کشمکش بی‌نتیجه دولت با شهرداری بر سر حمل و نقل عمومی
تهران در فاصله‌گذاری اجتماعی در وسایل نقلیه عمومی موفق نبود
ایده تامین اتوبوس برای تقویت شبکه حمل و نقل عمومی اجرایی نشد
تهران (پانا) - اتوبوس، مترو، تاکسی، تراموا و... از همان روزهای اول شیوع ویروس تاجدار، نگاه‌ها به عناوینی که در ابتدا ذکر کردیم، معطوف شده بود.
به‌گزارش شهروند، اغلب مردم نگران حضور در این وسایل نقلیه بودند و تصور می‌کردند که حضورشان می‌تواند باعث انتقال ویروس شود، البته نگرانی طبیعی بود. دولت‌ها برای انتقال ندادن این ویروس در وسایل نقلیه عمومی روش‌هایی ایجاد کردند که شاید بتواند مانعی برای انتقال این ویروس باشد. روش‌هایی که البته به نظر می‌رسد درکشور ما خیلی هم موفقیت‌آمیز ظاهر نشد. این موفق‌نشدن یک دلیل عمده داشت، آن‌هم کمبود وسایل نقلیه عمومی است. تقریبا سالی چند مرتبه دغدغه حمل‌ونقل عمومی در شهرهای بزرگ کشور خصوصا پایتخت مطرح می‌شود و توپ در زمین شهرداری و دولت می‌چرخد که چرا هیچ اقدامی برای تأمین این وسایل نمی‌شود. سالی چندبار همزمان با گسترش آلودگی هوا، مسأله کمبود واگن مترو و اتوبوس بی‌آرتی و فرسوده‌بودن تاکسی‌ها و اتوبوس‌های خطی در فضای مجازی پر می‌شود اما هربار با شدت‌گرفتن مشکلات دیگر در پایتخت این ماجرا هم به فراموشی سپرده می‌شود، اما همزمان با شیوع ویروس کرونا به نظر می‌رسد که همه چیز به سادگی فراموش نشد و این گفته که اگر وسیله نقلیه عمومی کمبود نداشت، فاصله‌گذاری اجتماعی دقیق‌تر رعایت می‌شد. بیش از پیش مطرح شد. گفته‌ها اما هیچ‌کدام عملی نشدند. هیچ‌کدام به نتیجه واحدی نرسیدند و کشمکش چرایی تأمین‌نشدن وسایل نقلیه عمومی ادامه دارد. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در همین راستا پژوهشی منتشر کرده است که در آن به تجربه موفق کشورهای دیگر در حوزه حمل‌ونقل عمومی اشاره می‌کند، اشاراتی که در تهران ما تا جایی موفقیت‌آمیز ظاهر شد.
تجربه کشورهای موفق در وسایل نقلیه عمومی
شاید بد نباشد در ابتدا مرور کوتاهی بر تجربه موفق کشورها در وسایل نقلیه عمومی داشته باشیم. طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در لندن انگلستان، همزمان با شیوع ویروس کرونا، برخی از ایستگاه‌های سیستم ریلی محدودشدند و فعالیت سایر ایستگاه‌ها تعطیل شدند و کلیه طرح‌های ترافیکی لغو شدند و برنامه‌های پاکسازی و ضدعفونی‌کردن ناوگان و ایستگاه‌های همگانی به‌طورکلی اجرایی شدند. در پاریس فرانسه، اطلاع‌رسانی دقیقی درباره زمان تردد وسایل نقلیه عمومی انجام می‌شد. در تورنتو، در مسیرهای پرتقاضا، تعداد اتوبوس‌ها افزایش پیدا کردند و در نیویورک هم از تردد درِ جلوی اتوبوس‌های معمولی و ایستادن یا نشستن در محدوده نزدیک راننده ممنوعیت به عمل آمد. در کوالالامپور مالزی که یکی از کشورهای موفق در حوزه مبارزه با کرونا در سطح شهر بود، کنترل وضعیت بیماری در ورودی‌های مترو، افزایش سرفاصله قطارها به ١٠دقیقه زمان سرویس‌دهی: ٦ صبح تا ٢٤ هم از دیگر اقداماتی بود که در این شهر برای مبارزه با کرونا صورت گرفت.
تصاویر حضور مردم تکرار می‌شود
ایران هم در راستای مبارزه با کرونا در وسایل نقلیه عمومی اقداماتی انجام داد. در فروردین‌ماه افزایش سرفاصله قطار و لغو طرح ترافیک که البته تا اردیبهشت‌ماه هم ادامه داشت، از این موارد بودند. ضدعفونی چندباره وسایل نقلیه عمومی و البته اهدای ماسک و دستکش و مواد ضدعفونی‌کننده به رانندگان ازجمله اقداماتی بودند که در این راستا انجام شدند. در خردادماه و همزمان با لغو محدودیت‌های کرونا درکشور، ورود به مترو تنها با ماسک امکان‌پذیر بود. طرح ترافیک از اواسط خردادماه لغو شد و عملا پایتخت‌نشین‌هایی که به امید نبودِ طرح ترافیک بودند، مجبور به استفاده از وسایل نقلیه عمومی شدند. دست به دست‌شدن تصاویر حضور پرتعداد مردم در وسایل نقلیه عمومی اما بار دیگر دغدغه قدیمی متولیان امر شهری را به ذهن‌شان می‌کشاند. مسئولان حوزه شهری در تهران اعلام کردند که به دلیل کمبود وسایل نقلیه عمومی این تصاویر تکرار می‌شود.
تقاضا کم شده است
طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، طبق بررسی میزان مسافر جابه‌جاشده در تهران با شیوه‌های مختلف حمل‌ونقل همگانی بعد از شیوع ویروس کرونا در سه مقطع زمانی اواخر اسفندماه ١٣٩٨، نوروز ١٣٩٩ و بعد از نوروز و مقایسه آن با میزان جابه‌جایی مسافر در یک روز عادی در تهران نشان‌دهنده کاهش چشمگیر است.
از طرف دیگر، پژوهش مرکز تحقیقات راه و حمل‌ونقل دانشگاه تهران نشان می‌دهد که بیش از ٥٠درصد از کل مسافران اتوبوسرانی در شهر تهران توسط کمتر از ١٠درصد از خطوط اتوبوسرانی حمل‌ونقل می‌شود.
چالش‌های فاصله‌گذاری اجتماعی
در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در بخش‌هایی راهکارهایی به‌عنوان چگونگی جلوگیری از شیوع ویروس کرونا در وسایل نقلیه عمومی مطرح شده است. در این گزارش مهم‌ترین چالش‌ها، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در وسایل نقلیه عمومی و افزایش هزینه‌ها در بخش تأمین مواد ضدعفونی‌کننده عنوان شده است.
در بخش دیگری آمده: امکان عملیاتی‌شدن فاصله‌گذاری به‌خصوص در خطوط پرتقاضای حمل‌ونقل اتوبوس و مترو و برخی از ساعات روز، تقریبا غیرممکن خواهد بود و اگر برای مواجهه با این سناریوی محتمل، آمادگی لازم و کافی وجود نداشته باشد، با مشکلات جدی مواجه خواهیم شد.
اما چالشی که نمی‌گذارد فاصله‌گذاری اجتماعی به درستی رعایت شود، مسأله استفاده نکردن حداکثری از ظرفیت حمل‌ونقل عمومی نیست، بلکه کمبود ظرفیت این ناوگان است. مسأله‌ای که تقریبا تمام متولیان امر شهری بر آن واقف هستند.
مسئولیت شورا
از زمان آغاز به کار شورای پنجم یکی از مهم‌ترین شعارهای اعضای شورا، اضافه‌کردن وسایل نقلیه عمومی به سطح شهر بود. زهرا نژادبهرام، عضو هیأت‌رئیسه شورای شهر تهران یکی از افرادی بود که در هنگام کاندیداشدن تصویر حضور پرتعداد مردم در اتوبوس را در فضای مجازی منتشر کرده بود و اعلام کرد که یکی از مهم‌ترین مأموریت‌ها باید اضافه‌کردن اتوبوس به این ناوگان باشد. هرچه از زمان آغاز به کار شورای پنجم فاصله گرفتیم اما شعارهای اعضای شورای شهر تنها به یک مطالبه تبدیل شد.
توپ ناقصی ناوگان حمل‌ونقل عمومی یک‌بار در زمین شهرداری چرخید و بار دیگر در زمین دولت. مسائل مالی مهم‌ترین چالشی بود که شهرداری و شورای شهر تهران با آن درگیر شدند. مهم‌ترین مسأله‌ای که باعث شده بود ناوگان حمل‌ونقل عمومی کمبود داشته باشد، کمک‌نکردن دولت در خرید وسایل نقلیه عمومی و البته از آن مهم‌تر، تحریم‌ها ازجمله مواردی است که متولیان امور شهری همواره بر آن تأکید داشتند. جعفر هاشمی‌تشکری، معاون سابق حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران در زمان محمدباقر قالیباف در گفت‌وگویی با روزنامه رسالت هم به این موضوع اشاره کرده بود.
او با اشاره به اینکه در بخش اتوبوسرانی حدود ۱۲۰۰ دستگاه بی‌آرتی وارد این ناوگان شده است، گفته بود که از سال ۸۶ تا ۹۶ درحدود ۱۲۰۰ دستگاه اتوبوس به سامانه اتوبوسرانی وارد شد که به‌طور میانگین شهرداری در سال ۱۲۰ دستگاه اتوبوس را از منابع خود و بدون کمک از دولت خریداری کرده است. در دوره اول و دوم ریاست‌جمهوری فعلی و دوره دوم ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد، تزریق ناوگان به شبکه اتوبوسرانی تهران متوقف شد، به‌طوری که از حدود ۱۰سال قبل اتوبوس جدیدی به ناوگان اضافه نشده است. مجید فراهانی، رئیس کمیته برنامه و بودجه شورای شهر تهران، درباره تأثیر تحریم‌ها در سال‌های ٩٧ و ٩٨ در مدیریت شهری به خبرگزاری مهر گفته بود: تأثیر تحریم‌ها و وضع اقتصاد کلان جامعه، محدودیت‌های جدیدی را برای تأمین مالی شهرداری ایجاد می‌کند.
بخشی از این محدودیت‌ها مستقیم است که در دسترسی و هزینه‌های ارزی شهرداری اثر می‌گذارد. مقدار زیادی از تجهیزات مورد نیاز شهرداری در حوزه فناوری اطلاعات، حمل‌ونقل، راهبری مترو، آتش‌نشانی و خدمات ایمنی و لرزه‌نگاری وارداتی است. با اعمال تحریم‌ها هم هزینه‌های ارزی شهرداری افزایش یافته است و هم دسترسی به این تجهیزات اگر ناممکن نشده باشد، بسیار دشوار شده و در نتیجه ممکن است بخشی از خدمات ما را تحت‌تأثیر قرار دهد.
وعده‌ها و انتقادها
کشمکش‌ها بر سر ناوگان حمل‌ونقل عمومی اما همان‌طور که در ابتدای گزارش هم عنوان شد، همزمان با شیوع ویروس کرونا افزایش پیدا کرد. محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران در فروردین‌ماه سال‌جاری در صحن علنی شورای شهر تهران به این موضوع اشاره کرده بود و از پیشنهاد شورای شهر تهران به ستاد ملی و استانی کرونا گفت: «وقتی این پیشنهاد را مطرح کردیم، ستاد اعلام کرد که کاهش وسایل حمل‌ونقل عمومی به‌عنوان راه‌حل مناسب باید اتفاق بیفتد.»
هاشمی به صراحت اعلام کرده بود که قرار نیست ما در این‌باره تصمیم اقتصادی اتخاذ کنیم بلکه در شرایط شیوع کرونا باید تعداد وسایل حمل‌ونقل عمومی افزایش پیدا کند تا تراکم جمعیت کاهش پیدا کند، اما در این‌باره به شیوه معکوس عمل می‌شود. دولت به ما درباره خرید وسایل نقلیه عمومی وعده‌هایی داده بود.
رئیس‌جمهوری روز یکشنبه ۲۴ فروردین‌ماه در جلسه ستاد ملی مدیریت و مقابله با کرونا گفته بود: اگر اتوبوس‌هایی که مثلا در تهران ۵۰۰ دستگاه و استان‌های دیگر هم در مجموع ۱۵۰۰ دستگاه نیاز است، اگر بتوانند اتوبوس داخلی و خارجی را تا پایان اردیبهشت‌ماه به خدمت بگیرند و تحویل داده شود، دولت حاضر است در این زمینه کمک کند. مخصوصا در قسط اول که با پرداخت آن، اتوبوس آماده می‌شود، دولت کمک می‌کند. قرار شد وزارت کشور این موارد را بررسی کند و بگوید تا اقدامات را انجام دهیم.
این صحبت درحالی مطرح شد که یوسف حجت، سرپرست سابق معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران اعلام کرد که با توجه به نداشتن موجودی شرکت‌های تولید‌کننده داخلی، عملا وعده‌ها اجرانشدنی است.
محمد علیخانی، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران هم وعده دولت را اجرانشدنی خواند و از آن به تندی انتقاد کرد: «اگر آقای رئیس‌جمهوری تا پایان اردیبهشت بتوانند یک فروند هواپیما خریداری و به کشور وارد کنند، من تعهد می‌دهم کل هزینه آن را پرداخت کنم.»
او در بخش دیگری عنوان کرد در وضعیتی که کشور در تحریم است، چگونه طی یک‌ماه آن‌هم تا پایان اردیبهشت ۵۰۰ اتوبوس وارد کشور شود یا از خودروسازان خریداری شود؟ درشرایطی که ما بیش از دو‌سال است در شورای پنجم پیگیر تحقق مصوبه شورای اقتصاد و وعده دولت برای خرید ۶۳۰ واگن برای متروی تهران هستیم و هنوز پیش‌پرداخت آن به شرکت خارجی داده نشده، آن‌وقت چطور از مدیریت شهری می‌خواهند تا آخر اردیبهشت اتوبوس بخرد و قسط اول آن را دولت بپردازد؟
هرچند که تهران همچنان درگیرودار مبارزه با شیوع ویروس کروناست و به نظر می‌رسد که هنوز پایان روشنی برای این مسیر وجود ندارد، دورنمای تأمین وسایل نقلیه عمومی هم همچنان روشن نیست و به نظر می‌رسد تهران به‌عنوان کلانشهری که نیاز مبرم به افزایش حمل‌ونقل عمومی در آن مشاهده می‌شود، همچنان باید با این مشکل دست‌وپنجه نرم کند.
ارسال دیدگاه