نمایندگان مطرح شد، گفت: «ما آمدیم اینجا باهم آینده بهتری برای کشور بسازیم. رهبر معظم انقلاب فرمودند اگر شما هم خوانده بودید و گزارش ملاقات‌های ظریف و برخوردهای او را با آن طرف دیده بودید، شما هم مثل او را شجاع، انقلابی و صادق می‌دانستید بنابراین آنچه اتفاق افتاد آن نبود که شما گفتید من هیچ گاه مسائل داخلی را به خارج نبردم.»

وی افزود: «آنچه که من گفتم رهبری شنیدند، اگر دروغ گفتم شنیدند ایشان گفتند صادق است، اگر راست گفتم شنیدند ایشان گفتند شجاع است.»

ظریف ادامه داد: «جمهوری اسلامی ایران باید در برابر سیاست‌های آمریکا بایستد و در همه موارد جمهوری اسلامی در برابر سیاست های آمریکا ایستاده است. شما دو هفته قبل دیدید که بنده در شورای امنیت سازمان ملل متحد چگونه در برابر سیاست‌های آمریکا ایستادم کسان دیگری هم که در وزارت امورخارجه بودند همین گونه ایستادند. شما هم بایستید همه با هم می‌ایستیم. اما باید کاری کنیم که آمریکا نتواند از اقدامات ما برای اهداف خودش استفاده کند. ما باید کاری کنیم که بتوانیم قدرت جمهوری اسلامی ایران را در منطقه و در جهان نهادینه کنیم.»

دوگانه سازی کاری از پیش نمی‌برد

رئیس دستگاه دیپلماسی با تاکید بر اینکه دوگانه‌سازی کاری از پیش نمی‌برد، تصریح کرد: «باید سیاست خارجی در خدمت مقاومت باشد و باید قدرت منطقه‌ای جمهوری اسلامی در خدمت پیشبرد اهداف مردم ایران باشد.»

ظریف گفت: «ما باید از تمام امکانات برای کمک به معیشت مردم و برای کمک به قدرت ملی ایران استفاده کنیم. هرچه شما می‌خواهید بفرمایید ولی شهید سلیمانی و بنده هر هفته جلسه داشتیم و هماهنگ می‌کردیم. در مسائل منطقه‌ای هرچه ما کردیم با هماهنگی یکدیگر بود. آنهایی که شهید سلیمانی را می‌شناسند، آنهایی که با شهید سلیمانی دمخور بودند آن‌هایی که با سیدحسن نصرالله دمخورند و آن‌هایی که با مقاومت عراق، لبنان و فلسطین دمخورند آن‌ها می‌دانند که روابط ما چگونه بود نه شما.»