بازندگان اصلی تورم کرونا

به‌گزارش دنیای‌اقتصاد، کرونا با تعطیلی کسب‌وکارها، عملا عرصه را برای افزایش قیمت کالاهای غیرخوراکی و خدمات تنگ کرد. در داده‌های رسمی هم این اثر دیده می‌شود. تورم ماهانه کالاهای غیرخوراکی و خدمات در ماه گذشته به ۰/۸ درصد رسیده که کمترین میزان از اسفند ۹۶ به حساب می‌‌آید. با این حال، با شیوع کرونا و توصیه برخی متخصصان و شایعه‌سازی برخی غیرمتخصصان، تقاضا برای برخی میوه‌ها و صیفی‌جات با رشد بی‌رویه‌ای مواجه شد و افزایش قیمت برخی از مرکبات را رقم زد. همچنین تعطیلی برخی مغازه‌های فروش میوه و صیفی‌جات و کمبود عرضه این محصولات، به افزایش قیمت آنها کمک کرد. داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که بیشترین زیان را از این موج تقاضا، خانوارهای دهک‌های پایین هزینه‌ای دیده‌اند، به‌طوری‌که تورم ماهانه دهک اول در فروردین ماه معادل ۷/ ۲ درصد ثبت شده که یک درصد از دهک دهم جامعه بالاتر بوده است. این مساله در صورت تداوم در دومین ماه سال، می‌تواند سبد مصرف خانوارهای کم‌درآمد را منقبض کند. مضافا اینکه، عمده کارگرانی که طی این مدت با بیکاری مواجه شدند، در دهک‌های پایین به سر می‌برند.

تصویر کلان

مرکز آمار ایران، نرخ تورم اولین ماه سال را برای دهک‌های مختلف هزینه‌ای منتشر کرد. تورم کل کشور در ماه گذشته معادل ۲/ ۳۲ درصد بوده است. این عدد برای دهک اول، ۸/ ۳۰ درصد و برای دهک دهم معادل ۲/ ۳۴ درصد ثبت شده است. در واقع در دید میان‌مدت یک‌ساله، وضع تورمی دهک‌های پایین بهتر از دهک‌های بالای هزینه‌ای است. وضعیت بهتر دهک‌های پایین، در آمار تورم نقطه‌ای بیشتر نمایان می‌شود. چراکه تورم نقطه‌به‌نقطه دهک اول در اولین ماه سال‌جاری، معادل ۳/ ۱۶ درصد گزارش شده که بیش از ۷ درصد از تورم نقطه‌ای دهک دهم کمتر است. تورم نقطه‌ای کل کشور در ماه گذشته معادل ۸/ ۱۹ درصد بوده است. اما تورم نقطه‌ای ۳‌دهک بالای هزینه‌ای، همچنان بالاتر از سطح ۲۰ درصد مانده است.

اثر کرونا

اگر چه در داده‌های یک‌ساله، فشار تورمی به خانوارهای کم‌درآمد خفیف‌تر از خانوارهای پردرآمد بوده، اما با شیوع کرونا، به نظر ورق برگشته است. در فروردین ماه تورم ماهانه کل به ۱/ ۲ درصد رسید. عددی که نسبت به ۳ ماه پایانی سال ۹۸، در سطح بالاتری قرار داشت. متغیر اصلی فروردین، تعطیلی کسب‌و‌کارها، کند شدن حمل‌و‌نقل و مجموعا اثر سمت عرضه بر کالاها و خدمات کشور بوده است. طبعا انتظار بر این است که به‌دلیل تعطیلی کسب‌وکارها، بخشی از کالاهای غیرخوراکی و خدمات با افزایش قیمتی نیز مواجه نشده باشند، از سوی دیگر، به‌دلیل افزایش مصرف مرکبات و صیفی‌جات، تقاضای این کالاها با رشد قابل‌ملاحظه‌ای روبه‌رو شد. داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که بیشترین فشار قیمتی را، دهک‌های پایین هزینه‌ای تحمل کرده‌اند. تورم ماهانه دهک اول، معادل ۷/ ۲ درصد گزارش شده است که یک درصد بالاتر از دهک دهم هزینه‌ای (قشر برخوردار) بوده است. در حقیقت بالاترین تورم ماهانه در فروردین ماه مربوط به دهک اول است و کمترین تورم ماهانه، مربوط به دهک دهم. علت اصلی تورم نیز در ماه گذشته گروه خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات مصرفی خانوار بوده که اتفاقا نقش پررنگی در سبد مصرفی خانوارهای با درآمد کمتر دارد.

در اولین ماه سال، تورم ماهانه خوراکی‌ها معادل ۱/ ۵ درصد بوده که در طول ۱۲ ماه گذشته، بالاترین است. این در حالی است که تورم غیرخوراکی‌ها و خدمات، تنها ۸/ ۰درصد گزارش شده که در طول سال‌های ۹۷ و ۹۸ تجربه نشده بود. در واقع این کمترین تورم ماهانه غیرخوراکی‌ها و خدمات در طول ۲۵ ماه اخیر بوده است. یک علت اصلی برای این کاهش می‌تواند معطوف به تعطیلی کسب‌وکارهای مربوط به خدمات و کالاهای غیرخوراکی در فروردین ماه باشد. پس آنچه موجب جهش تورم در دهک‌های پایین هزینه‌ای شده را باید در مجموعه کالاهای خوراکی جست‌وجو کرد. نکته جالب اینکه تورم ماهانه خوراکی‌ها در دهک اول نسبت به دهک دهم کمتر بوده است. تورم ماهانه خوراکی‌ها برای دهک اول معادل ۹/ ۴ درصد و برای دهک دهم معادل ۱/ ۵ درصد گزارش شده است. اما آنچه موجب شده تورم مجموع برای دهک اول بیشتر از دهک دهم باشد، مربوط به سهم کالاهای خوراکی در سبد مصرفی دهک‌های پایین هزینه‌ای است. ضریب اهمیت کالاهای خوراکی برای دهک اول ۴۳ درصد و برای دهک دهم تنها ۱۷ درصد است. در نتیجه افزایش قیمت کالاهای خوراکی برای دهک اول، ۵/ ۲ برابر مهم‌تر از دهک دهم است. فرض کنید، مجموع مصرف خانواری در دهک اول یک میلیون تومان در ماه باشد که ۴۳۰ هزار تومان آن مربوط به کالاهای خوراکی است. رشد ۹/ ۴ درصدی قیمت کالاهای خوراکی موجب افزایش هزینه خانوار به میزان حدودا ۲۱ هزار تومان می‌شود که در مجموع هزینه خانوار را نسبت به ماه گذشته، به میزان ۱/ ۲ درصد به تنهایی افزایش می‌دهد. درحالی‌که برای خانواری در دهک دهم با هزینه فرضی ۶ میلیون تومان، رشد ۱/ ۵ درصدی هزینه خوراکی‌ها، موجب افزایش هزینه‌های خانوار به میزان ۵۲ هزار تومان می‌شود که اثرش در تورم کل خانوار، ۸/ ۰ درصد است.

کدام خوراکی‌ها گران شدند؟

نگاهی دقیق‌تر به زیرگروه‌های خوراکی نشان می‌دهد که عامل اصلی تورم دهک‌‌های پایین هزینه‌ای در ماه گذشته، سبزیجات (سبزی‌ها و حبوبات) بوده‌اند. در اولین ماه سال به طور مشخص قیمت گوجه فرنگی، سیب زمینی و حبوبات افزایش یافته است. قیمت این گروه خوراکی به‌طور مستقیم، موجب رشد تورم به میزان ۳۸/ ۱ درصدی در دهک اول شده است. یعنی از تورم ۷/ ۲ درصدی دهک اول، بیش از ۵۰ درصدش مربوط به گروه سبزیجات بوده است که قوت غالب شهروندان در دهک‌های پایین محسوب می‌شود. در مکان بعدی، «میوه و خشکبار» قرار گرفته‌اند که تورم ۷/ ۰ درصدی را برای دهک اول رقم زدند. رشد قیمت لیمو شیرین، لیمو ترش، سیب و پرتقال علت اصلی تورم میوه و خشکبار گزارش شده است. گروه «گوشت قرمز و گوشت ماکیان» در اولین ماه سال، نقشی کاهنده در تورم دهک غیربرخوردار بازی کرده است. کاهش قیمت این گروه، موجب افت ۳۷/ ۰ درصدی تورم ماهانه شده است. کالاهای غیرخوراکی و خدمات، مجموعا موجب رشد ۲۹/ ۰ درصدی تورم دهک اول شده‌اند که در واقع در شکل‌گیری حدود ۱۰ درصد از تورم نقش داشتند، که در قیاس با خوراکی‌ها، قابل اغماض بوده است.

ماه گذشته، اثر تورم غیرخوراکی‌ها در هیچ دهکی، بیشتر از تورم خوراکی‌ها نبوده است. با این حال در دهک‌های بالا این نقش پررنگ‌تر ثبت شده است. مثلا در دهک برخوردار جامعه، از تورم ۷/ ۱ درصدی ماهانه، ۴۳ درصدش مربوط به غیرخوراکی‌ها و خدمات گزارش شده است. در بین زیرگروه‌های خدمات، «کالاها و خدمات متفرقه» بیشترین اثر تورمی را بر تمامی دهک‌ها بازی کرده‌اند. کالاهای متفرقه، به تنهایی موجب بالا رفتن ۲۷/ ۰ درصدی تورم دهک دهم شده‌ و سهم ۱۵ درصدی از تورم این دهک داشته‌ است. عامل اصلی تورم این گروه، افزایش حق بیمه اتومبیل سواری و افزایش قیمت طلای ۱۸ عیار بوده است که طبعا، بیشتر متوجه دهک‌های برخوردار است. سهم تورمی این گروه در دهک اول، معادل ۰۷/ ۰ درصد گزارش شده است. پس از کالاهای متفرقه، گروه «حمل‌و‌نقل» بیشترین اثر را بر تورم غیرخوراکی‌ها داشته است. داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که افزایش قیمت در خدمات و کالاهای حمل‌و‌نقل، موجب ارتقای ۲/ ۰ درصدی تورم شده است. با وجود اینها، ریشه اصلی تورم در دهک دهم هزینه‌ای نیز در بین کالاهای خوراکی قابل یافت است. تورم قیمتی در میوه و خشکبار، یک سوم از کل تورم ماهانه دهک برخوردار را شکل داده است.