الموت روستاهایش را می‌بلعد؟!

به‌گزارش جام‌جم، رانش زمین حالا یک تهدید بزرگ در این استان است؛ کابوسی که خواب از چشم روستاییان منطقه ربوده و بیش از همه روی سر اهالی روستای خوبکوه از توابع الموت شرقی سایه انداخته است. آنقدر که قدرت‌ا... مهدیخانی، مدیرکل مدیریت بحران استان قزوین هم درباره‌اش هشدار داده و می‌گوید: رانش زمین در روستای خوبکوه تهدیدی جدی برای اهالی منطقه است. مهدیخانی به بازدیدهای کارشناسی تخصصی انجام شده از منطقه اشاره کرده و می‌گوید: وضعیت منطقه خطرناک است و سریعا باید در مقابل گسترش خطر، تصمیمات اساسی اتخاذ شود. این مقام مسوول در ادامه با اشاره به بازدید میدانی از روستای خوبکوه می‌گوید: به دنبال وقوع بارش‌های فصلی قابل توجه اخیر در استان، رانش بزرگی در روستای خوبکوه رخ داده که باعث تخریب دو واحد مسکونی، بسته شدن جاده ارتباطی، افتادن تیرهای برق و خسارات عمده به زمین‌های کشاورزی روستا شده است.
نتیجه این اتفاق حالا رسیدن به یک تصمیم جدید در استانداری قزوین است؛ جابه‌جایی روستای خوبکوه؛ موضوعی که مهدیخانی درباره‌اش می‌گوید: با توجه به مخاطرات رانش زمین در این منطقه، در جلسه‌ای که با دستگاه‌های مرتبط داشتیم، مقرر شد که هرچه زودتر این روستا جابه‌جا شود؛ فعلا برای جانمایی روستا، دو نقطه پیش‌بینی شده که باید مطالعه‌ای از سوی سازمان زمین شناسی انجام و جوانب موضوع برای ایجاد امکانات زیرساختی سنجیده شود. البته اگر این مطالعات جواب ندهد در روستا‌های کافرکش و سفید‌آب فضایی برای خانوار‌های این روستا در نظر گرفته می‌شود.

خوبکوه جابه‌جا می‌شود
اهالی روستای خوبکوه البته از رانش زمین وجابه جایی روستا خاطره خوبی ندارند؛ قدیمی‌ترهای روستا هنوز یادشان است که ۴۰ سال پیش هم یک روز کوه رانش کرد. بعد از رانش، دیگر خوبکوه همانی که می‌شناختند نبود. همین شد که اهالی دست به کار شدند و چندکیلومتر آن‌طرف‌تر خوبکوه جدید را ساختند. اما انگار بخت با آنها یار نبوده که حالا دوباره رانش زمین تهدیدشان می‌کند.موضوعی که مدیر کل مدیریت بحران قزوین درباره‌اش می گوید: در آن زمان روستای جدید خوبکوه را بدون مطالعه به مکان فعلی انتقال دادند؛ مکانی که دارای شیب ۴۵ درجه است و برای ساخت و ساز مناسب نیست. با این‌که مدیرکل مدیریت بحران قزوین فعلا از جابه‌جایی یکی از روستاهای منطقه الموت صحبت می‌کند، اما شیب بالای ۲۰ درجه الموت باعث شده بیشتر روستاهای این منطقه مثل ایوانک، زرآباد، توان، سفید‌آب و هیر هم دچار رانش شوند. مهدیخانی در توضیح بیشتر می گوید: ارتفاعات استان ما به‌خصوص در منطقه الموت به دلیل شرایط خاص توپوگرافی و زمین شناسی، مستعد بروز پدیده رانش زمین است و در سال‌های اخیر شاهد رشد فزاینده این رخداد هستیم. بازدیدهای کارشناسی تخصصی از منطقه هم که با همراهی معاون بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان و کارشناسان مربوط انجام گرفته، حاکی از وضعیت خطرناک منطقه بوده و سریع باید در مورد راهکارهای موجود در مقابل گسترش خطر، تصمیمات اساسی اتخاذ شود.

آبیاری سنتی و این همه آسیب
مهدیخانی البته دلیل این اتفاق را به رواج آبیاری سنتی به‌ویژه در دامنه شیب کوهپایه‌ها در منطقه ربط می‌دهد و می‌گوید: یکی از معضلات ما در این منطقه بحث آبیاری غرقابی است که باعث آسیب‌های زیادی شده‌است. کشاورزان منطقه هنگام آبیاری، بندهای خاکی زیادی در زمین ایجاد می کنند و با باز کردن دریچه‌ها، جریان شدیدی ازآب روی زمین روانه می‌شود، از این نظر می توانیم کشاورزی غرقابی را یکی از علت‌های به‌وجود آمدن این تهدید در منطقه بدانیم.
شاید به همین دلیل است که او برای جلوگیری از تشدید این اتفاق و حفظ بقیه روستاها روی آموزش روستاییان دست می‌گذارد و می‌گوید: آموزش یکی از راهکارهای جلوگیری و مقابله با رانش است که در این رابطه جهاد کشاورزی می‌تواند ضمن ارائه آموزش‌های لازم درخصوص نحوه آبیاری‌ها به کشاورزان در رفع و کاهش این پدیده گام‌های اساسی بردارد.
با تمام این تفاسیر، رانش زمین فعلا خطری است که زیر پای حدود صد روستای استان قزوین نشسته است؛ روستاهایی که ۹۰ درصدشان در بخش رودبار الموت شرقی و غربی واقع شده‌اند و به گفته مهدیخانی در فصل بهار و پاییز، یعنی موسم بارش‌های شدید در منطقه، نگرانی درباره سرنوشت‌شان بیشتر می‌شود.

از ویلاسازی تا جاده‌سازی
رانش زمین یا زمین‌لغزش‌ها ازجمله بلایای طبیعی خطرناکی است که می‌توانند در یک منطقه اتفاق بیفتند؛ یعنی همان اتفاق ناگواری که باعث می‌شود خاک، سنگ و سایر اجزای زمین دیگر نتوانند کنار هم باقی بمانند و تحت تاثیر جاذبه به حرکت درآیند. از نگاه کارشناسان محیط زیست اما این پدیده می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. محمد درویش، فعال محیط‌زیست و رئیس کمیته محیط‌زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو، متخصصی است که از زاویه‌ای متفاوت‌تر به بحث افزایش خطر رانش‌ها در منطقه الموت نگاه می‌کند؛ نگاهی متفاوت‌تر از مسؤولان استانی در این منطقه. درویش به ما می‌گوید: منطقه الموت استان قزوین یکی از مناطقی است که در گذشته، پوشش گیاهی خیلی خوبی داشت و همین پوشش گیاهی خوب می‌توانست از این منطقه در برابر ریزش‌های آسمانی و بارندگی‌های شدیدی که به دلیل ماهیت کوهستانی بودنش در آن رخ می‌داد محافظت کند، چراکه ما در این منطقه شیب‌های بسیار تندی داریم که اگر این پوشش گیاهی نباشد و از این دامنه‌های پرشیب حفاظت نکند، به ناچار با پدیده‌هایی مثل فرسایش خاک و زمین‌لغزش‌ها روبه‌رو خواهیم شد.

این حالا همان اتفاقی است که درویش می‌گوید در منطقه الموت شرقی و غربی رخ داده؛ یعنی ازبین‌رفتن پوشش گیاهی. این کارشناس محیط‌زیست در توضیح بیشتر می‌گوید: الان چند سالی است که در این منطقه، ساخت و ساز و به قولی ویلاسازی زیاد شده. از طرف دیگر ما شاهد جاده‌کشی‌های زیادی هم هستیم. از طرف دیگر فشار دام در منطقه خیلی زیاد شده و میکروتراس‌های زیادی در دامنه کوه به‌وجودآمده؛ میکروتراس‌ها همان مسیرهای تردد دام هستند که همه این عوامل در کنار هم باعث کاهش پوشش گیاهی منطقه شده است.

این کاهش پوشش گیاهی، وقتی در معرض باران شدید قرار می‌گیرد، یک معضل اساسی برای منطقه به‌وجودمی‌آورد؛ معضلی که درویش با اشاره به آن می‌گوید: در این منطقه چون روی سطح خاک هیچ پوشش حفاظتی وجود ندارد، وقتی بارندگی اتفاق می‌افتد، قطرات باران مستقیم به سطح خاک اصابت می‌کنند و اصطلاحا نوعی فرسایش را به نام فرسایش پاشمانی به‌وجودمی‌آورند، این فرسایش سبب می‌شود که تمام خاکدان‌های خاک متلاشی شوند و میزان نفوذ آب در خاک کاهش پیدا کند. همین مساله سبب می‌شود که ما درنهایت با افزایش پدیده‌هایی مثل ریزش کوه، زمین‌لغزش و حرکات دامنه‌ای در الموت روبه‌رو شویم. تخریب پوشش گیاهی، همان عاملی است که درویش روی آن دست می‌گذارد و می‌گوید: برای جلوگیری از تشدید رانش‌ها در منطقه باید جلوی تغییر کاربری اراضی گرفته‌شود، جاده‌کشی‌ها حتما باید از قبل ارزیابی محیط زیستی داشته‌باشند و همین‌طور منطقه به‌سرعت بذرپاشی شده و طرح‌هایی برای بذرپاشی و ایجاد مجدد پوشش گیاهی در منطقه اعمال شود. همین‌طور برای یک مدت موقت بهتر است جلوی ورود دام به منطقه گرفته‌شود، تا رانش بیش از پیش در منطقه گسترش پیدا نکند.