توالت طلایی به جای ونگوگ؛ پیشنهاد موزه گوگنهایم به در خواست کاخ سفید

گزینش شئی از بستر زندگی و ارائه آن در قامت اثر هنری، یکی از جنجالی‌ترین تجربیات آوانگارد است که در هنر معاصر به محو تمایز میان شیء هنری و شیء عادی منجر شده است. رسواترین شیء آماده‌ای که جایگزین اثر هنری شده، کاسه توالت است که ابتدا توسط مارسل دوشان در ۱۹۱۷ و سپس در نوعی دیالوگ با آن، بارها توسط هنرمندان دیگر تکرار شده است. آخرین نمونه مشهوری که حتی بیش از تهاجم نخستین توالت به عالم هنر بحث‌برانگیز شد، مجسمه توالت طلایی هنرمند ایتالیایی ''مائوریتسیو کاتِلان'' است با عنوان ''امریکا'' که دقیقاً یک قرن پس از اثر دوشان خلق و در موزه گوگنهایم نیویورک به‌نمایش درآمد. این مجسمه با به‌کارگیری ۱۰۳کیلوگرم طلای ۱۸عیار با هزینه ۴میلیون دلار ساخته شد تا استعاره‌ای از تجمل‌پرستی در جامعه معاصر امریکایی باشد.
مجسمه ''امریکا'' اثری تعاملی و کاملاً کاربردی است؛ در موزه گوگنهایم اثر در یکی از دستشویی‌ها به سیستم لوله کشی ساختمان وصل شد تا عملا مورد استفاده بازدیدکنندگان قرار گیرد و طبعاً مرتب نظافت شود. در نمایشگاه‌های بعدی نیز اثر در میان شگفتی همگان، همین نقش عملکردی را ایفا می‌کرد تا فراتر از یک شیء هنری، گرامی‌داشت مشترکات جسمی انسان‌ها و فرآیندهای غیرقابل اجتناب زندگی باشد. این مجسمه غریب و بسیار گران به واقعیتی عریان در مورد شکم‌پرستی اشاره دارد؛ به تعبیر هنرمند: ''هرچه شما می‌خورید، یک ناهار ۲۰۰دلاری یا یک هات‌داگ ۲دلاری، نتیجه‌اش درنهایت همین‌جاست ؛ توالت!''
اگرچه مجسمه امریکا قبل از ریاست جمهوری دانالد ترامپ ساخته شد، اما تجمل‌پرستی افراطی و زیبایی‌شناسی طلایی آن به ساختمان‌های مجلل برند تجاری ترامپ نسبت داده می‌شود. کوریتور موزه گوگنهایم در تفسیر کنایه‌های اثر نوشت: ''زیبایی‌شناسی این شیء مصرف روزمره، هیچ چیزی را به اندازه برج‌های لوکس و پینت‌هاوس‌های اشرافی ترامپ با طلاکاری‌های پرزرق‌وبرق به‌یاد نمی‌آورد. اتفاقات بعدی اثر را بیشتر به جنجال‌های رسانه‌ای کشاند. در سال ۲۰۱۷ کاخ سفید از موزه گوگنهایم تقاضای امانت تابلوی ''منظره با برف'' اثر ونسان ونگوگ را برای نمایش در اتاق خصوصی ترامپ کرد. مدیر موزه با تقاضا مخالفت کرد، لیکن نانسی اسپکتور کوریتور موزه پیشنهاد کرد به‌جای تابلوی ونگوگ مجسمه ''امریکا'' کاتلان امانت داده شود. کاخ سفید این پیشنهاد را اهانت‌آمیز تلقی کرد و واشنگتن‌پست تیتر زد: ''کاخ سفید نقاشی ونگوگ تقاضا کرد، گوگنهایم یک توالت طلایی به‌جای آن پیشنهاد داد.''
در سپتامبر ۲۰۱۹ هنگامی‌که مجسمه ''امریکا'' در کاخ بلنهایم در انگلستان به‌نمایش گذاشته شده بود، مورد دستبرد سارقان قرار گرفت. در آنجا نیز اثر در یک دستشویی که زمانی مورد استفاده وینستون چرچیل بوده، به سیستم لوله‌کشی بنا وصل شد و لذا تصور نمی‌رفت به‌راحتی مورد سرقت قرار گیرد. درحالی‌که پلیس انگلستان همچنان در جستجوی توالت طلایی است، احتمال می‌رود مجسمه توسط سارقین ذوب شده تا طلای خام آن به‌راحتی فروخته شود. در این میان ارتباط معنادار مجسمه امریکا با کاخ بلنهایم متعلق به عصر طلایی امپراطوری بریتانیا و ارائه آن در دستشویی سابق چرچیل باعث شد تا برخی منتقدین آن را نوعی اهانت به تاریخ امپراطوری تلقی کنند. واکنش کاتلان اما کاملا طنزآمیز بود؛ او کار سارقین را ستود و آن را شاهکار پرفومنس آرت نامید!

منبع: کانال تلگرام علیرضا سمیع‌آذر